Φαλκίδευση της Ιστορίας του Κ.Κ.Ε.
|
|
Το Νοέμβρη του 1941, ο Θανάσης Κλάρας (μετέπειτα Αρης Βελουχιώτης) φεύγει από την Αθήνα για τη Ρούμελη με αποστολή της ΚΕ του ΚΚΕ να ερευνήσει τις δυνατότητες οργάνωσης του ένοπλου αγώνα. Το Δεκέμβρη ο Κλάρας επέστρεψε και κατέθεσε θετική, ως προς το θέμα, έκθεση στην ΚΕ. Στις αρχές Γενάρη του 1942, συνήλθε η ΚΕ του ΚΚΕ και αποφάσισε την ίδρυση πανελλαδικού απελευθερωτικού στρατού. Στο πλαίσιο αυτής της απόφασης, στις 2 Φλεβάρη του 1942, πραγματοποιήθηκε η ιδρυτική σύσκεψη του ΕΛΑΣ.
Στις 16 Φλεβάρη του 1942 ιδρύεται ο Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ), το ένοπλο τμήμα του ΕΑΜ. Ηδη, από το καλοκαίρι του '41, κομμουνιστές και άλλοι πατριώτες συγκροτούν ένοπλες αντιστασιακές ομάδες και αντάρτικα τμήματα σε διάφορα μέρη της χώρας με απόφαση του Κόμματος, αλλά η ενοποίησή τους ήταν βασικό ζήτημα για τη συγκρότηση λαϊκού στρατού ικανού να κατευθύνει ενιαία την ένοπλη πάλη κατά των Γερμανών κατακτητών και του ντόπιου καθεστώτος της άρχουσας τάξης.
Στις 23 Φλεβάρη 1943 ιδρύθηκε η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ), που συσπείρωσε στις γραμμές της την πλειοψηφία της νεολαίας. Τον ίδιο χρόνο συγκροτήθηκε το Εθνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Ναυτικό (ΕΛΑΝ). Δίπλα σε αυτές τις οργανώσεις έδρασαν η Εθνική Αλληλεγγύη, η Επιμελητεία του Αντάρτη και η Οργάνωση για την Προστασία του Λαϊκού Αγώνα (ΟΠΛΑ).
Το Μάρτη του 1943 ιδρύθηκε στο Λονδίνο η Ομοσπονδία Ελληνικών Ναυτεργατικών Οργανώσεων (ΟΕΝΟ), με πρωτοβουλία της Κομματικής Οργάνωσης Ναυτεργατών του ΚΚΕ (ΚΟΝ).
Με την ανάπτυξη της ένοπλης πάλης του ΕΛΑΣ δημιουργήθηκαν γρήγορα ελεύθερες περιοχές στην Ελλάδα, οι οποίες εκ των πραγμάτων έπρεπε να διοικηθούν, για να μπορέσουν οι κάτοικοί τους να ζήσουν οργανωμένα, προσφέροντας στον εαυτό τους και στον αγώνα για την Εθνική Απελευθέρωση. Ετσι το ΕΑΜ δημιούργησε φύτρα εξουσίας στις απελευθερωμένες περιοχές (Αυτοδιοίκηση, Λαϊκή Δικαιοσύνη). Τροφοδότησε τη λαϊκή πολιτιστική ανάταση. Στις 10 Μάρτη 1944 ορκίστηκε η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), το κεντρικό πολιτικό όργανο διοίκησης των απελευθερωμένων περιοχών.
Μετά από εκλογές (23 Απρίλη 1944), που έγιναν στις συνθήκες της Κατοχής, εκλέχτηκε το «Εθνικό Συμβούλιο» με έδρα τις Κορυσχάδες (30 Απρίλη 1944). Στις εκλογές ψήφισαν για πρώτη φορά οι γυναίκες και οι νέοι από 18 χρόνων. Συμμετείχαν περίπου 1.800.000 ψηφοφόροι, δίχως να υπολογίζονται τα αποτελέσματα της Κρήτης, της Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης και των νησιών του Αιγαίου. Σημειώνεται ότι στις κοινοβουλευτικές εκλογές του 1936 είχαν πάρει μέρος 1.000.000 ψηφοφόροι.
Η δράση του ΕΑΜ περιλάμβανε όλες τις μορφές πάλης:
Απεργίες, διαδηλώσεις, συλλαλητήρια, διαβήματα, ένοπλη οργάνωση. Πλατιά και πολλές φορές πρωτότυπη ήταν η μαζική προπαγανδιστική δουλειά του. Ο ΕΛΑΣ καθήλωσε 8 έως και 12 εχθρικές μεραρχίες. Προξένησε στους κατακτητές απώλειες 30.000 νεκρούς και συνέλαβε 6.500 αιχμαλώτους. Κατέστρεψε 37 μεγάλες γέφυρες, 85 ατμομηχανές, 1.000 περίπου βαγόνια και 1.000 αυτοκίνητα. Το σύνολο σχεδόν του οπλισμού του προερχόταν από τις επιχειρήσεις του εναντίον των Γερμανών και των Ιταλών. Την Ανοιξη του 1944 ο ΕΛΑΣ είχε υπό τον έλεγχό του τα 2/3 της χώρας και τη στιγμή της απελευθέρωσης περισσότερο από το 90% του εδάφους. Στη διάρκεια του πολέμου οι νεκροί από τον ελληνικό πληθυσμό έφθασαν συνολικά τους 405.000 (θάνατοι από την πείνα, εκτελεσμένοι, νεκροί του ελληνοϊταλικού και του ελληνογερμανικού πολέμου, χιλιάδες που εξοντώθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης - κυρίως Εβραίοι της Θεσσαλονίκης - κ.ά.)
Το ΚΚΕ υπήρξε η ψυχή, η καθοδηγητική δύναμη και ο κύριος αιμοδότης της ΕΑΜικής Αντίστασης. Χιλιάδες κομμουνιστές και άλλοι ΕΑΜίτες έδωσαν τη ζωή τους.Η Καισαριανή, το Κούρνοβο, το Χαϊδάρι, ο Αϊ-Στράτης, είναι μερικοί μόνο από τους τόπους της θυσίας.
Το ΕΑΜ έσωσε το λαό από την πείνα. Χάρη στη δράση του ΕΑΜ, δε στάλθηκε ούτε ένας εργάτης για να δουλέψει στα γερμανικά εργοστάσια, με εξαίρεση αυτούς που είχαν συλλάβει ομήρους οι Γερμανοί. Δε στάλθηκε ούτε ένας για να πολεμήσει κατά της Σοβιετικής Ενωσης.
Διαφορετική ήταν η στάση του αστικού πολιτικού κόσμου. Ενα τμήμα του επέλεξε το δρόμο της ανοιχτής συνεργασίας με τους κατακτητές. Ηταν οι «δοσίλογοι», που σχημάτισαν τις κατοχικές κυβερνήσεις με πρωθυπουργούς τους Τσολάκογλου, Λογοθετόπουλο και Ι. Ράλλη. Ενα άλλο τμήμα του αστικού πολιτικού κόσμου, μαζί και το Παλάτι, διέφυγε στην Αίγυπτο, ενώ ένα τρίτο συγκαταλέγεται στους απόντες του αγώνα.
Το ΕΑΜ έχει καταγραφεί στην Ιστορία, όχι αυτήν που έγραψαν οι αστοί, αλλά στην πραγματική, αυτήν που έγραψε και γράφει ο λαός μας στην ταξική πάλη, ως πολιτική οργάνωση που καθοδήγησε το λαϊκο-απελευθερωτικό αγώνα στην περίοδο 1941-1944. Αλλά μόνο μ' αυτό το χαρακτηριστικό δεν αποτυπώνεται ολόκληρη η ιστορική αλήθεια της εξελισσόμενης στη συγκεκριμένη περίοδο πραγματικότητας. Γιατί η ταξική πάλη ανάμεσα στην άρχουσα τάξη της Ελλάδας από τη μια πλευρά και στην εργατική τάξη και τ' άλλα λαϊκά στρώματα από την άλλη, διεξαγόταν ασίγαστα ακόμη και σ' αυτήν την περίοδο. Αλλωστε, ο λαός μας την απελευθέρωσή του από τους Γερμανούς κατακτητές δεν πρόλαβε να τη χαρεί και να διατηρήσει για πολύ, ο αστικός πολιτικός κόσμος στηριγμένος στους Αγγλους ιμπεριαλιστές συμμάχους του επεδίωξε να τσακίσει με τα όπλα το λαϊκό κίνημα για να επιβάλει την αστική εξουσία και να οργανώσει αστικό κράτος. Και δεν μπορούσε να το κάνει διαφορετικά, αφού δεν είχε το παραμικρό λαϊκό έρεισμα.
Ουσιαστικά, σ' όλη την πορεία του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα και ανεξάρτητα από το γεγονός ότι δε βρισκόταν σε πρωτεύουσα θέση των εξελίξεων, αντικειμενικά κρινόταν το «ΠΟΙΟΣ - ΠΟΙΟΝ», στο ζήτημα της εξουσίας. Και απασχολούσε το ίδιο την άρχουσα τάξη και τα πολιτικά της κόμματα, αλλά και την εργατική τάξη και τους συμμάχους της και τα συνασπισμένα στο ΕΑΜ κόμματά τους, όπως και τον ίδιο το συνασπισμό του ΕΑΜ. Αλλωστε, η ταξική πάλη στις ταξικές κοινωνίες ποτέ δε σταματά.
Η πάλη ανάμεσα στην άρχουσα τάξη της Ελλάδας, από τη μια πλευρά, και στην εργατική τάξη και τ' άλλα λαϊκά στρώματα, από την άλλη, διεξαγόταν ασίγαστα, αφού το ΚΚΕ, το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ είχαν να αντιμετωπίσουν και την ντόπια ένοπλη αντίδραση με τις δικές της οργανώσεις, από τη «Χ» του Γρίβα, την ΠΑΟ, τη ΜΑΥ, ως τα διαβόητα Τάγματα Ασφαλείας και άλλες που στήριζαν το ντόπιο κατοχικό καθεστώς. Οπως, επίσης, και τον ΕΔΕΣ του Ναπ. Ζέρβα, που ήταν το αντίβαρο των αστικών δυνάμεων στο ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ και, ουσιαστικά, δρούσε ενάντιά τους με τη συνδρομή και των Αγγλων.
Αλλωστε, ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος ξεκίνησε ως ιμπεριαλιστικός, ανάμεσα σε δυο συνασπισμούς καπιταλιστικών κρατών, (Αγγλία, Γαλλία, ΗΠΑ, από τη μια πλευρά και Γερμανία, Ιταλία, Ιαπωνία από την άλλη), για το εδαφικό ξαναμοίρασμα σφαιρών επιρροής αλλά και με έναν κοινό σκοπό.
Την ανατροπή του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ.
Απ' αυτήν την άποψη, το ενδιαφέρον των Αγγλων ιμπεριαλιστών στην Ελλάδα, έρχεται ως συνέχεια της οικονομικοπολιτικής σύνδεσης του κεφαλαίου στην Ελλάδα με την αστική τάξη της Αγγλίας (ήταν «παραδοσιακοί» σύμμαχοι), μετά την ήττα του αντίπαλου συνασπισμού καπιταλιστικών κρατών στον πόλεμο. Μα η στήριξη της μεσαίας και ανώτερης κοινωνικής τάξης, του αστικού πολιτικού κόσμου στους Αγγλους δεν θα τους ήταν χρειαζούμενη, αν στον εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο ηγούνταν η αστική τάξη της Ελλάδας, οπότε και θα θεωρούνταν νικήτρια, άρα θα συνέχιζε να ήταν ο ηγέτης των μεταπελευθερωτικών κοινωνικοοικονομικών και πολιτικών εξελίξεων στην Ελλάδα.
Η πραγματικότητα όμως εξελίχτηκε εντελώς διαφορετικά. Σ' αυτόν τον πόλεμο ηγήθηκε η εργατική τάξη με τους συμμάχους της. Και στη μεταπελευθερωτική πορεία της Ελλάδας αυτό το γεγονός έβαζε τη σφραγίδα του.
Η άρχουσα (εννοούμε πάντα τα μεσαία και ανώτερα κοινωνικά στρώματα) τάξη της Ελλάδας, ακόμη πριν από τον πόλεμο και στη διάρκεια της προετοιμασίας του, προετοιμαζόταν η ίδια να αντιμετωπίσει ανάλογες καταστάσεις, φροντίζοντας η πάλη της ενάντια στο εργατικό και γενικότερα το λαϊκό κίνημα, να γίνεται ολοένα και πιο αποτελεσματική, με αποκορύφωμα τότε την εγκαθίδρυση της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου από τον Μεταξά. Το καθεστώς της οποίας αρνήθηκε να απελευθερώσει τους κρατούμενους στις φυλακές και τις εξορίες κομμουνιστές και άλλους αγωνιστές, προκειμένου, όπως ζητούσαν, να σταλούν εθελοντικά στο πολεμικό μέτωπο. Ακόμη και σ' αυτή την ιστορική στιγμή, το ταξικό ζήτημα για την άρχουσα τάξη ήταν το πρωτεύον. Και δεν έφτασε μόνο αυτό. Οσοι δεσμώτες κομμουνιστές δεν κατάφεραν να αποδράσουν παραδόθηκαν στους Γερμανούς κατακτητές, πολλοί από τους οποίους βεβαίως πέρασαν την φρικιαστική εμπειρία των στρατοπέδων του Νταχάου, του Αουσβιτς, του Μαουτχάουζεν και αλλού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο τότε ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης.
Επίσης, ακόμη πριν την απελευθέρωση και έχοντας επίγνωση των συνθηκών που δημιουργούνται παγκόσμια, ιδιαίτερα μετά τη νίκη των Σοβιετικών στο Στάλινγκραντ που ήταν η αρχή του τέλους του πολέμου, αυτό που απασχολούσε την άρχουσα τάξη της Ελλάδας ήταν το μεταπελευθερωτικό καθεστώς. Γιατί την απασχολούσε; Μα γιατί στην Ελλάδα άρχισε να οργανώνεται μια νέα, λαϊκή, εξουσία.
Το έπος του ΕΑΜ, επομένως, δεν ήταν μόνο η εθνική απελευθέρωση, αλλά και η δημιουργία φύτρων της λαϊκής εξουσίας στην Ελλάδα. Που μπορεί, βεβαίως, να μην αγκάλιαζε τα τότε αστικά κέντρα, αλλά στην υπόλοιπη Ελλάδα είχε ήδη τη δική της δράση με τα όργανα λαϊκής αυτοδιοίκησης, τα λαϊκά δικαστήρια, αλλά και με την κυβέρνηση, την Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ). Είχε ακόμη το δικό της λαϊκό στρατό τον ΕΛΑΣ και την πλειοψηφία του ελληνικού λαού συσπειρωμένη στο ΕΑΜ.
Στις 16 Φλεβάρη του 1942 ιδρύεται ο Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ), το ένοπλο τμήμα του ΕΑΜ. Ηδη, από το καλοκαίρι του '41, κομμουνιστές και άλλοι πατριώτες συγκροτούν ένοπλες αντιστασιακές ομάδες και αντάρτικα τμήματα σε διάφορα μέρη της χώρας με απόφαση του Κόμματος, αλλά η ενοποίησή τους ήταν βασικό ζήτημα για τη συγκρότηση λαϊκού στρατού ικανού να κατευθύνει ενιαία την ένοπλη πάλη κατά των Γερμανών κατακτητών και του ντόπιου καθεστώτος της άρχουσας τάξης.
Στις 23 Φλεβάρη 1943 ιδρύθηκε η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ), που συσπείρωσε στις γραμμές της την πλειοψηφία της νεολαίας. Τον ίδιο χρόνο συγκροτήθηκε το Εθνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Ναυτικό (ΕΛΑΝ). Δίπλα σε αυτές τις οργανώσεις έδρασαν η Εθνική Αλληλεγγύη, η Επιμελητεία του Αντάρτη και η Οργάνωση για την Προστασία του Λαϊκού Αγώνα (ΟΠΛΑ).
Το Μάρτη του 1943 ιδρύθηκε στο Λονδίνο η Ομοσπονδία Ελληνικών Ναυτεργατικών Οργανώσεων (ΟΕΝΟ), με πρωτοβουλία της Κομματικής Οργάνωσης Ναυτεργατών του ΚΚΕ (ΚΟΝ).
Με την ανάπτυξη της ένοπλης πάλης του ΕΛΑΣ δημιουργήθηκαν γρήγορα ελεύθερες περιοχές στην Ελλάδα, οι οποίες εκ των πραγμάτων έπρεπε να διοικηθούν, για να μπορέσουν οι κάτοικοί τους να ζήσουν οργανωμένα, προσφέροντας στον εαυτό τους και στον αγώνα για την Εθνική Απελευθέρωση. Ετσι το ΕΑΜ δημιούργησε φύτρα εξουσίας στις απελευθερωμένες περιοχές (Αυτοδιοίκηση, Λαϊκή Δικαιοσύνη). Τροφοδότησε τη λαϊκή πολιτιστική ανάταση. Στις 10 Μάρτη 1944 ορκίστηκε η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), το κεντρικό πολιτικό όργανο διοίκησης των απελευθερωμένων περιοχών.
Μετά από εκλογές (23 Απρίλη 1944), που έγιναν στις συνθήκες της Κατοχής, εκλέχτηκε το «Εθνικό Συμβούλιο» με έδρα τις Κορυσχάδες (30 Απρίλη 1944). Στις εκλογές ψήφισαν για πρώτη φορά οι γυναίκες και οι νέοι από 18 χρόνων. Συμμετείχαν περίπου 1.800.000 ψηφοφόροι, δίχως να υπολογίζονται τα αποτελέσματα της Κρήτης, της Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης και των νησιών του Αιγαίου. Σημειώνεται ότι στις κοινοβουλευτικές εκλογές του 1936 είχαν πάρει μέρος 1.000.000 ψηφοφόροι.
Η δράση του ΕΑΜ περιλάμβανε όλες τις μορφές πάλης:
Απεργίες, διαδηλώσεις, συλλαλητήρια, διαβήματα, ένοπλη οργάνωση. Πλατιά και πολλές φορές πρωτότυπη ήταν η μαζική προπαγανδιστική δουλειά του. Ο ΕΛΑΣ καθήλωσε 8 έως και 12 εχθρικές μεραρχίες. Προξένησε στους κατακτητές απώλειες 30.000 νεκρούς και συνέλαβε 6.500 αιχμαλώτους. Κατέστρεψε 37 μεγάλες γέφυρες, 85 ατμομηχανές, 1.000 περίπου βαγόνια και 1.000 αυτοκίνητα. Το σύνολο σχεδόν του οπλισμού του προερχόταν από τις επιχειρήσεις του εναντίον των Γερμανών και των Ιταλών. Την Ανοιξη του 1944 ο ΕΛΑΣ είχε υπό τον έλεγχό του τα 2/3 της χώρας και τη στιγμή της απελευθέρωσης περισσότερο από το 90% του εδάφους. Στη διάρκεια του πολέμου οι νεκροί από τον ελληνικό πληθυσμό έφθασαν συνολικά τους 405.000 (θάνατοι από την πείνα, εκτελεσμένοι, νεκροί του ελληνοϊταλικού και του ελληνογερμανικού πολέμου, χιλιάδες που εξοντώθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης - κυρίως Εβραίοι της Θεσσαλονίκης - κ.ά.)
Το ΚΚΕ υπήρξε η ψυχή, η καθοδηγητική δύναμη και ο κύριος αιμοδότης της ΕΑΜικής Αντίστασης. Χιλιάδες κομμουνιστές και άλλοι ΕΑΜίτες έδωσαν τη ζωή τους.Η Καισαριανή, το Κούρνοβο, το Χαϊδάρι, ο Αϊ-Στράτης, είναι μερικοί μόνο από τους τόπους της θυσίας.
Το ΕΑΜ έσωσε το λαό από την πείνα. Χάρη στη δράση του ΕΑΜ, δε στάλθηκε ούτε ένας εργάτης για να δουλέψει στα γερμανικά εργοστάσια, με εξαίρεση αυτούς που είχαν συλλάβει ομήρους οι Γερμανοί. Δε στάλθηκε ούτε ένας για να πολεμήσει κατά της Σοβιετικής Ενωσης.
Διαφορετική ήταν η στάση του αστικού πολιτικού κόσμου. Ενα τμήμα του επέλεξε το δρόμο της ανοιχτής συνεργασίας με τους κατακτητές. Ηταν οι «δοσίλογοι», που σχημάτισαν τις κατοχικές κυβερνήσεις με πρωθυπουργούς τους Τσολάκογλου, Λογοθετόπουλο και Ι. Ράλλη. Ενα άλλο τμήμα του αστικού πολιτικού κόσμου, μαζί και το Παλάτι, διέφυγε στην Αίγυπτο, ενώ ένα τρίτο συγκαταλέγεται στους απόντες του αγώνα.
Το ΕΑΜ έχει καταγραφεί στην Ιστορία, όχι αυτήν που έγραψαν οι αστοί, αλλά στην πραγματική, αυτήν που έγραψε και γράφει ο λαός μας στην ταξική πάλη, ως πολιτική οργάνωση που καθοδήγησε το λαϊκο-απελευθερωτικό αγώνα στην περίοδο 1941-1944. Αλλά μόνο μ' αυτό το χαρακτηριστικό δεν αποτυπώνεται ολόκληρη η ιστορική αλήθεια της εξελισσόμενης στη συγκεκριμένη περίοδο πραγματικότητας. Γιατί η ταξική πάλη ανάμεσα στην άρχουσα τάξη της Ελλάδας από τη μια πλευρά και στην εργατική τάξη και τ' άλλα λαϊκά στρώματα από την άλλη, διεξαγόταν ασίγαστα ακόμη και σ' αυτήν την περίοδο. Αλλωστε, ο λαός μας την απελευθέρωσή του από τους Γερμανούς κατακτητές δεν πρόλαβε να τη χαρεί και να διατηρήσει για πολύ, ο αστικός πολιτικός κόσμος στηριγμένος στους Αγγλους ιμπεριαλιστές συμμάχους του επεδίωξε να τσακίσει με τα όπλα το λαϊκό κίνημα για να επιβάλει την αστική εξουσία και να οργανώσει αστικό κράτος. Και δεν μπορούσε να το κάνει διαφορετικά, αφού δεν είχε το παραμικρό λαϊκό έρεισμα.
Ουσιαστικά, σ' όλη την πορεία του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα και ανεξάρτητα από το γεγονός ότι δε βρισκόταν σε πρωτεύουσα θέση των εξελίξεων, αντικειμενικά κρινόταν το «ΠΟΙΟΣ - ΠΟΙΟΝ», στο ζήτημα της εξουσίας. Και απασχολούσε το ίδιο την άρχουσα τάξη και τα πολιτικά της κόμματα, αλλά και την εργατική τάξη και τους συμμάχους της και τα συνασπισμένα στο ΕΑΜ κόμματά τους, όπως και τον ίδιο το συνασπισμό του ΕΑΜ. Αλλωστε, η ταξική πάλη στις ταξικές κοινωνίες ποτέ δε σταματά.
Η πάλη ανάμεσα στην άρχουσα τάξη της Ελλάδας, από τη μια πλευρά, και στην εργατική τάξη και τ' άλλα λαϊκά στρώματα, από την άλλη, διεξαγόταν ασίγαστα, αφού το ΚΚΕ, το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ είχαν να αντιμετωπίσουν και την ντόπια ένοπλη αντίδραση με τις δικές της οργανώσεις, από τη «Χ» του Γρίβα, την ΠΑΟ, τη ΜΑΥ, ως τα διαβόητα Τάγματα Ασφαλείας και άλλες που στήριζαν το ντόπιο κατοχικό καθεστώς. Οπως, επίσης, και τον ΕΔΕΣ του Ναπ. Ζέρβα, που ήταν το αντίβαρο των αστικών δυνάμεων στο ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ και, ουσιαστικά, δρούσε ενάντιά τους με τη συνδρομή και των Αγγλων.
Αλλωστε, ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος ξεκίνησε ως ιμπεριαλιστικός, ανάμεσα σε δυο συνασπισμούς καπιταλιστικών κρατών, (Αγγλία, Γαλλία, ΗΠΑ, από τη μια πλευρά και Γερμανία, Ιταλία, Ιαπωνία από την άλλη), για το εδαφικό ξαναμοίρασμα σφαιρών επιρροής αλλά και με έναν κοινό σκοπό.
Την ανατροπή του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ.
Απ' αυτήν την άποψη, το ενδιαφέρον των Αγγλων ιμπεριαλιστών στην Ελλάδα, έρχεται ως συνέχεια της οικονομικοπολιτικής σύνδεσης του κεφαλαίου στην Ελλάδα με την αστική τάξη της Αγγλίας (ήταν «παραδοσιακοί» σύμμαχοι), μετά την ήττα του αντίπαλου συνασπισμού καπιταλιστικών κρατών στον πόλεμο. Μα η στήριξη της μεσαίας και ανώτερης κοινωνικής τάξης, του αστικού πολιτικού κόσμου στους Αγγλους δεν θα τους ήταν χρειαζούμενη, αν στον εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο ηγούνταν η αστική τάξη της Ελλάδας, οπότε και θα θεωρούνταν νικήτρια, άρα θα συνέχιζε να ήταν ο ηγέτης των μεταπελευθερωτικών κοινωνικοοικονομικών και πολιτικών εξελίξεων στην Ελλάδα.
Η πραγματικότητα όμως εξελίχτηκε εντελώς διαφορετικά. Σ' αυτόν τον πόλεμο ηγήθηκε η εργατική τάξη με τους συμμάχους της. Και στη μεταπελευθερωτική πορεία της Ελλάδας αυτό το γεγονός έβαζε τη σφραγίδα του.
Η άρχουσα (εννοούμε πάντα τα μεσαία και ανώτερα κοινωνικά στρώματα) τάξη της Ελλάδας, ακόμη πριν από τον πόλεμο και στη διάρκεια της προετοιμασίας του, προετοιμαζόταν η ίδια να αντιμετωπίσει ανάλογες καταστάσεις, φροντίζοντας η πάλη της ενάντια στο εργατικό και γενικότερα το λαϊκό κίνημα, να γίνεται ολοένα και πιο αποτελεσματική, με αποκορύφωμα τότε την εγκαθίδρυση της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου από τον Μεταξά. Το καθεστώς της οποίας αρνήθηκε να απελευθερώσει τους κρατούμενους στις φυλακές και τις εξορίες κομμουνιστές και άλλους αγωνιστές, προκειμένου, όπως ζητούσαν, να σταλούν εθελοντικά στο πολεμικό μέτωπο. Ακόμη και σ' αυτή την ιστορική στιγμή, το ταξικό ζήτημα για την άρχουσα τάξη ήταν το πρωτεύον. Και δεν έφτασε μόνο αυτό. Οσοι δεσμώτες κομμουνιστές δεν κατάφεραν να αποδράσουν παραδόθηκαν στους Γερμανούς κατακτητές, πολλοί από τους οποίους βεβαίως πέρασαν την φρικιαστική εμπειρία των στρατοπέδων του Νταχάου, του Αουσβιτς, του Μαουτχάουζεν και αλλού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο τότε ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης.
Επίσης, ακόμη πριν την απελευθέρωση και έχοντας επίγνωση των συνθηκών που δημιουργούνται παγκόσμια, ιδιαίτερα μετά τη νίκη των Σοβιετικών στο Στάλινγκραντ που ήταν η αρχή του τέλους του πολέμου, αυτό που απασχολούσε την άρχουσα τάξη της Ελλάδας ήταν το μεταπελευθερωτικό καθεστώς. Γιατί την απασχολούσε; Μα γιατί στην Ελλάδα άρχισε να οργανώνεται μια νέα, λαϊκή, εξουσία.
Το έπος του ΕΑΜ, επομένως, δεν ήταν μόνο η εθνική απελευθέρωση, αλλά και η δημιουργία φύτρων της λαϊκής εξουσίας στην Ελλάδα. Που μπορεί, βεβαίως, να μην αγκάλιαζε τα τότε αστικά κέντρα, αλλά στην υπόλοιπη Ελλάδα είχε ήδη τη δική της δράση με τα όργανα λαϊκής αυτοδιοίκησης, τα λαϊκά δικαστήρια, αλλά και με την κυβέρνηση, την Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ). Είχε ακόμη το δικό της λαϊκό στρατό τον ΕΛΑΣ και την πλειοψηφία του ελληνικού λαού συσπειρωμένη στο ΕΑΜ.
Μελετώντας την Αληθινή Ιστορία
|
|
Το ΚΚΕ μελετά την ιστορία του ...προσπαθώντας ταυτόχρονα να εξάγει χρήσιμα διδάγματα από την εμπειρία του. Η ιστορική μελέτη δεν αποτελεί απλώς μια καταγραφή ή αποτίμηση του παρελθόντος. Μπορεί και πρέπει να γίνεται ιδεολογικό όπλο, να ενισχύει τα μεθοδολογικά εργαλεία ανάλυσης για το παρόν και το μέλλον του κινήματός μας.
Σε αυτή τη βάση το ΚΚΕ αντιμετώπισε και τη συγγραφή της Ιστορίας του των χρόνων 1950-1968, που αποτελούν το περιεχόμενο του Β' ΤΟΜΟΥ (ΔΟΚΙΜΙΟΥ) της Ιστορίας του ΚΚΕ...
Στέκεται πρωταρχικά στο θεμελιώδες πολιτικό πρόβλημα, ΣΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ του. Επιχειρεί να απαντήσει στο γιατί δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει σωστά το θέμα της πολιτικής εξουσίας.
Θεωρούμε ότι ως πηγή γνώσης και συμπερασμάτων τα χρόνια 1940-1945 έχουν ιδιαίτερη σημασία.
Για τα χρόνια της ΕΑΜικής Αντίστασης, το ΚΚΕ έχει υπογραμμίσει και στο παρελθόν τα παρακάτω, ανάμεσα σε άλλα:
Τις ημέρες της απελευθέρωσης από τους Γερμανούς (12 Οκτώβρη 1944) στην Ελλάδα είχε διαμορφωθεί επαναστατική κατάσταση. Ταυτόχρονα, το ΕΑΜ κυριαρχούσε, ενώ ο αστικός κρατικός μηχανισμός ήταν σμπαραλιασμένος. Η αστική κυβέρνηση που είχε δημιουργηθεί βρισκόταν στην Αίγυπτο και οι Εγγλέζοι δεν είχαν καταφθάσει ακόμα στην Ελλάδα.
Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι το Κόμμα μας, παρά την τεράστια συνεισφορά και τον πρωταγωνιστικό ρόλο του, δεν μπόρεσε να διαμορφώσει τη στρατηγική που θα οδηγούσε προς την επαναστατική επίλυση του προβλήματος της πολιτικής εξουσίας και τότε ακόμη, ιδίως μετά το 1943, που οι συνθήκες επέβαλαν να θέσει το ζήτημα της επαναστατικής κατάκτησης της εξουσίας.
Ετσι, οδηγήθηκε στην υπαγωγή του ΕΛΑΣ στο εγγλέζικο στρατηγείο της Μ. Ανατολής (5 Ιούλη 1943) και αργότερα στις συμφωνίες του Λιβάνου (20 Μάη 1944) και της Καζέρτας (26 Σεπτέμβρη 1944), για να διατηρήσει και να διευρύνει την "ΕΘΝΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ".
Δε διαμόρφωσε τις υποκειμενικές προϋποθέσεις μιας πορείας, που, ανάλογα και με άλλους παράγοντες, μπορούσε να οδηγήσει στη νίκη.
Δεν εκτίμησε σωστά τη σύμπλεξη του κοινωνικοταξικού περιεχομένου της λαϊκής πάλης με το εθνικοαπελευθερωτικό.
Αυτή η σύμπλεξη, πέρα από τις πολιτικές και πολεμικές συγκρούσεις με τις στρατιωτικές οργανώσεις του "ΔΟΣΙΛΟΓΙΣΜΟΥ", επιβεβαιώνεται και από τις ένοπλες συγκρούσεις του ΕΛΑΣ με τις αντιχιτλερικές και τις αγγλόφιλες οργανώσεις, όπως ο ΕΔΕΣ.
Στο ίδιο συμπέρασμα οδηγούν και οι συνεχείς προστριβές του ΕΛΑΣ με τους Εγγλέζους, η αμείωτη ιδεολογική και πολιτική πάλη των αστικών ελληνικών κυβερνήσεων της Μέσης Ανατολής κατά της ΠΕΕΑ και του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, η συχνή συνεργασία αστικών οργανώσεων με τους κατακτητές, για την αντιμετώπιση της "ερυθράς απειλής", καθώς και η αιματηρή καταστολή, από τους Εγγλέζους και την ελληνική κυβέρνηση στο Κάιρο, της ηρωικής "Αντιφασιστικής Στρατιωτικής Οργάνωσης" (ΑΣΟ) τον Απρίλη του 1944.
Οι δυνάμεις που συμμετείχαν στο ΕΑΜ εξέφραζαν διαφορετικά συμφέροντα.
Εκτός από το ΚΚΕ, συμμετείχαν και δυνάμεις σοσιαλδημοκρατικές, φιλελεύθερες, γενικά αστικής πολιτικής κατεύθυνσης. Επρεπε να θεωρηθεί βέβαιο ότι, εξαιτίας των ταλαντεύσεων που προϊδεάζουν στη φύση τέτοιων κομμάτων και ατόμων και που δεν είναι διατεθειμένα να φτάσουν μέχρι το τέλος του δρόμου, δεν ήταν δυνατό η εργατική τάξη να βαδίσει μαζί τους σε όλες τις φάσεις της πάλης, πολύ περισσότερο όσο πλησίαζε το τέλος της Κατοχής και το ζήτημα της εξουσίας (ποιός - ποιόν) ετίθετο επί τάπητος.
Το ΚΚΕ δεν πήρε υπόψη του ότι η ιδεολογικοπολιτική διαπάλη διεξάγεται και στο πλαίσιο της συμμαχίας και ότι για την επιτυχή έκβαση της ταξικής πάλης δεν επιτρέπονται επιζήμιοι συμβιβασμοί. Πολύ περισσότερο, όταν οι συμβιβασμοί δεν αντιστοιχούν στο συσχετισμό των δυνάμεων που υπάρχει ανάμεσα στους συμμάχους.
Ηταν επίσης αναγκαίο να μελετηθεί η στρατηγική των Εγγλέζων και των εγχώριων αστικών δυνάμεων, οι ελιγμοί τους και ανάλογα να προσαρμοστεί η στρατηγική του ΚΚΕ.
Η κριτική αποτίμηση, μακριά από τη λαθολογία και το μηδενισμό, εστιάζεται στην ικανότητα του ΚΚΕ να επιβεβαιώνει σε κάθε φάση του αγώνα τον αυτοτελή ιδεολογικοπολιτικό και οργανωτικό ρόλο του. Αυτός ο ρόλος εκφράζεται με την επιστημονική θεμελίωση της στρατηγικής του, στη βάση της εφαρμογής στις συγκεκριμένες συνθήκες, αλλά και της ανάπτυξης της θεωρίας του επιστημονικού κομμουνισμού. Εκφράζεται, κατά συνέπεια, με την αντικειμενική ανάλυση των κοινωνικοοικονομικών αντιθέσεων, της διάταξης των ταξικών δυνάμεων, του πολιτικού συσχετισμού, της τακτικής του ταξικού αντιπάλου.
Η αυτοτελής δράση του ΚΚ διασφαλίζει πολιτική συμμαχιών που δεν υποθηκεύει τα στρατηγικά συμφέροντα της εργατικής τάξης, στο όνομα κάποιων πρόσκαιρων επιτυχιών. Οι συμμαχίες, αναπόσπαστο στοιχείο της στρατηγικής, προϋποθέτουν συμβιβασμούς, που όμως δε θα θίγουν την προώθηση της στρατηγικής του Κομμουνιστικού Κόμματος.
Η ιστορική εξέλιξη, επίσης, έχει αποδείξει με οδυνηρό πολλές φορές τρόπο ότι αν το αστικό κράτος δεν τσακιστεί από τις επαναστατικές δυνάμεις, η δυνατότητα εγκαθίδρυσης και στερέωσης της διάδοχης εξουσίας τίθεται υπό αίρεση.
Σε αυτή τη βάση το ΚΚΕ αντιμετώπισε και τη συγγραφή της Ιστορίας του των χρόνων 1950-1968, που αποτελούν το περιεχόμενο του Β' ΤΟΜΟΥ (ΔΟΚΙΜΙΟΥ) της Ιστορίας του ΚΚΕ...
Στέκεται πρωταρχικά στο θεμελιώδες πολιτικό πρόβλημα, ΣΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ του. Επιχειρεί να απαντήσει στο γιατί δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει σωστά το θέμα της πολιτικής εξουσίας.
Θεωρούμε ότι ως πηγή γνώσης και συμπερασμάτων τα χρόνια 1940-1945 έχουν ιδιαίτερη σημασία.
Για τα χρόνια της ΕΑΜικής Αντίστασης, το ΚΚΕ έχει υπογραμμίσει και στο παρελθόν τα παρακάτω, ανάμεσα σε άλλα:
Τις ημέρες της απελευθέρωσης από τους Γερμανούς (12 Οκτώβρη 1944) στην Ελλάδα είχε διαμορφωθεί επαναστατική κατάσταση. Ταυτόχρονα, το ΕΑΜ κυριαρχούσε, ενώ ο αστικός κρατικός μηχανισμός ήταν σμπαραλιασμένος. Η αστική κυβέρνηση που είχε δημιουργηθεί βρισκόταν στην Αίγυπτο και οι Εγγλέζοι δεν είχαν καταφθάσει ακόμα στην Ελλάδα.
Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι το Κόμμα μας, παρά την τεράστια συνεισφορά και τον πρωταγωνιστικό ρόλο του, δεν μπόρεσε να διαμορφώσει τη στρατηγική που θα οδηγούσε προς την επαναστατική επίλυση του προβλήματος της πολιτικής εξουσίας και τότε ακόμη, ιδίως μετά το 1943, που οι συνθήκες επέβαλαν να θέσει το ζήτημα της επαναστατικής κατάκτησης της εξουσίας.
Ετσι, οδηγήθηκε στην υπαγωγή του ΕΛΑΣ στο εγγλέζικο στρατηγείο της Μ. Ανατολής (5 Ιούλη 1943) και αργότερα στις συμφωνίες του Λιβάνου (20 Μάη 1944) και της Καζέρτας (26 Σεπτέμβρη 1944), για να διατηρήσει και να διευρύνει την "ΕΘΝΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ".
Δε διαμόρφωσε τις υποκειμενικές προϋποθέσεις μιας πορείας, που, ανάλογα και με άλλους παράγοντες, μπορούσε να οδηγήσει στη νίκη.
Δεν εκτίμησε σωστά τη σύμπλεξη του κοινωνικοταξικού περιεχομένου της λαϊκής πάλης με το εθνικοαπελευθερωτικό.
Αυτή η σύμπλεξη, πέρα από τις πολιτικές και πολεμικές συγκρούσεις με τις στρατιωτικές οργανώσεις του "ΔΟΣΙΛΟΓΙΣΜΟΥ", επιβεβαιώνεται και από τις ένοπλες συγκρούσεις του ΕΛΑΣ με τις αντιχιτλερικές και τις αγγλόφιλες οργανώσεις, όπως ο ΕΔΕΣ.
Στο ίδιο συμπέρασμα οδηγούν και οι συνεχείς προστριβές του ΕΛΑΣ με τους Εγγλέζους, η αμείωτη ιδεολογική και πολιτική πάλη των αστικών ελληνικών κυβερνήσεων της Μέσης Ανατολής κατά της ΠΕΕΑ και του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, η συχνή συνεργασία αστικών οργανώσεων με τους κατακτητές, για την αντιμετώπιση της "ερυθράς απειλής", καθώς και η αιματηρή καταστολή, από τους Εγγλέζους και την ελληνική κυβέρνηση στο Κάιρο, της ηρωικής "Αντιφασιστικής Στρατιωτικής Οργάνωσης" (ΑΣΟ) τον Απρίλη του 1944.
Οι δυνάμεις που συμμετείχαν στο ΕΑΜ εξέφραζαν διαφορετικά συμφέροντα.
Εκτός από το ΚΚΕ, συμμετείχαν και δυνάμεις σοσιαλδημοκρατικές, φιλελεύθερες, γενικά αστικής πολιτικής κατεύθυνσης. Επρεπε να θεωρηθεί βέβαιο ότι, εξαιτίας των ταλαντεύσεων που προϊδεάζουν στη φύση τέτοιων κομμάτων και ατόμων και που δεν είναι διατεθειμένα να φτάσουν μέχρι το τέλος του δρόμου, δεν ήταν δυνατό η εργατική τάξη να βαδίσει μαζί τους σε όλες τις φάσεις της πάλης, πολύ περισσότερο όσο πλησίαζε το τέλος της Κατοχής και το ζήτημα της εξουσίας (ποιός - ποιόν) ετίθετο επί τάπητος.
Το ΚΚΕ δεν πήρε υπόψη του ότι η ιδεολογικοπολιτική διαπάλη διεξάγεται και στο πλαίσιο της συμμαχίας και ότι για την επιτυχή έκβαση της ταξικής πάλης δεν επιτρέπονται επιζήμιοι συμβιβασμοί. Πολύ περισσότερο, όταν οι συμβιβασμοί δεν αντιστοιχούν στο συσχετισμό των δυνάμεων που υπάρχει ανάμεσα στους συμμάχους.
Ηταν επίσης αναγκαίο να μελετηθεί η στρατηγική των Εγγλέζων και των εγχώριων αστικών δυνάμεων, οι ελιγμοί τους και ανάλογα να προσαρμοστεί η στρατηγική του ΚΚΕ.
Η κριτική αποτίμηση, μακριά από τη λαθολογία και το μηδενισμό, εστιάζεται στην ικανότητα του ΚΚΕ να επιβεβαιώνει σε κάθε φάση του αγώνα τον αυτοτελή ιδεολογικοπολιτικό και οργανωτικό ρόλο του. Αυτός ο ρόλος εκφράζεται με την επιστημονική θεμελίωση της στρατηγικής του, στη βάση της εφαρμογής στις συγκεκριμένες συνθήκες, αλλά και της ανάπτυξης της θεωρίας του επιστημονικού κομμουνισμού. Εκφράζεται, κατά συνέπεια, με την αντικειμενική ανάλυση των κοινωνικοοικονομικών αντιθέσεων, της διάταξης των ταξικών δυνάμεων, του πολιτικού συσχετισμού, της τακτικής του ταξικού αντιπάλου.
Η αυτοτελής δράση του ΚΚ διασφαλίζει πολιτική συμμαχιών που δεν υποθηκεύει τα στρατηγικά συμφέροντα της εργατικής τάξης, στο όνομα κάποιων πρόσκαιρων επιτυχιών. Οι συμμαχίες, αναπόσπαστο στοιχείο της στρατηγικής, προϋποθέτουν συμβιβασμούς, που όμως δε θα θίγουν την προώθηση της στρατηγικής του Κομμουνιστικού Κόμματος.
Η ιστορική εξέλιξη, επίσης, έχει αποδείξει με οδυνηρό πολλές φορές τρόπο ότι αν το αστικό κράτος δεν τσακιστεί από τις επαναστατικές δυνάμεις, η δυνατότητα εγκαθίδρυσης και στερέωσης της διάδοχης εξουσίας τίθεται υπό αίρεση.
Η στρατηγική του ΚΚΕ στην Κατοχή
|
|
Από το «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, Β` τόμος, περίοδος 1949-1968. Αποκαταστάσεις»
Στα χρόνια της Κατοχής, γινόταν λόγος για λαϊκή δημοκρατία - λαοκρατία και λαϊκή δημοκρατική επανάσταση, επί της ουσίας ένα στάδιο πριν την επαναστατική εργατική εξουσία, που είχε τα χαρακτηριστικά ενός εκδημοκρατισμένου αστικού καθεστώτος.
Η Β` Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ (τελευταία εβδομάδα του Δεκεμβρίου 1942) υπογράμμισε ως εξής το στόχο του:
«Η συγκρότηση προσωρινής κυβέρνησης από τα κόμματα και οργανώσεις που αγωνίζονται σύμφωνα με τους σκοπούς του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου αμέσως μετά το διώξιμο του ξένου καταχτητή, η οποία θα αποκαταστήσει τις λαϊκές ελευθερίες, θα ενεργήσει ελεύθερο δημοψήφισμα για τη λύση του πολιτειακού ζητήματος και εκλογές συντακτικής εθνοσυνέλευσης με το αναλογικό εκλογικό σύστημα, αποτελεί τον πιο σωστό τρόπο λύσης του εσωτερικού ζητήματος και εξυπηρετεί τα συμφέροντα της χώρας και του ελληνικού λαού. (...) Η πραγματοποίηση του άμεσου πολιτικού σκοπού του κόμματός μας - εθνική απελευθέρωση και λαοκρατική λύση του εσωτερικού καθεστώτος - αποτελεί στη συγκεκριμένη στιγμή τη μοναδική επαναστατική θέση»
Εκφραση της παραπάνω γραμμής ήταν και η τοποθέτηση του Γ. Σιάντου στην 44η Συνεδρίαση της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), στις 27 Ιουλίου 1944, σε συζήτηση σχετική με τις διαπραγματεύσεις στο Λίβανο και το ενδεχόμενο συμμετοχής της ΠΕΕΑ στην κυβέρνηση Παπανδρέου:
«...Στην Ελλάδα δεν μπορούμε να εφαρμόσουμε σοσιαλισμό κι αν ακόμα όλος ο κόσμος μας πει πάρτε την και κάνετε σοσιαλισμό [...]. Η ωρίμανση των συνθηκών οδηγεί σε αστικοδημοκρατικές λύσεις, αλλαγές της κατάστασης [...]. Αφού λυθούν όλα αυτά τα αστικοδημοκρατικά προβλήματα, τότε δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για να πάμε προς το σοσιαλισμό, ομαλά, μέσα στη δημοκρατική εξέλιξη»
Την παραπάνω τοποθέτηση του Γ. Σιάντου, η οποία εξέφραζε τη στρατηγική του Κόμματος στη διάρκεια της Κατοχής, επανέλαβε και το 7ο Συνέδριο του ΚΚΕ (1945).
Η εισήγηση της ΚΕ προς το 7ο Συνέδριο ανέφερε χαρακτηριστικά:
«...η συμφωνία του Λιβάνου δεν ήταν λάθος, γιατί ήταν μέσα στην πολιτική μας της εθνικής ενότητας και της ομαλής δημοκρατικής λύσης των εσωτερικών ζητημάτων. Το ίδιο επιδιώξαμε και με τη συμφωνία της Καζέρτας»
Η πολιτική γραμμή, στην οποία αναφερόταν η εισήγηση, περιέχεται στην Προγραμματική Διακήρυξη του ΚΚΕ «Λαοκρατία και Σοσιαλισμός» (Ιανουάριος - Απρίλιος 1943), όπου αναφέρεται:
«...το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ελλάδας αγωνίζεται για την εθνική απελευθέρωση του τόπου και του λαού από τον τριπλό ξενικό ζυγό των Γερμανών, Ιταλών και Βουλγάρων φασιστών (...) Για την ελεύθερη και κυρίαρχη έκφραση κι επιβολή της λαϊκής θέλησης στα ζητήματα του εσωτερικού πολιτεύματος. (...) Στον αγώνα τούτον για την εθνική μας απελευθέρωση το ΚΚΕ συμμαχεί με κάθε εθνική δύναμη, που είναι σύμφωνη στους πιο πάνω σκοπούς»
Ωστόσο μεταγενέστερη ιστορική αναφορά είναι χαρακτηριστική για τη σχέση της οικονομικής ολιγαρχίας στην Ελλάδα με τις δυνάμεις Κατοχής:
«Στις 4 Φεβρουαρίου 1943 οι γερμανικές οικονομικές αρχές έριξαν στο Χρηματιστήριο της Αθήνας 48.000 χρυσές λίρες και 1.250.000 χρυσά γαλλικά φράγκα. Επρόκειτο για ματωμένο χρυσάφι αρπαγμένο από τις χώρες που κατακτήθηκαν, από τις λεηλασίες και από τις περιουσίες των Εβραίων που είχαν σταλεί στα κρεματόρια. Οι ενδιαφερόμενοι δεν ασχολούνταν με το αίμα που έσταζε από αυτόν τον χρυσό. Τα λαμπερά νομίσματα έγιναν ανάρπαστα από όλους εκείνους οι οποίοι έβλεπαν να αυγατίζουν τα εισοδήματά τους σε δραχμές και επιθυμούσαν διακαώς να μετατρέψουν τα κέρδη τους σε κάτι πιο σταθερό: σε χρυσάφι.
Στις 28 Φεβρουαρίου, αυτή η διά του χρυσίου αναγνώριση των υπηρεσιών που ο ελληνικός καπιταλισμός πρόσφερε στη Νέα Τάξη του ναζισμού επαναλήφθηκε: 63.000 χρυσές λίρες έπεσαν στην αγορά.
Στις 2 Μαρτίου ρίχτηκαν στην αγορά 33.000 ακόμα χρυσές λίρες, την επομένη, στις 3 Μαρτίου, δύο ημέρες πριν το αιματοκύλισμα της Αθήνας, οι συνεργάτες των Γερμανών αμείφθηκαν διά του τρόπου αυτού με ακόμα 1.700.000 χρυσά γαλλικά φράγκα. Την ώρα που στους δρόμους της πρωτεύουσας οι διαδηλώσεις του ΕΑΜ πνίγονταν στο αίμα από τους κατακτητές και την Αστυνομία, αποτρέποντας την επικράτηση της δουλικής εργασίας, μερικοί είχαν άλλου τύπου ασχολίες: Μετρούσαν το χρυσάφι που οι υπηρεσίες τους στον κατακτητή και η συμμετοχή τους στην καταλήστευση της ίδιας τους της χώρας και του λαού της, τους εξασφάλισαν.
Αυτά τα "όργανα της τάξεως", που ανελέητα χτυπούσαν τις διαδηλώσεις του ΕΑΜ, είχαν πράγματι αφεντικά.
Γνώριζαν τι είδους κόσμο προάσπιζαν: Εκείνο των κατακτητών, των καπιταλιστών, των κερδοσκόπων, των "οικονομικών δοσιλόγων". Και η αγριότητά τους ήταν ευθέως ανάλογη με την αγριότητα της λεηλασίας και της εκμετάλλευσης, μέσα στον αστερισμό των οποίων ζούσε τότε η Ελλάδα»
Στα χρόνια της Κατοχής, γινόταν λόγος για λαϊκή δημοκρατία - λαοκρατία και λαϊκή δημοκρατική επανάσταση, επί της ουσίας ένα στάδιο πριν την επαναστατική εργατική εξουσία, που είχε τα χαρακτηριστικά ενός εκδημοκρατισμένου αστικού καθεστώτος.
Η Β` Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ (τελευταία εβδομάδα του Δεκεμβρίου 1942) υπογράμμισε ως εξής το στόχο του:
«Η συγκρότηση προσωρινής κυβέρνησης από τα κόμματα και οργανώσεις που αγωνίζονται σύμφωνα με τους σκοπούς του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου αμέσως μετά το διώξιμο του ξένου καταχτητή, η οποία θα αποκαταστήσει τις λαϊκές ελευθερίες, θα ενεργήσει ελεύθερο δημοψήφισμα για τη λύση του πολιτειακού ζητήματος και εκλογές συντακτικής εθνοσυνέλευσης με το αναλογικό εκλογικό σύστημα, αποτελεί τον πιο σωστό τρόπο λύσης του εσωτερικού ζητήματος και εξυπηρετεί τα συμφέροντα της χώρας και του ελληνικού λαού. (...) Η πραγματοποίηση του άμεσου πολιτικού σκοπού του κόμματός μας - εθνική απελευθέρωση και λαοκρατική λύση του εσωτερικού καθεστώτος - αποτελεί στη συγκεκριμένη στιγμή τη μοναδική επαναστατική θέση»
Εκφραση της παραπάνω γραμμής ήταν και η τοποθέτηση του Γ. Σιάντου στην 44η Συνεδρίαση της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), στις 27 Ιουλίου 1944, σε συζήτηση σχετική με τις διαπραγματεύσεις στο Λίβανο και το ενδεχόμενο συμμετοχής της ΠΕΕΑ στην κυβέρνηση Παπανδρέου:
«...Στην Ελλάδα δεν μπορούμε να εφαρμόσουμε σοσιαλισμό κι αν ακόμα όλος ο κόσμος μας πει πάρτε την και κάνετε σοσιαλισμό [...]. Η ωρίμανση των συνθηκών οδηγεί σε αστικοδημοκρατικές λύσεις, αλλαγές της κατάστασης [...]. Αφού λυθούν όλα αυτά τα αστικοδημοκρατικά προβλήματα, τότε δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για να πάμε προς το σοσιαλισμό, ομαλά, μέσα στη δημοκρατική εξέλιξη»
Την παραπάνω τοποθέτηση του Γ. Σιάντου, η οποία εξέφραζε τη στρατηγική του Κόμματος στη διάρκεια της Κατοχής, επανέλαβε και το 7ο Συνέδριο του ΚΚΕ (1945).
Η εισήγηση της ΚΕ προς το 7ο Συνέδριο ανέφερε χαρακτηριστικά:
«...η συμφωνία του Λιβάνου δεν ήταν λάθος, γιατί ήταν μέσα στην πολιτική μας της εθνικής ενότητας και της ομαλής δημοκρατικής λύσης των εσωτερικών ζητημάτων. Το ίδιο επιδιώξαμε και με τη συμφωνία της Καζέρτας»
Η πολιτική γραμμή, στην οποία αναφερόταν η εισήγηση, περιέχεται στην Προγραμματική Διακήρυξη του ΚΚΕ «Λαοκρατία και Σοσιαλισμός» (Ιανουάριος - Απρίλιος 1943), όπου αναφέρεται:
«...το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ελλάδας αγωνίζεται για την εθνική απελευθέρωση του τόπου και του λαού από τον τριπλό ξενικό ζυγό των Γερμανών, Ιταλών και Βουλγάρων φασιστών (...) Για την ελεύθερη και κυρίαρχη έκφραση κι επιβολή της λαϊκής θέλησης στα ζητήματα του εσωτερικού πολιτεύματος. (...) Στον αγώνα τούτον για την εθνική μας απελευθέρωση το ΚΚΕ συμμαχεί με κάθε εθνική δύναμη, που είναι σύμφωνη στους πιο πάνω σκοπούς»
Ωστόσο μεταγενέστερη ιστορική αναφορά είναι χαρακτηριστική για τη σχέση της οικονομικής ολιγαρχίας στην Ελλάδα με τις δυνάμεις Κατοχής:
«Στις 4 Φεβρουαρίου 1943 οι γερμανικές οικονομικές αρχές έριξαν στο Χρηματιστήριο της Αθήνας 48.000 χρυσές λίρες και 1.250.000 χρυσά γαλλικά φράγκα. Επρόκειτο για ματωμένο χρυσάφι αρπαγμένο από τις χώρες που κατακτήθηκαν, από τις λεηλασίες και από τις περιουσίες των Εβραίων που είχαν σταλεί στα κρεματόρια. Οι ενδιαφερόμενοι δεν ασχολούνταν με το αίμα που έσταζε από αυτόν τον χρυσό. Τα λαμπερά νομίσματα έγιναν ανάρπαστα από όλους εκείνους οι οποίοι έβλεπαν να αυγατίζουν τα εισοδήματά τους σε δραχμές και επιθυμούσαν διακαώς να μετατρέψουν τα κέρδη τους σε κάτι πιο σταθερό: σε χρυσάφι.
Στις 28 Φεβρουαρίου, αυτή η διά του χρυσίου αναγνώριση των υπηρεσιών που ο ελληνικός καπιταλισμός πρόσφερε στη Νέα Τάξη του ναζισμού επαναλήφθηκε: 63.000 χρυσές λίρες έπεσαν στην αγορά.
Στις 2 Μαρτίου ρίχτηκαν στην αγορά 33.000 ακόμα χρυσές λίρες, την επομένη, στις 3 Μαρτίου, δύο ημέρες πριν το αιματοκύλισμα της Αθήνας, οι συνεργάτες των Γερμανών αμείφθηκαν διά του τρόπου αυτού με ακόμα 1.700.000 χρυσά γαλλικά φράγκα. Την ώρα που στους δρόμους της πρωτεύουσας οι διαδηλώσεις του ΕΑΜ πνίγονταν στο αίμα από τους κατακτητές και την Αστυνομία, αποτρέποντας την επικράτηση της δουλικής εργασίας, μερικοί είχαν άλλου τύπου ασχολίες: Μετρούσαν το χρυσάφι που οι υπηρεσίες τους στον κατακτητή και η συμμετοχή τους στην καταλήστευση της ίδιας τους της χώρας και του λαού της, τους εξασφάλισαν.
Αυτά τα "όργανα της τάξεως", που ανελέητα χτυπούσαν τις διαδηλώσεις του ΕΑΜ, είχαν πράγματι αφεντικά.
Γνώριζαν τι είδους κόσμο προάσπιζαν: Εκείνο των κατακτητών, των καπιταλιστών, των κερδοσκόπων, των "οικονομικών δοσιλόγων". Και η αγριότητά τους ήταν ευθέως ανάλογη με την αγριότητα της λεηλασίας και της εκμετάλλευσης, μέσα στον αστερισμό των οποίων ζούσε τότε η Ελλάδα»
Ο ρόλος των Κατοχικών κυβερνήσεων
Ενα τμήμα του αστικού κόσμου επέλεξε το δρόμο της ανοιχτής συνεργασίας με τους κατακτητές. Ησαν οι γνωστοί «κουίσλινγκ», που σχημάτισαν τις κατοχικές κυβερνήσεις υπό τους Τσολάκογλου, Λογοθετόπουλο και Ι. Ράλλη. Με την ενίσχυση αυτών των κυβερνήσεων και των Γερμανών σχηματίστηκαν τα φασιστικά κόμματα «Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας», «Εθνική Σοσιαλιστική Πατριωτική Οργάνωσις» (ΕΣΠΟ), η «Οργάνωσις Εθνικών Δυνάμεων Ελλάδος» (ΟΕΔΕ) κ.ά.
Πρέπει να σταθούμε στο ζήτημα του σχηματισμού των κατοχικών κυβερνήσεων, και λόγω σημασίας και γιατί υπάρχει μια ουσιαστική πλευρά της όλης υπόθεσης, που συνήθως παραγνωρίζεται.
Το αστικό κράτος συνέχιζε να υπάρχει και να λειτουργεί, βεβαίως μέσα στις συνθήκες μιας κατακτημένης χώρας. Στα πλαίσια της ύπαρξης και λειτουργίας του - και ως προϋπόθεσή τους - σχηματίστηκαν οι κατοχικές κυβερνήσεις, που αναφέρθηκαν παραπάνω, έγινε προσπάθεια να ενισχυθούν οι μηχανισμοί καταστολής και καταπίεσης του λαού. Δημιουργήθηκαν τα «Τάγματα Ασφαλείας» και συναφείς κρατικές οργανώσεις, ενώ συνέχισαν να λειτουργούν η Ειδική Ασφάλεια, στην οποία βασανίζονταν κομμουνιστές (π.χ. η Ηλέκτρα Αποστόλου) και άλλοι αγωνιστές, η Αστυνομία Πόλεων και η Χωροφυλακή (αν και η τελευταία στις περισσότερες περιοχές της Ελεύθερης Ελλάδας ξηλώθηκε σε μια πορεία και αντικαταστάθηκε από τον ένοπλο λαό). Είχε διατηρηθεί και το υπουργείο Αμυνας, παρά το γεγονός ότι δεν υπήρχε ο προηγούμενος τακτικός στρατός.
Η παραπάνω εξέλιξη είχε αντικειμενική βάση. Η κατοχή δεν κατάργησε - ούτε ήθελε φυσικά να καταργήσει - το υπάρχον κοινωνικοοικονομικό σύστημα. Και ήταν επόμενο ένα μέρος του αστικού πολιτικού και επιστημονικού κόσμου, καθώς και διάφορα κατακάθια της κοινωνίας, αλλά και τεταρτοαυγουστιανοί, να αναλάβουν την επάνδρωση των τομέων του αστικού κράτους.
Τα πράγματα, δηλαδή, έθεταν εξ αντικειμένου το ζήτημα. Ένα τμήμα του αστικού πολιτικού κόσμου να διαχειριστεί και να υπερασπιστεί άμεσα - και κυρίως μακροπρόθεσμα - την εξουσία της τάξης του. Αυτή την ανάγκη την αναγνώριζε ολόκληρος ο αστικός πολιτικός κόσμος. Γι' αυτό ακριβώς επικρότησε τη δημιουργία των κατοχικών κυβερνήσεων ως εθνική ανάγκη. Γι' αυτό ακριβώς και ο αστικός Τύπος τις στήριξε. Πέρα, βεβαίως, και από το γεγονός ότι οι κατακτητές χρειάζονταν κυβερνήσεις - υποχείριά τους, για να συμβάλουν στο δικό τους (των κατακτητών) ρόλο καταστολής του λαού, ως τοποτηρητές γερμανικών συμφερόντων.
Ο στόχος, επομένως, ήταν διπλός και αυτό το δίπτυχο αποτελούσε τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Πρέπει, λοιπόν, να αναγνωριστεί στους πολιτικούς παράγοντες - συνεργάτες των Γερμανών ότι επέδειξαν ταξική συνέπεια. Γι' αυτό ακριβώς, ΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής ΟΧΙ ΜΟΝΟ ΔΕΝ ΤΙΜΩΡΗΘΗΚΑΝ από τις μεταπολεμικές κυβερνήσεις, ΑΛΛΑ ΑΞΙΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ κατά των λαϊκών δυνάμεων ΚΑΙ ΣΤΕΛΕΧΩΣΑΝ τους κρατικούς μηχανισμούς και μετά την απελευθέρωση.
Για τη σημασία και το ρόλο των κατοχικών κυβερνήσεων ο Κ. Πυρομάγλου θίγει μια άλλη αξιοπρόσεκτη πλευρά, ανεξάρτητα απ' το γεγονός ότι οι εξελίξεις τελικά δεν την επιβεβαίωσαν. Θέτει το θέμα ότι το υπουργείο Αμυνας λειτουργούσε στην κυβερνητική συγκρότηση των «κουίσλινγκ», ΑΝ ΚΑΙ ΔΕΝ ΥΠΗΡΧΕ ΣΤΡΑΤΟΣ.
Ποιο σκοπό εξυπηρετούσε αυτό, πέρα απ' την προσπάθεια συγκρότησης στρατιωτικών δυνάμεων και την προσπάθεια να εμποδιστούν αξιωματικοί του τακτικού στρατού να στελεχώσουν τον ΕΛΑΣ; Γράφει: «Ο σκοπός απεκαλύφθη κατά τους τελευταίους μήνας του 1941, όταν εις μίαν ανά την Ελλάδα περιοδείαν του ο στρατηγός Τσολάκογλου, ατενίζων τας ακτάς της Μικράς Ασίας, εδήλωσεν ότι "οι εκδιωχθέντες Ελληνες, θα πρέπει να επανέλθουν...". Ητο η περίοδος, κατά την οποίαν το Γερμανικόν Επιτελείον εμελέτα την εισβολήν εις την Τουρκίαν και είχεν ανάγκην μισθοφορικού στρατού. Η παγερά σιωπή του Ελληνικού Λαού έπεισε και "Κυβέρνησιν των Αθηνών" και Γερμανικάς Αρχάς, περί της πλήρους αρνήσεως των Ελλήνων, να εμπλακούν εις μίαν τοιαύτην περιπέτειαν»
(Κ. Πυρομάγλου, ό. π., σελ. 143).
Πρέπει να σταθούμε στο ζήτημα του σχηματισμού των κατοχικών κυβερνήσεων, και λόγω σημασίας και γιατί υπάρχει μια ουσιαστική πλευρά της όλης υπόθεσης, που συνήθως παραγνωρίζεται.
Το αστικό κράτος συνέχιζε να υπάρχει και να λειτουργεί, βεβαίως μέσα στις συνθήκες μιας κατακτημένης χώρας. Στα πλαίσια της ύπαρξης και λειτουργίας του - και ως προϋπόθεσή τους - σχηματίστηκαν οι κατοχικές κυβερνήσεις, που αναφέρθηκαν παραπάνω, έγινε προσπάθεια να ενισχυθούν οι μηχανισμοί καταστολής και καταπίεσης του λαού. Δημιουργήθηκαν τα «Τάγματα Ασφαλείας» και συναφείς κρατικές οργανώσεις, ενώ συνέχισαν να λειτουργούν η Ειδική Ασφάλεια, στην οποία βασανίζονταν κομμουνιστές (π.χ. η Ηλέκτρα Αποστόλου) και άλλοι αγωνιστές, η Αστυνομία Πόλεων και η Χωροφυλακή (αν και η τελευταία στις περισσότερες περιοχές της Ελεύθερης Ελλάδας ξηλώθηκε σε μια πορεία και αντικαταστάθηκε από τον ένοπλο λαό). Είχε διατηρηθεί και το υπουργείο Αμυνας, παρά το γεγονός ότι δεν υπήρχε ο προηγούμενος τακτικός στρατός.
Η παραπάνω εξέλιξη είχε αντικειμενική βάση. Η κατοχή δεν κατάργησε - ούτε ήθελε φυσικά να καταργήσει - το υπάρχον κοινωνικοοικονομικό σύστημα. Και ήταν επόμενο ένα μέρος του αστικού πολιτικού και επιστημονικού κόσμου, καθώς και διάφορα κατακάθια της κοινωνίας, αλλά και τεταρτοαυγουστιανοί, να αναλάβουν την επάνδρωση των τομέων του αστικού κράτους.
Τα πράγματα, δηλαδή, έθεταν εξ αντικειμένου το ζήτημα. Ένα τμήμα του αστικού πολιτικού κόσμου να διαχειριστεί και να υπερασπιστεί άμεσα - και κυρίως μακροπρόθεσμα - την εξουσία της τάξης του. Αυτή την ανάγκη την αναγνώριζε ολόκληρος ο αστικός πολιτικός κόσμος. Γι' αυτό ακριβώς επικρότησε τη δημιουργία των κατοχικών κυβερνήσεων ως εθνική ανάγκη. Γι' αυτό ακριβώς και ο αστικός Τύπος τις στήριξε. Πέρα, βεβαίως, και από το γεγονός ότι οι κατακτητές χρειάζονταν κυβερνήσεις - υποχείριά τους, για να συμβάλουν στο δικό τους (των κατακτητών) ρόλο καταστολής του λαού, ως τοποτηρητές γερμανικών συμφερόντων.
Ο στόχος, επομένως, ήταν διπλός και αυτό το δίπτυχο αποτελούσε τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Πρέπει, λοιπόν, να αναγνωριστεί στους πολιτικούς παράγοντες - συνεργάτες των Γερμανών ότι επέδειξαν ταξική συνέπεια. Γι' αυτό ακριβώς, ΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής ΟΧΙ ΜΟΝΟ ΔΕΝ ΤΙΜΩΡΗΘΗΚΑΝ από τις μεταπολεμικές κυβερνήσεις, ΑΛΛΑ ΑΞΙΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ κατά των λαϊκών δυνάμεων ΚΑΙ ΣΤΕΛΕΧΩΣΑΝ τους κρατικούς μηχανισμούς και μετά την απελευθέρωση.
Για τη σημασία και το ρόλο των κατοχικών κυβερνήσεων ο Κ. Πυρομάγλου θίγει μια άλλη αξιοπρόσεκτη πλευρά, ανεξάρτητα απ' το γεγονός ότι οι εξελίξεις τελικά δεν την επιβεβαίωσαν. Θέτει το θέμα ότι το υπουργείο Αμυνας λειτουργούσε στην κυβερνητική συγκρότηση των «κουίσλινγκ», ΑΝ ΚΑΙ ΔΕΝ ΥΠΗΡΧΕ ΣΤΡΑΤΟΣ.
Ποιο σκοπό εξυπηρετούσε αυτό, πέρα απ' την προσπάθεια συγκρότησης στρατιωτικών δυνάμεων και την προσπάθεια να εμποδιστούν αξιωματικοί του τακτικού στρατού να στελεχώσουν τον ΕΛΑΣ; Γράφει: «Ο σκοπός απεκαλύφθη κατά τους τελευταίους μήνας του 1941, όταν εις μίαν ανά την Ελλάδα περιοδείαν του ο στρατηγός Τσολάκογλου, ατενίζων τας ακτάς της Μικράς Ασίας, εδήλωσεν ότι "οι εκδιωχθέντες Ελληνες, θα πρέπει να επανέλθουν...". Ητο η περίοδος, κατά την οποίαν το Γερμανικόν Επιτελείον εμελέτα την εισβολήν εις την Τουρκίαν και είχεν ανάγκην μισθοφορικού στρατού. Η παγερά σιωπή του Ελληνικού Λαού έπεισε και "Κυβέρνησιν των Αθηνών" και Γερμανικάς Αρχάς, περί της πλήρους αρνήσεως των Ελλήνων, να εμπλακούν εις μίαν τοιαύτην περιπέτειαν»
(Κ. Πυρομάγλου, ό. π., σελ. 143).
Οι .... Ωσεί παρόντες
Το μεγαλύτερο τμήμα του αστικού πολιτικού κόσμου της εποχής ανήκει στους «ΑΠΟΝΤΕΣ» του αγώνα.
Ο Θ. Σοφούλης, αρχηγός των «Φιλελευθέρων», ο Γ. Καφαντάρης, των «Προοδευτικών», ο Ι. Σοφιανόπουλος, του «Αγροτικού Κόμματος», ο Γ. Παπανδρέου, του «Δημοκρατικού Σοσιαλιστικού Κόμματος», ο Παν. Κανελλόπουλος, του «Εθνικού Ενωτικού Κόμματος», ο Κ. Καραμανλής, του «Λαϊκού Κόμματος», απείχαν ουσιαστικά, ορισμένοι και τυπικά, ενώ ο Στυλ. Γονατάς, υπαρχηγός του «Κόμματος των Φιλελευθέρων», καθοδήγησε την ίδρυση των «Ταγμάτων Ασφαλείας» του Ι. Ράλλη.
Ο Γ. Καφαντάρης, σε πρόταση που του έγινε από το ΚΚΕ να προσχωρήσει στην Αντίσταση, απάντησε: «Οι Ελληνες να μη νοιάζονται, το ζήτημα θα το λύσουν οι σύμμαχοι» (δηλαδή οι Εγγλέζοι) (Π. Ρούσος, ό. π., σελ. 137).
Την ίδια στάση κράτησαν στις προτάσεις του ΚΚΕ και άλλοι.
Στον Γ. Παπανδρέου, στον οποίο έγινε πρόταση να ηγηθεί του ΕΑΜ, ΑΝΗΚΕΙ ΤΟ ΕΠΙΣΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟ ''ΟΧΙ'', ΠΟΥ ΕΔΩΣΕ ΩΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ.
Εξάλλου από τη Νίκαια της Γαλλίας, όπου είχε μετεγκατασταθεί, ο Ν. Πλαστήρας καλούσε το λαό με επιστολή του να συνεργαστεί με τους κατακτητές: Παραθέτουμε το σχετικό γράμμα του Ν. Πλαστήρα: «Είμαι της γνώμης ότι πρέπει να γίνει κυβέρνησις φιλογερμανική, για να καταστήσωμεν ολιγώτερον οδυνηράν την ήτταν. Αυτό πρέπει να γίνη και αν ακόμη θα ηξεύραμε ότι ο πόλεμος θα ετελείωνε και μετά τινας μόνον μήνας με τελείαν ήτταν του άξονος (όπερ απίθανον)». («Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 14 Σεπτέμβρη 1998). Να σημειωθεί ότι αυτό το γράμμα στάλθηκε την 21 Απρίλη 1941, κι ενώ οι Γερμανοί είχαν περάσει τη Λάρισα και κατέβαιναν προς την Αθήνα.
Ποια ήταν η επιδίωξή τους; Ηταν η ίδια της προπολεμικής - προδικτατορικής περιόδου: Όταν θα φύγουν κάποτε οι κατακτητές, να επανέλθουν τα πράγματα στην προ της 4ης Αυγούστου κατάσταση και ν' αναλάβουν αυτοί τα ηνία της διακυβέρνησης. Μέχρι τότε «ας κάτσουμε όλοι στ' αυγά μας», περιμένοντας την αίσια έκβαση του πολέμου, που θα τη φέρουν οι ισχυροί σύμμαχοι... Από αυτή την άποψη, μόνο δυσφορία δημιουργούσε, σε όσους ήταν αντιμοναρχικοί, το θέμα του βασιλιά. Δυσφορούσαν από το γεγονός ότι οι Βρετανοί είχαν τη Μοναρχία ως ένα από τα βασικά τους στηρίγματα στην Ελλάδα, την ίδια στιγμή που και οι ίδιοι στήριζαν στους Βρετανούς τις ελπίδες τους...
Στα χρόνια που προηγήθηκαν των προηγουμένων γεγονότων, είχαν οξυνθεί οι αντιθέσεις ανάμεσα στις αστικοφιλελεύθερες πολιτικές δυνάμεις και στο Παλάτι. Είχε μεσολαβήσει η βασιλομεταξική δικτατορία των Μεταξά - Γλύξμπουργκ, στη διάρκεια της οποίας μια σειρά απ' αυτούς είχαν γνωρίσει τόπους εξορίας και άλλους περιορισμούς, γεγονός που είχε προσθέσει νέες αντιδράσεις στις εκ πεποιθήσεως αντιμοναρχικές αντιλήψεις τους. Ενώ λίγους μήνες πριν την τεταρτοαυγουστιανή δικτατορία είχε πραγματοποιηθεί το νόθο δημοψήφισμα της 3ης Νοέμβρη 1935, το οποίο έδωσε υπέρ της Μοναρχίας το 105% των ψήφων! «... δηλαδή ήταν περισσότεροι οι ψήφοι υπέρ της μοναρχίας από τους ψηφοφόρους... Οι ίδιοι οι αρχιτέκτονες της νοθείας θορυβήθηκαν για την γκάφα τους και όλη τη νύχτα της 3-4 Νοεμβρίου έκαναν διάφορες αλχημείες για να... μειώσουν τώρα τους ψήφους υπέρ της βασιλείας»! (Σπ. Λιναρδάτου: «Πώς φτάσαμε στην 4η Αυγούστου», σελ. 136). Εννοείται, φυσικά, ότι παρά τις αντιθέσεις μεταξύ τους και της Μοναρχίας, ήσαν πρόθυμοι να τη στηρίξουν, αρκεί αυτή να τους εξυπηρετούσε κομματικά...
Η αστική τάξη στην Ελλάδα, από συστάσεως του νεοελληνικού κράτους, είχε δεσμούς κυρίως με τη Μ. Βρετανία, ανεξάρτητα απ' το κόμμα ή τα κόμματα που βρίσκονταν στην κυβερνητική εξουσία, ανεξάρτητα απ' το πολίτευμα που είχε στην α ή στη β χρονική στιγμή. Είναι χαρακτηριστικό ότι και η τεταρτοαυγουστιανή φασιστική δικτατορία (1936-1941), που οι φιλικές διαθέσεις της προς τη χιτλερική Γερμανία ήσαν διάχυτες, είχε κι αυτή εξωτερική πολιτική που κινιόταν στη γραμμή πλεύσης της Μ. Βρετανίας.
Μόλις η Ελλάδα κατακτήθηκε, αλλά και στην πορεία, ένα μεγάλο τμήμα του παραπάνω πολιτικού κόσμου μετακόμισε στην Αίγυπτο, απ' όπου γύρισε στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωση... Θα επιστρέψουμε στα όσα αφορούν στη δράση τους στο εξωτερικό. Για την ώρα ας μείνουμε στη στάση τους απέναντι στην ΕΑΜική Εθνική Αντίσταση.
Ο Θ. Σοφούλης, αρχηγός των «Φιλελευθέρων», ο Γ. Καφαντάρης, των «Προοδευτικών», ο Ι. Σοφιανόπουλος, του «Αγροτικού Κόμματος», ο Γ. Παπανδρέου, του «Δημοκρατικού Σοσιαλιστικού Κόμματος», ο Παν. Κανελλόπουλος, του «Εθνικού Ενωτικού Κόμματος», ο Κ. Καραμανλής, του «Λαϊκού Κόμματος», απείχαν ουσιαστικά, ορισμένοι και τυπικά, ενώ ο Στυλ. Γονατάς, υπαρχηγός του «Κόμματος των Φιλελευθέρων», καθοδήγησε την ίδρυση των «Ταγμάτων Ασφαλείας» του Ι. Ράλλη.
Ο Γ. Καφαντάρης, σε πρόταση που του έγινε από το ΚΚΕ να προσχωρήσει στην Αντίσταση, απάντησε: «Οι Ελληνες να μη νοιάζονται, το ζήτημα θα το λύσουν οι σύμμαχοι» (δηλαδή οι Εγγλέζοι) (Π. Ρούσος, ό. π., σελ. 137).
Την ίδια στάση κράτησαν στις προτάσεις του ΚΚΕ και άλλοι.
Στον Γ. Παπανδρέου, στον οποίο έγινε πρόταση να ηγηθεί του ΕΑΜ, ΑΝΗΚΕΙ ΤΟ ΕΠΙΣΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟ ''ΟΧΙ'', ΠΟΥ ΕΔΩΣΕ ΩΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ.
Εξάλλου από τη Νίκαια της Γαλλίας, όπου είχε μετεγκατασταθεί, ο Ν. Πλαστήρας καλούσε το λαό με επιστολή του να συνεργαστεί με τους κατακτητές: Παραθέτουμε το σχετικό γράμμα του Ν. Πλαστήρα: «Είμαι της γνώμης ότι πρέπει να γίνει κυβέρνησις φιλογερμανική, για να καταστήσωμεν ολιγώτερον οδυνηράν την ήτταν. Αυτό πρέπει να γίνη και αν ακόμη θα ηξεύραμε ότι ο πόλεμος θα ετελείωνε και μετά τινας μόνον μήνας με τελείαν ήτταν του άξονος (όπερ απίθανον)». («Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 14 Σεπτέμβρη 1998). Να σημειωθεί ότι αυτό το γράμμα στάλθηκε την 21 Απρίλη 1941, κι ενώ οι Γερμανοί είχαν περάσει τη Λάρισα και κατέβαιναν προς την Αθήνα.
Ποια ήταν η επιδίωξή τους; Ηταν η ίδια της προπολεμικής - προδικτατορικής περιόδου: Όταν θα φύγουν κάποτε οι κατακτητές, να επανέλθουν τα πράγματα στην προ της 4ης Αυγούστου κατάσταση και ν' αναλάβουν αυτοί τα ηνία της διακυβέρνησης. Μέχρι τότε «ας κάτσουμε όλοι στ' αυγά μας», περιμένοντας την αίσια έκβαση του πολέμου, που θα τη φέρουν οι ισχυροί σύμμαχοι... Από αυτή την άποψη, μόνο δυσφορία δημιουργούσε, σε όσους ήταν αντιμοναρχικοί, το θέμα του βασιλιά. Δυσφορούσαν από το γεγονός ότι οι Βρετανοί είχαν τη Μοναρχία ως ένα από τα βασικά τους στηρίγματα στην Ελλάδα, την ίδια στιγμή που και οι ίδιοι στήριζαν στους Βρετανούς τις ελπίδες τους...
Στα χρόνια που προηγήθηκαν των προηγουμένων γεγονότων, είχαν οξυνθεί οι αντιθέσεις ανάμεσα στις αστικοφιλελεύθερες πολιτικές δυνάμεις και στο Παλάτι. Είχε μεσολαβήσει η βασιλομεταξική δικτατορία των Μεταξά - Γλύξμπουργκ, στη διάρκεια της οποίας μια σειρά απ' αυτούς είχαν γνωρίσει τόπους εξορίας και άλλους περιορισμούς, γεγονός που είχε προσθέσει νέες αντιδράσεις στις εκ πεποιθήσεως αντιμοναρχικές αντιλήψεις τους. Ενώ λίγους μήνες πριν την τεταρτοαυγουστιανή δικτατορία είχε πραγματοποιηθεί το νόθο δημοψήφισμα της 3ης Νοέμβρη 1935, το οποίο έδωσε υπέρ της Μοναρχίας το 105% των ψήφων! «... δηλαδή ήταν περισσότεροι οι ψήφοι υπέρ της μοναρχίας από τους ψηφοφόρους... Οι ίδιοι οι αρχιτέκτονες της νοθείας θορυβήθηκαν για την γκάφα τους και όλη τη νύχτα της 3-4 Νοεμβρίου έκαναν διάφορες αλχημείες για να... μειώσουν τώρα τους ψήφους υπέρ της βασιλείας»! (Σπ. Λιναρδάτου: «Πώς φτάσαμε στην 4η Αυγούστου», σελ. 136). Εννοείται, φυσικά, ότι παρά τις αντιθέσεις μεταξύ τους και της Μοναρχίας, ήσαν πρόθυμοι να τη στηρίξουν, αρκεί αυτή να τους εξυπηρετούσε κομματικά...
Η αστική τάξη στην Ελλάδα, από συστάσεως του νεοελληνικού κράτους, είχε δεσμούς κυρίως με τη Μ. Βρετανία, ανεξάρτητα απ' το κόμμα ή τα κόμματα που βρίσκονταν στην κυβερνητική εξουσία, ανεξάρτητα απ' το πολίτευμα που είχε στην α ή στη β χρονική στιγμή. Είναι χαρακτηριστικό ότι και η τεταρτοαυγουστιανή φασιστική δικτατορία (1936-1941), που οι φιλικές διαθέσεις της προς τη χιτλερική Γερμανία ήσαν διάχυτες, είχε κι αυτή εξωτερική πολιτική που κινιόταν στη γραμμή πλεύσης της Μ. Βρετανίας.
Μόλις η Ελλάδα κατακτήθηκε, αλλά και στην πορεία, ένα μεγάλο τμήμα του παραπάνω πολιτικού κόσμου μετακόμισε στην Αίγυπτο, απ' όπου γύρισε στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωση... Θα επιστρέψουμε στα όσα αφορούν στη δράση τους στο εξωτερικό. Για την ώρα ας μείνουμε στη στάση τους απέναντι στην ΕΑΜική Εθνική Αντίσταση.
Σύμμαχοι με τους Γερμανούς, εναντίον του Λαού
|
|
Δεν ήταν καθόλου μικρή (το αντίθετο) η υπηρεσία που πρόσφερε στους καταχτητές μια μεγάλη μερίδα του αστικού Τύπου, τόσο εκείνη που υποστήριζε τα «Φιλελεύθερα» κόμματα, όσο και η «δεξιά» - «ακροδεξιά».
«Οι Γερμανοί καταχτητές μόλις μπήκαν στην Αθήνα έθεσαν υπό τον έλεγχό τους τη Ραδιοφωνία και τις αστικές εφημερίδες. Και οι ιδιοκτήτες των τελευταίων προθυμοποιήθηκαν να συνεχίσουν την έκδοση των εφημερίδων τους και να αλλάξουν χαβά. "Καθημερινή", "Εστία", "Ακρόπολις", "Βραδυνή", "Ελεύθερον Βήμα", "Αθηναϊκά Νέα" και άλλες βάλθηκαν να υμνούν το φασιστικό Άξονα και κυρίως να πολεμάνε κάθε ιδέα εθνικής αντίστασης στους καταχτητές. Οι αρχές κατοχής και οι υπηρέτες τους πάσκιζαν με κάθε τρόπο να σπείρουν την ηττοπάθεια και να εξουθενώσουν ψυχικά το λαό. Μεγάλος ήταν ο κίνδυνος και μεγάλη η αηδία από τα γραφτά του δουλωμένου Τύπου και της επίσημης προπαγάνδας. Πρώτη η "Εστία" (29/4/1941) έγραψε μόλις μπήκαν οι χιτλερικοί στην Αθήνα: "Ο πόλεμος ετελείωσε διά την Ελλάδα. Θα νικήσει ο Αξων". Το "Ελεύθερον Βήμα" (2/5/1941) έκανε λόγο για κοινότητα συμφερόντων Ελλάδας και δυνάμεων του Άξονα. Η "Ακρόπολις" (15/5/1941) ονόμαζε "το δεύτερον όχι", δηλαδή την αντίσταση στους Γερμανούς, εγκληματικότερον του πρώτου (της αντίστασης στους Ιταλούς). "Καλώς συνετάγη" ο νόμος που τιμωρεί με θάνατο τους Ελληνες υπηκόους όσοι μετέχουν σε πολεμικές εχθροπραξίες κατά των Γερμανών - αυτά κήρυττε η "Καθημερινή" της 1/6/1941. Και τα "Καθημερινά Νέα" στον τίτλο τους ονόμαζαν "Αίσχος" την αντίσταση των πατριωτών της Κρήτης στις ορδές του Χίτλερ» (Π. Ρούσου: «Η μεγάλη πενταετία », τ. Α, σελ. 57).
Στο βιβλίο «Ο Γεώργιος Καρτάλης και η εποχή του» (εκδόσεις «Ιστορική Έρευνα»), του Κομνηνού Πυρομάγλου, υπαρχηγού του ΕΔΕΣ, διαβάζουμε σχόλιο της εφημερίδας «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» της 30 Απρίλη 1941: «Ναι! Να γίνη και η ψυχική αποστράτευσις, περί της οποίας γράφει η "ΕΣΤΙΑ". Ο πόλεμος ετελείωσε και πρέπει να το πιστεύσωμεν και να ασχοληθώμεν με τα ειρηνικά μας έργα. Αυτή είναι η σπουδαιότερη υπηρεσία εξ όσων έχομεν να προσφέρωμεν εις την χώραν μας. Με την ψυχικήν αποστράτευσιν θα αισθανθούμε την λύτρωσιν από τον εφιάλτην του πολέμου και θα αγωνισθώμεν, διά να αναδείξουμε την παραγωγήν και τον πολιτισμόν μας...» (Κ. Πυρομάγλου, ό. π., σελ. 126). Και την 29 του ίδιου μήνα η ίδια εφημερίδα: «Δεν το γράφομεν εκ λόγων κολακείας, αλλά διότι είναι γενική εντύπωσις: Οι Γερμανοί στρατιώται, όσοι εκυκλοφόρησαν κατά τας ημέρας αυτάς εις την πόλιν, υπήρξαν όλοι υποδείγματα ευπρέπειας και ευγενείας...» (ό. π., σελ. 127).
Να κι ένα άλλο σχόλιο της ίδιας εφημερίδας: «Αυταί οι εκδηλώσεις των ευάριθμων - ευτυχώς ευάριθμων - μωρών ανθρώπων, πρέπει να τελειώνουν. Δεν τους οφείλομεν τίποτε να προδίδουν και να δηλητηριάζουν μίαν απολύτως φιλικήν ατμόσφαιρα, η οποία οσημέραι δημιουργείται και τονούται μεταξύ του Λαού και των στρατευμάτων κατοχής. Εις το κάτω - κάτω είναι και έλλειψις στοιχειώδους αγωγής αι τοιούται εκδηλώσεις (σ.σ. προς τους αιχμαλώτους Άγγλους εκ μέρους του Λαού)» (ό. π., σελ. 129).
Συνεχίζουμε με την εφημερίδα «Ελεύθερον Βήμα», της 2ας Μάη 1941: «Με τον τερματισμόν του πολέμου ήρθησαν πλέον οι φραγμοί, οι οποίοι εχώριζον τον Ελληνικόν Λαόν με τους τέως αντιπάλους του. Και εις αποκατάστασιν των παλαιών φιλικών δεσμών μεταξύ αυτού και των Γερμανών, έδωσαν την πρώτην ώθησιν αι Ανώταται Στρατιωτικαί Αρχαί Κατοχής, αι οποίαι διά των μάλλον υπευθύνων εκπροσώπων των έσπευσαν από της πρώτης στιγμής να διακηρύξουν, ότι έρχονται εις τον τόπον μας ως φίλοι» (ό. π., σελ. 132).
Και στο κύριο άρθρο του «Ελεύθερου Βήματος» της 26 Ιούνη 1941: «Από της πρωίας χθες αι Ιταλικαί Στρατιωτικαί Αρχαί εγκατεστάθησαν επισήμως και εις την Πρωτεύουσαν της Ελλάδος. Λαμπραί τελεταί εσημείωσαν το ιστορικόν γεγονός τούτο, το οποίον ο Αθηναϊκός Λαός παρηκολούθησε με ηρεμίαν και ευπρέπειαν εν μέσω ατμοσφαίρας βαθύτατης κατανοήσεως της πραγματικότητος. Αι Ιταλικαί Αρχαί Κατοχής είχον την ευτυχή και ιπποτικήν έμπνευσιν να περιλάβουν εις τον κύκλον της τελετής της εγκαταστάσεώς των εις Αθήνας την κατάθεσιν στεφάνου εις Τάφον του Αγνώστου Ελληνος Στρατιώτου. Οι Ελληνες, εκτιμώντες τη συμβολικήν αυτήν εκδήλωσιν, είναι ομόθυμοι εις το να εκφράσουν την ευγνωμοσύνην των προς την Ιταλικήν Διοίκησιν, διότι ετίμησε με τα χρώματα της Μεγάλης Ιταλίας τον Τάφον του Αγνώστου Ελληνος Μαχητού...» (ό. π. σελ. 134). Και τα «Αθηναϊκά Νέα» την 2 Ιούνη 1941: «...Λησμονούντες ότι από της πρώτης στιγμής οι Γερμανοί μας εφέρθησαν ως φίλοι, ότι δε μας προσέβαλαν εις τίποτε. Ότι αντιθέτως, μας εβοήθησαν εις όλα, ότι μας συνέδραμαν εις όλα, ότι απεδέσμευσαν τρόφιμα που ήσαν λεία πολέμου, ότι εργάζονται διά να αποκαταστήσουν τας συγκοινωνίας μας, ότι μας έδωσαν τας ύλας που χρειαζόμεθα, διά να επικοινωνήσωμεν μετά των επαρχιών. Οι άνθρωποι, που ελησμόνησαν τας υπηρεσίας αυτάς, δεν είναι Ελληνες. Είναι ή πεπωρωμένοι άνθρωποι ή όργανα των ξένων» (ό. π., σελ. 135-136).
Κατά του αγωνιζόμενου λαού στράφηκε και η επίσημη εκκλησία. Είναι χαρακτηριστική η στάση που κράτησε ο αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός. Απευθυνόμενος «προς τον ευσεβή Ελληνικόν Λαόν» έγραφε σε μήνυμά του: «Ουδέν έχομεν να ωφεληθώμεν εξ οιωνδήποτε αποπειρών και προκλήσεων εναντίον των Αρχών κατοχής. Διά τούτο πάντες οφείλομεν, αφιερωμένοι εις την παραγωγικήν εργασίαν, ν' αναμείνουμε την ώρα της ειρήνης, εγκαρτερούντες και πιστεύοντες εις τον δικαιοκρίτην Θεόν» (Ηλία Βενέζη: «Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός», σελ. 194).
Ο ίδιος, σε επιστολή του προς τον πληρεξούσιο του Ράιχ στην Ελλάδα Γκ. Αλτενμπουργκ, έλεγε: «Είναι περιττόν και να λεχθεί ότι εκ της τοιαύτης περιπλοκής μόνον ζημίαι, υλικαί και ηθικαί, δύνανται να προκύψουν δι' αμφότερα τα μέρη, ωφελήματα δε μόνον διά τους έχοντας συμφέρον να οξύνουν και να διαιωνίζουν την αντίθεσιν μεταξύ Δυνάμεων Κατοχής και Ελληνικού Λαού»! (ό. π., σελ. 215).
«Οι Γερμανοί καταχτητές μόλις μπήκαν στην Αθήνα έθεσαν υπό τον έλεγχό τους τη Ραδιοφωνία και τις αστικές εφημερίδες. Και οι ιδιοκτήτες των τελευταίων προθυμοποιήθηκαν να συνεχίσουν την έκδοση των εφημερίδων τους και να αλλάξουν χαβά. "Καθημερινή", "Εστία", "Ακρόπολις", "Βραδυνή", "Ελεύθερον Βήμα", "Αθηναϊκά Νέα" και άλλες βάλθηκαν να υμνούν το φασιστικό Άξονα και κυρίως να πολεμάνε κάθε ιδέα εθνικής αντίστασης στους καταχτητές. Οι αρχές κατοχής και οι υπηρέτες τους πάσκιζαν με κάθε τρόπο να σπείρουν την ηττοπάθεια και να εξουθενώσουν ψυχικά το λαό. Μεγάλος ήταν ο κίνδυνος και μεγάλη η αηδία από τα γραφτά του δουλωμένου Τύπου και της επίσημης προπαγάνδας. Πρώτη η "Εστία" (29/4/1941) έγραψε μόλις μπήκαν οι χιτλερικοί στην Αθήνα: "Ο πόλεμος ετελείωσε διά την Ελλάδα. Θα νικήσει ο Αξων". Το "Ελεύθερον Βήμα" (2/5/1941) έκανε λόγο για κοινότητα συμφερόντων Ελλάδας και δυνάμεων του Άξονα. Η "Ακρόπολις" (15/5/1941) ονόμαζε "το δεύτερον όχι", δηλαδή την αντίσταση στους Γερμανούς, εγκληματικότερον του πρώτου (της αντίστασης στους Ιταλούς). "Καλώς συνετάγη" ο νόμος που τιμωρεί με θάνατο τους Ελληνες υπηκόους όσοι μετέχουν σε πολεμικές εχθροπραξίες κατά των Γερμανών - αυτά κήρυττε η "Καθημερινή" της 1/6/1941. Και τα "Καθημερινά Νέα" στον τίτλο τους ονόμαζαν "Αίσχος" την αντίσταση των πατριωτών της Κρήτης στις ορδές του Χίτλερ» (Π. Ρούσου: «Η μεγάλη πενταετία », τ. Α, σελ. 57).
Στο βιβλίο «Ο Γεώργιος Καρτάλης και η εποχή του» (εκδόσεις «Ιστορική Έρευνα»), του Κομνηνού Πυρομάγλου, υπαρχηγού του ΕΔΕΣ, διαβάζουμε σχόλιο της εφημερίδας «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» της 30 Απρίλη 1941: «Ναι! Να γίνη και η ψυχική αποστράτευσις, περί της οποίας γράφει η "ΕΣΤΙΑ". Ο πόλεμος ετελείωσε και πρέπει να το πιστεύσωμεν και να ασχοληθώμεν με τα ειρηνικά μας έργα. Αυτή είναι η σπουδαιότερη υπηρεσία εξ όσων έχομεν να προσφέρωμεν εις την χώραν μας. Με την ψυχικήν αποστράτευσιν θα αισθανθούμε την λύτρωσιν από τον εφιάλτην του πολέμου και θα αγωνισθώμεν, διά να αναδείξουμε την παραγωγήν και τον πολιτισμόν μας...» (Κ. Πυρομάγλου, ό. π., σελ. 126). Και την 29 του ίδιου μήνα η ίδια εφημερίδα: «Δεν το γράφομεν εκ λόγων κολακείας, αλλά διότι είναι γενική εντύπωσις: Οι Γερμανοί στρατιώται, όσοι εκυκλοφόρησαν κατά τας ημέρας αυτάς εις την πόλιν, υπήρξαν όλοι υποδείγματα ευπρέπειας και ευγενείας...» (ό. π., σελ. 127).
Να κι ένα άλλο σχόλιο της ίδιας εφημερίδας: «Αυταί οι εκδηλώσεις των ευάριθμων - ευτυχώς ευάριθμων - μωρών ανθρώπων, πρέπει να τελειώνουν. Δεν τους οφείλομεν τίποτε να προδίδουν και να δηλητηριάζουν μίαν απολύτως φιλικήν ατμόσφαιρα, η οποία οσημέραι δημιουργείται και τονούται μεταξύ του Λαού και των στρατευμάτων κατοχής. Εις το κάτω - κάτω είναι και έλλειψις στοιχειώδους αγωγής αι τοιούται εκδηλώσεις (σ.σ. προς τους αιχμαλώτους Άγγλους εκ μέρους του Λαού)» (ό. π., σελ. 129).
Συνεχίζουμε με την εφημερίδα «Ελεύθερον Βήμα», της 2ας Μάη 1941: «Με τον τερματισμόν του πολέμου ήρθησαν πλέον οι φραγμοί, οι οποίοι εχώριζον τον Ελληνικόν Λαόν με τους τέως αντιπάλους του. Και εις αποκατάστασιν των παλαιών φιλικών δεσμών μεταξύ αυτού και των Γερμανών, έδωσαν την πρώτην ώθησιν αι Ανώταται Στρατιωτικαί Αρχαί Κατοχής, αι οποίαι διά των μάλλον υπευθύνων εκπροσώπων των έσπευσαν από της πρώτης στιγμής να διακηρύξουν, ότι έρχονται εις τον τόπον μας ως φίλοι» (ό. π., σελ. 132).
Και στο κύριο άρθρο του «Ελεύθερου Βήματος» της 26 Ιούνη 1941: «Από της πρωίας χθες αι Ιταλικαί Στρατιωτικαί Αρχαί εγκατεστάθησαν επισήμως και εις την Πρωτεύουσαν της Ελλάδος. Λαμπραί τελεταί εσημείωσαν το ιστορικόν γεγονός τούτο, το οποίον ο Αθηναϊκός Λαός παρηκολούθησε με ηρεμίαν και ευπρέπειαν εν μέσω ατμοσφαίρας βαθύτατης κατανοήσεως της πραγματικότητος. Αι Ιταλικαί Αρχαί Κατοχής είχον την ευτυχή και ιπποτικήν έμπνευσιν να περιλάβουν εις τον κύκλον της τελετής της εγκαταστάσεώς των εις Αθήνας την κατάθεσιν στεφάνου εις Τάφον του Αγνώστου Ελληνος Στρατιώτου. Οι Ελληνες, εκτιμώντες τη συμβολικήν αυτήν εκδήλωσιν, είναι ομόθυμοι εις το να εκφράσουν την ευγνωμοσύνην των προς την Ιταλικήν Διοίκησιν, διότι ετίμησε με τα χρώματα της Μεγάλης Ιταλίας τον Τάφον του Αγνώστου Ελληνος Μαχητού...» (ό. π. σελ. 134). Και τα «Αθηναϊκά Νέα» την 2 Ιούνη 1941: «...Λησμονούντες ότι από της πρώτης στιγμής οι Γερμανοί μας εφέρθησαν ως φίλοι, ότι δε μας προσέβαλαν εις τίποτε. Ότι αντιθέτως, μας εβοήθησαν εις όλα, ότι μας συνέδραμαν εις όλα, ότι απεδέσμευσαν τρόφιμα που ήσαν λεία πολέμου, ότι εργάζονται διά να αποκαταστήσουν τας συγκοινωνίας μας, ότι μας έδωσαν τας ύλας που χρειαζόμεθα, διά να επικοινωνήσωμεν μετά των επαρχιών. Οι άνθρωποι, που ελησμόνησαν τας υπηρεσίας αυτάς, δεν είναι Ελληνες. Είναι ή πεπωρωμένοι άνθρωποι ή όργανα των ξένων» (ό. π., σελ. 135-136).
Κατά του αγωνιζόμενου λαού στράφηκε και η επίσημη εκκλησία. Είναι χαρακτηριστική η στάση που κράτησε ο αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός. Απευθυνόμενος «προς τον ευσεβή Ελληνικόν Λαόν» έγραφε σε μήνυμά του: «Ουδέν έχομεν να ωφεληθώμεν εξ οιωνδήποτε αποπειρών και προκλήσεων εναντίον των Αρχών κατοχής. Διά τούτο πάντες οφείλομεν, αφιερωμένοι εις την παραγωγικήν εργασίαν, ν' αναμείνουμε την ώρα της ειρήνης, εγκαρτερούντες και πιστεύοντες εις τον δικαιοκρίτην Θεόν» (Ηλία Βενέζη: «Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός», σελ. 194).
Ο ίδιος, σε επιστολή του προς τον πληρεξούσιο του Ράιχ στην Ελλάδα Γκ. Αλτενμπουργκ, έλεγε: «Είναι περιττόν και να λεχθεί ότι εκ της τοιαύτης περιπλοκής μόνον ζημίαι, υλικαί και ηθικαί, δύνανται να προκύψουν δι' αμφότερα τα μέρη, ωφελήματα δε μόνον διά τους έχοντας συμφέρον να οξύνουν και να διαιωνίζουν την αντίθεσιν μεταξύ Δυνάμεων Κατοχής και Ελληνικού Λαού»! (ό. π., σελ. 215).
Και προπαντός; Εχθροί του ΕΑΜ!
|
|
Το πρώτο που πρέπει να σημειωθεί είναι, ότι και οι φιλελεύθερες πολιτικές δυνάμεις άλλες φορές πολέμησαν ανοιχτά το ΕΑΜ ή το υπονόμευσαν εντέχνως. Το ίδιο και οι Εγγλέζοι «σύμμαχοι» μέσω της «Ιντέλιτζενς Σέρβις» και των στρατιωτικών μηχανισμών τους στην Ελλάδα και στη Μ. Ανατολή. Οι Εγγλέζοι προσπάθησαν να αξιοποιήσουν σ' ένα βαθμό τη δύναμη του ΕΛΑΣ στο συμμαχικό πόλεμο, και το έκαναν. Ταυτόχρονα, όμως, επιχειρούσαν την υπονόμευση και τη χειραγώγηση του, ώστε να τον εξουδετερώσουν μεταπελευθερωτικά. Ο Εντι Μάγερς είναι αποκαλυπτικός ως προς αυτό. Έγραψε: «Η ρίζα του αγγλοαμερικάνικου προβλήματος στην Ελλάδα μεταξύ 1941 - 1944 ήταν ότι παρά τις προσπάθειές μας να κάνουμε την Αντίσταση και την εξόριστη κυβέρνηση περισσότερο αντιπροσωπευτικές, ώστε να μειώσουμε τις δυσχέρειες της Ελλάδας όταν θα κέρδιζε την ελευθερία της, η άμεση στρατιωτική μας πολιτική υποστήριξης του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ (του μεγαλύτερου μέχρι τότε Κινήματος Αντίστασης) ήρθε σε άμεση αντίθεση με τα μακροπρόθεσμα πολιτικά μας σχέδια» (Εντι Μάγερς: «Η ελληνική περιπλοκή», σελ. 280 - 281, εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ).
Ο αστικός πολιτικός κόσμος είχε βαθύτατη συνείδηση, ότι ο λαϊκός αγώνας κατά των καταχτητών είχε κατά βάθος ταξικό περιεχόμενο. Δεν ξεγελιόταν από το εθνικοαπελευθερωτικό στοιχείο του, που «υπερκάλυπτε», σε μεγάλο βαθμό, το κοινωνικό. Κατανοούσε καλά, πως ο ερχομός των λαϊκών μαζών στο προσκήνιο, έστω με αφετηρία την εθνική απελευθέρωση, δε γινόταν να περιοριστεί σ' αυτήν, απ' τα ίδια τα πράγματα, αφού τα δύο παραπάνω στοιχεία συνυπήρχαν. Και ότι, στην πορεία της πάλης, έτσι κι αλλιώς, θα οξύνονταν και τα αντικαπιταλιστικά κριτήρια των λαϊκών μαζών. Γιατί την ίδια στιγμή, που 100άδες χιλιάδες άνθρωποι πέθαιναν από την πείνα κι η δυστυχία ήταν ο καθημερινός σύντροφος των υπολοίπων, κάποιοι θησαύριζαν. Η εκμετάλλευση της εργατικής τάξης από το κεφάλαιο και η εξαθλίωση μεγάλου τμήματος της αγροτιάς δεν οφειλόταν μόνο στους καταχτητές. Μαζί με τους τελευταίους υπήρχε και η ντόπια αστική τάξη. Κατά συνέπεια κατανοούσαν, ότι σε κάποια στιγμή η λαϊκή αντίθεση μπορούσε να στραφεί εναντίον όλων.
Τη συνύπαρξη του εθνικοαπελευθερωτικού με το κοινωνικό στοιχείο του αγώνα, την εξέφρασε πολύ χαρακτηριστικά ο συνταγματάρχης Ψαρρός, αν και αναφερόταν σ' αυτήν αρνητικά, εξορκίζοντας το πραγματικά σύνθετο περιεχόμενο του αγώνα, λες κι αυτό δεν υπήρχε εξ αντικειμένου, λες και το εθνικοαπελευθερωτικό στοιχείο δεν αναπτυσσόταν στη βάση του ταξικού, αλλά δήθεν την... εξάλειφε!
Ωστόσο ο Ψαρρός, είτε από έκπληξη, είτε από υποκρισία, έλεγε: «Η έννοια του εθνικού αγώνος συγχέεται και με πολιτικόν και κοινωνικόν περιεχόμενον. Και το περιεχόμενον αυτό παίρνει ακόμη στενοτέραν έκφρασιν και εκδήλωσιν, εν σχέσει με την προσωπικότητα του επικεφαλής των ανταρτικών τμημάτων. Εφ' όσον από την αρχήν ο ένοπλος ανταρτικός αγών δεν έχει ενοποιηθεί, ο στρατιωτικός ηγέτης μιας Οργανώσεως ή μιας περιοχής θα πρέπει να είναι έτοιμος, μαζί με τον αγώνα εναντίον του κατακτητού, να υποστεί ή να αντιμετωπίσει και τον εμφύλιον πόλεμον» (Κ. Πυρομάγλου, ο.π., σελ. 171).
Ταυτόχρονα ο αστικός πολιτικός κόσμος είχε καθαρό, ότι ο ξεσηκωμός του λαού θα τον αφύπνιζε και σε ό,τι αφορούσε στη στάση των αστικών κομμάτων στα προηγούμενα χρόνια, οπότε είχαν παραδώσει την εξουσία στην 4η Αυγούστου. Γι' αυτό και έκαναν ό,τι περνούσε απ' το χέρι τους, για να μείνει ο λαός υποταγμένος. Η καλλιέργεια της ηττοπάθειας, του «ρεαλισμού» (!) και της κινδυνολογίας - μαζί με τον αντικομμουνισμό - οργίασε!
Από την άλλη υπήρχαν - αυτό σαν δευτερεύον όμως στοιχείο - και οι προσωπικές πολιτικές φιλοδοξίες, να παίξουν κι αυτοί ρόλο στην κυβέρνηση του Καΐρου (στις κυβερνήσεις για την ακρίβεια που σχηματίζονταν στο εξωτερικό), ενώ άλλοι καιροσκοπούσαν έχοντας το βλέμμα τους στραμμένο σε ευνοϊκές γι' αυτούς εξελίξεις μετά την απελευθέρωση.
Είναι χαρακτηριστική η στάση που κράτησε ο Ι. Σοφιανόπουλος. Οταν το 1943 τον συνάντησαν εκ μέρους του ΚΚΕ οι Γιάννης Ιωαννίδης και Πέτρος Ρούσος, μέλη του ΠΓ, και του πρότειναν ν' αναλάβει την πρωθυπουργία «της κυβέρνησης του βουνού», που τότε υπήρχε η σκέψη να σχηματιστεί, ο Σοφιανόπουλος αρνήθηκε. «Συμφωνούσε πως ο άξονας θα χάσει τον πόλεμο, μα τόνε φόβιζε η στάση της Αγγλίας:
-Δε θ' αφήσει, είπε, η Αγγλία και ζητάτε πολλά οι κομμουνιστές.
-Δε ζητάμε, του είπα, παρά την κατοχύρωση των θυσιών που δίνει ο λαός για τη λευτεριά και την αναγέννηση του τόπου. Αλλωστε, σε άλλες συνθήκες είχαμε κιόλας κάνει την αρχή με το σύμφωνο που είχαμε υπογράψει μαζί του (με το Σοφιανόπουλο) το 1936. Δεν αντέταξε τίποτα σ' αυτά μα δεν το αποφάσισε» (Π. Ρούσου, ο.π., σελ.350). (σημείωση: Ο Π. Ρούσος αναφέρεται στο «Συμφωνητικό μεταξύ Αγροτικού Κόμματος και ΚΚΕ» που υπογράφτηκε την 22η Ιούλη 1936 από τον Ι. Σοφιανόπουλο, του Αγροτικού Κόμματος και τον Β. Νεφελούδη, του ΚΚΕ).
Οπως έγραψε ο Γιώργης Αθανασιάδης, «ήταν φανερό ότι ο Ι. Σοφιανόπουλος, όπως και άλλοι αστοί πολιτικοί, προτιμούσε να συχνάζει σε διάφορα στέκια (σαλόνια, καφενεία, βίλες κ.λπ.), όπου συζητούσαν για τις πολεμικές και πολιτικές εξελίξεις και καιροφυλακτούσαν να εκμεταλλευτούν αυτές τις εξελίξεις προς όφελός τους. Οι ηγέτες αυτοί τροφοδοτούσαν με πληροφορίες και σκέψεις τη συκοφαντική εκστρατεία των Αγγλων, του βασιλιά και της εξόριστης κυβέρνησης ενάντια στην Εθνική Αντίσταση. Σε κοινή δήλωσή τους π.χ. που στάλθηκε τηλεγραφικά στο Κάιρο στις 19 του Γενάρη 1944, υπογραμμένη από τους Σοφούλη, Παπανδρέου, Καφαντάρη, Γονατά, Μυλωνά, Ράλλη και Σοφιανόπουλο, χαρακτήριζαν την Εθνική Αντίσταση του ελληνικού λαού «αναρχουμένην ανταρτικήν κίνησιν» και αποφαίνονταν ότι «η κίνησις αυτή, η χρησιμοτάτη, παρεξέκλινε του προορισμού της και τείνει να μεταβληθεί, αν δε μετεβλήθη ήδη, από απελευθερωτικήν εις κίνησιν εξοντώσεως του ελληνικού πληθυσμού» («ΔΟΚΙΜΙΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΚΚΕ», σελ. 385, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»).
Ο αστικός πολιτικός κόσμος είχε βαθύτατη συνείδηση, ότι ο λαϊκός αγώνας κατά των καταχτητών είχε κατά βάθος ταξικό περιεχόμενο. Δεν ξεγελιόταν από το εθνικοαπελευθερωτικό στοιχείο του, που «υπερκάλυπτε», σε μεγάλο βαθμό, το κοινωνικό. Κατανοούσε καλά, πως ο ερχομός των λαϊκών μαζών στο προσκήνιο, έστω με αφετηρία την εθνική απελευθέρωση, δε γινόταν να περιοριστεί σ' αυτήν, απ' τα ίδια τα πράγματα, αφού τα δύο παραπάνω στοιχεία συνυπήρχαν. Και ότι, στην πορεία της πάλης, έτσι κι αλλιώς, θα οξύνονταν και τα αντικαπιταλιστικά κριτήρια των λαϊκών μαζών. Γιατί την ίδια στιγμή, που 100άδες χιλιάδες άνθρωποι πέθαιναν από την πείνα κι η δυστυχία ήταν ο καθημερινός σύντροφος των υπολοίπων, κάποιοι θησαύριζαν. Η εκμετάλλευση της εργατικής τάξης από το κεφάλαιο και η εξαθλίωση μεγάλου τμήματος της αγροτιάς δεν οφειλόταν μόνο στους καταχτητές. Μαζί με τους τελευταίους υπήρχε και η ντόπια αστική τάξη. Κατά συνέπεια κατανοούσαν, ότι σε κάποια στιγμή η λαϊκή αντίθεση μπορούσε να στραφεί εναντίον όλων.
Τη συνύπαρξη του εθνικοαπελευθερωτικού με το κοινωνικό στοιχείο του αγώνα, την εξέφρασε πολύ χαρακτηριστικά ο συνταγματάρχης Ψαρρός, αν και αναφερόταν σ' αυτήν αρνητικά, εξορκίζοντας το πραγματικά σύνθετο περιεχόμενο του αγώνα, λες κι αυτό δεν υπήρχε εξ αντικειμένου, λες και το εθνικοαπελευθερωτικό στοιχείο δεν αναπτυσσόταν στη βάση του ταξικού, αλλά δήθεν την... εξάλειφε!
Ωστόσο ο Ψαρρός, είτε από έκπληξη, είτε από υποκρισία, έλεγε: «Η έννοια του εθνικού αγώνος συγχέεται και με πολιτικόν και κοινωνικόν περιεχόμενον. Και το περιεχόμενον αυτό παίρνει ακόμη στενοτέραν έκφρασιν και εκδήλωσιν, εν σχέσει με την προσωπικότητα του επικεφαλής των ανταρτικών τμημάτων. Εφ' όσον από την αρχήν ο ένοπλος ανταρτικός αγών δεν έχει ενοποιηθεί, ο στρατιωτικός ηγέτης μιας Οργανώσεως ή μιας περιοχής θα πρέπει να είναι έτοιμος, μαζί με τον αγώνα εναντίον του κατακτητού, να υποστεί ή να αντιμετωπίσει και τον εμφύλιον πόλεμον» (Κ. Πυρομάγλου, ο.π., σελ. 171).
Ταυτόχρονα ο αστικός πολιτικός κόσμος είχε καθαρό, ότι ο ξεσηκωμός του λαού θα τον αφύπνιζε και σε ό,τι αφορούσε στη στάση των αστικών κομμάτων στα προηγούμενα χρόνια, οπότε είχαν παραδώσει την εξουσία στην 4η Αυγούστου. Γι' αυτό και έκαναν ό,τι περνούσε απ' το χέρι τους, για να μείνει ο λαός υποταγμένος. Η καλλιέργεια της ηττοπάθειας, του «ρεαλισμού» (!) και της κινδυνολογίας - μαζί με τον αντικομμουνισμό - οργίασε!
Από την άλλη υπήρχαν - αυτό σαν δευτερεύον όμως στοιχείο - και οι προσωπικές πολιτικές φιλοδοξίες, να παίξουν κι αυτοί ρόλο στην κυβέρνηση του Καΐρου (στις κυβερνήσεις για την ακρίβεια που σχηματίζονταν στο εξωτερικό), ενώ άλλοι καιροσκοπούσαν έχοντας το βλέμμα τους στραμμένο σε ευνοϊκές γι' αυτούς εξελίξεις μετά την απελευθέρωση.
Είναι χαρακτηριστική η στάση που κράτησε ο Ι. Σοφιανόπουλος. Οταν το 1943 τον συνάντησαν εκ μέρους του ΚΚΕ οι Γιάννης Ιωαννίδης και Πέτρος Ρούσος, μέλη του ΠΓ, και του πρότειναν ν' αναλάβει την πρωθυπουργία «της κυβέρνησης του βουνού», που τότε υπήρχε η σκέψη να σχηματιστεί, ο Σοφιανόπουλος αρνήθηκε. «Συμφωνούσε πως ο άξονας θα χάσει τον πόλεμο, μα τόνε φόβιζε η στάση της Αγγλίας:
-Δε θ' αφήσει, είπε, η Αγγλία και ζητάτε πολλά οι κομμουνιστές.
-Δε ζητάμε, του είπα, παρά την κατοχύρωση των θυσιών που δίνει ο λαός για τη λευτεριά και την αναγέννηση του τόπου. Αλλωστε, σε άλλες συνθήκες είχαμε κιόλας κάνει την αρχή με το σύμφωνο που είχαμε υπογράψει μαζί του (με το Σοφιανόπουλο) το 1936. Δεν αντέταξε τίποτα σ' αυτά μα δεν το αποφάσισε» (Π. Ρούσου, ο.π., σελ.350). (σημείωση: Ο Π. Ρούσος αναφέρεται στο «Συμφωνητικό μεταξύ Αγροτικού Κόμματος και ΚΚΕ» που υπογράφτηκε την 22η Ιούλη 1936 από τον Ι. Σοφιανόπουλο, του Αγροτικού Κόμματος και τον Β. Νεφελούδη, του ΚΚΕ).
Οπως έγραψε ο Γιώργης Αθανασιάδης, «ήταν φανερό ότι ο Ι. Σοφιανόπουλος, όπως και άλλοι αστοί πολιτικοί, προτιμούσε να συχνάζει σε διάφορα στέκια (σαλόνια, καφενεία, βίλες κ.λπ.), όπου συζητούσαν για τις πολεμικές και πολιτικές εξελίξεις και καιροφυλακτούσαν να εκμεταλλευτούν αυτές τις εξελίξεις προς όφελός τους. Οι ηγέτες αυτοί τροφοδοτούσαν με πληροφορίες και σκέψεις τη συκοφαντική εκστρατεία των Αγγλων, του βασιλιά και της εξόριστης κυβέρνησης ενάντια στην Εθνική Αντίσταση. Σε κοινή δήλωσή τους π.χ. που στάλθηκε τηλεγραφικά στο Κάιρο στις 19 του Γενάρη 1944, υπογραμμένη από τους Σοφούλη, Παπανδρέου, Καφαντάρη, Γονατά, Μυλωνά, Ράλλη και Σοφιανόπουλο, χαρακτήριζαν την Εθνική Αντίσταση του ελληνικού λαού «αναρχουμένην ανταρτικήν κίνησιν» και αποφαίνονταν ότι «η κίνησις αυτή, η χρησιμοτάτη, παρεξέκλινε του προορισμού της και τείνει να μεταβληθεί, αν δε μετεβλήθη ήδη, από απελευθερωτικήν εις κίνησιν εξοντώσεως του ελληνικού πληθυσμού» («ΔΟΚΙΜΙΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΚΚΕ», σελ. 385, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»).
|
|
Η αλληλοσχέση και η διαπλοκή, δεν γεννήθηκαν χθες ....
Η κατάταξη των αστικών πολιτικών δυνάμεων, που προηγήθηκε, θα ήταν σχηματική αν δεν έβλεπε κανείς την αλληλοσχέση που υπήρχε μεταξύ τους.
Πώς εκφράστηκε ανάμεσα στις αστικές πολιτικές δυνάμεις η αλληλοσχέση και η μεταξύ τους κοινή βάση;
Ας δούμε ορισμένα παραδείγματα:
Είναι ανακριβές ότι ο αστικός πολιτικός κόσμος, που δεν μπήκε στις κυβερνήσεις των κουίσλινγκ, ήταν αμέτοχος στη συγκρότησή τους και ότι αυτές δεν είχαν τη σύμφωνη γνώμη του. Το αντίθετο. Και να τι έγραφαν οι αθηναϊκές εφημερίδες της 8 Μάη 1941: «Ο πρωθυπουργός κ. Τσολάκογλου εδέχθη χθες τους πολιτικούς ηγέτας της χώρας, κ. κ. Πάγκαλον, Γονατάν, Οθωναίον, Μάξιμον, Κ. Τσαλδάρην, Γ. Παπανδρέου, Π. Κανελλόπουλον, Β. Δηλιγιάννην, Γ. Πεσματζόγλου, Γ. Μερκούρην, Βελέντζαν και Περ. Ράλλην. Μετά τας συνομιλίας εδόθη εις τον Τύπον η κάτωθι επίσημος ανακοίνωσις: "Ο κ. πρωθυπουργός ήκουσε μετά προσοχής τας γνώμας των ανδρών τούτων, αφού εξέθεσε την κατάστασιν και τας ακολουθητέας κατευθύνσεις της κυβερνήσεως. Πάντες ανεγνώρισαν ότι η Κυβέρνησις Εθνικής Ανάγκης είναι επιβεβλημένον να υποστηριχθή εκ μέρους πάντων των Ελλήνων άνευ επιφυλάξεων και ειλικρινώς. Επίσης πάντες ανεγνώρισαν το σφάλμα του εκπεσόντος καθεστώτος να κηρύξη τον πόλεμον κατά της Γερμανίας και διεκήρυξαν το χάσμα, το οποίον χωρίζει την Ελλάδα από την κυβέρνησιν των εν Κρήτη εγκατασταθέντων φυγάδων. Πολλοί εξ αυτών εξεδήλωσαν τον ζωηρόν αποτροπιασμόν των, διότι οι φυγάδες ούτοι δε συνεταύτισαν τας τύχας των με τον ελληνικόν Λαόν, τον οποίον, εκτός της συμφοράς του πολέμου, απεγύμνωσαν διά της αφαιρέσεως του Δημοσίου Χρήματος"...»(Κ. Πυρομάγλου, ό.π., σελ. 136-137).
Δηλαδή, οι παραπάνω πολιτικοί, αφού στήριξαν δημόσια την κυβέρνηση των Γερμανών στην Ελλάδα, έκαναν δήθεν και τον τιμητή στους υπόλοιπους της αστικής τάξης, που έφυγαν απ' τη χώρα κατακλέβοντας και το δημόσιο ταμείο!
Μετά το θάνατο του Μεταξά, την «αυτοκτονία» του πρωθυπουργού Κορυζή και την εμφάνιση του Κοτζιά - πρωτοπαλίκαρου της 4ης Αυγούστου και δημάρχου Αθήνας - ως πρωθυπουργού για λίγες ώρες, ο βασιλιάς Γεώργιος Β` κάλεσε τον Εμμ. Τσουδερό την 21 Απρίλη 1941 και τον διόρισε πρωθυπουργό. Γιατί διόρισε τον Τσουδερό, που ήταν βενιζελικός, και όχι κάποιον άλλον; Για τον απλούστατο λόγο ότι ήταν έτοιμος να φύγει για την Κρήτη και σε συνέχεια για το Κάιρο και χρειαζόταν να έχει η κυβέρνησή του μια «δημοκρατική» βιτρίνα, μια βενιζελική πρόσοψη!
Ο Τσουδερός, λοιπόν, επεδίωξε η σύνθεση της κυβέρνησης να είναι αντιπροσωπευτική των κομμάτων. Αλλά μπήκαν στη μέση οι Εγγλέζοι, που ήθελαν να προφυλάξουν τους δημοκρατικούς πολιτικούς (Γ. Παπανδρέου κ.ά.) και μαζί με τον Τσουδερό σχημάτισαν αμιγή φασιστική κυβέρνηση. Στη σύνθεσή της περιλήφθηκαν τα πιο εκτεθειμένα, τα πιο αντιδραστικά στοιχεία: Ο ναύαρχος Σακελλαρίου, ο Μανιαδάκης - υφυπουργός Ασφάλειας επί Μεταξά - ο Κοτζιάς, ο Νικολούδης, ο Δημητράτος!
Φεύγοντας η κυβέρνηση Τσουδερού άφησε πίσω της κυβερνητικό κλιμάκιο με επικεφαλής τον αρχιδήμιο Κ. Μανιαδάκη, «που έπρεπε να φροντίσει να μην απολυθούν οι φυλακισμένοι και οι εξόριστοι και να εμποδιστεί η αναχώρηση, στην Κρήτη ή αλλού, των ανεπιθύμητων στο καθεστώς. Ο Μανιαδάκης εξετέλεσε πιστά τη βασιλική θέληση και την κυβερνητική εντολή. Ετσι, πολλοί φυλακισμένοι και εξόριστοι παραδόθηκαν στον κατακτητή και Κρητικοί που ήθελαν να πάνε στο νησί τους και να πολεμήσουν, εμποδίστηκαν από το φρουρό του καθεστώτος, τον Μανιαδάκη!» (Γ. Αθανασιάδη: «Η πρώτη πράξη της ελληνικής τραγωδίας», σελ. 67, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»).
Ως προς την παραπάνω διαπλοκή, μπορούμε να δούμε και τις περιπτώσεις των Δαμασκηνού και Αγγελου Εβερτ.
Ο πρώτος ήταν (έγινε) αρχιεπίσκοπος στην Κατοχή, ενώ μετά την Κατοχή έγινε αντιβασιλιάς και έπαιξε ηγετικό ρόλο στην καταστολή του ΕΑΜικού κινήματος ως στενός συνεργάτης και άνθρωπος του Βρετανού πρωθυπουργού Ουίνστον Τσόρτσιλ στη διάρκεια του Δεκέμβρη 1944 και μετά. Τον ίδιο ρόλο έπαιξε και ο Εβερτ ως αρχηγός της Αστυνομίας Πόλεων. Και τους δύο τους προτίμησαν οι Γερμανοί, αλλά στηρίζονταν σ' αυτούς και οι Εγγλέζοι. Τους ήθελε, όμως, και ο Γ. Παπανδρέου και ο Πλαστήρας και γενικά η πλειοψηφία του αστικού πολιτικού κόσμου...
Αλλο παράδειγμα: Ανάμεσα στις αντιστασιακές στρατιωτικές οργανώσεις, που δημιουργήθηκαν ως αντίβαρο στο ΕΑΜ και στον ΕΛΑΣ, η πιο σημαντική ήταν ο ΕΔΕΣ, που τυπικά είχε επικεφαλής τον Πλαστήρα (όντας αυτός στη Γαλλία!), αλλά ουσιαστικά είχε τον Ναπολέοντα Ζέρβα. Αισθητή, επίσης, ήταν η παρουσία της στρατιωτικής οργάνωσης ΕΚΚΑ (Καρτάλης).
Τι έχει, ωστόσο, αποδειχθεί;
Πρώτο, ότι ο ΕΔΕΣ δημιουργήθηκε και δρούσε με την έμπνευση, τα σχέδια και τις λίρες της Μ. Βρετανίας.
Δεύτερο, ότι κύριος στόχος του δεν ήταν οι Γερμανοί, όπως ισχυριζόταν η ηγεσία του, αλλά ο ΕΛΑΣ και το ΚΚΕ. Τρίτο, ότι στην ηγεσία του συνυπήρχαν και συνεργάτες των Γερμανών, ενώ ο ίδιος ο Ζέρβας ήταν άνθρωπος των Εγγλέζων.
Τρίτο, ο υπαρχηγός του ΕΔΕΣ Κ. Πυρομάγλου συγκαταλεγόταν σ' εκείνες τις προσωπικότητες που είχαν περισσότερες σχέσεις με «φιλελεύθερους» πολιτικούς.
Όσο για τον Γ. Καρτάλη, ο Σοβιετικός πρέσβης Ροντιόνοφ, σε έκθεσή του προς το σοβιετικό υπουργείο Εξωτερικών, ανέδειξε το εξής γεγονός: Ότι ο Καρτάλης στηριζόταν και αυτός στην εγγλέζικη δύναμη, προκειμένου, μέσω αυτής της ενίσχυσης, να συμβάλει στη δημιουργία μετακατοχικών εξελίξεων διατήρησης της κυριαρχίας της άρχουσας τάξης.
Αυτό εξάλλου έκανε και το κάθε κόμμα της οικονομικής ολιγαρχίας.
Τον παραπάνω στόχο τον εξυπηρετούσαν και δυνάμεις συνεργαζόμενες με το ΕΑΜ, αλλά και δυνάμεις που ήταν εντός του ΕΑΜ. Και βέβαια οι επιδιώξεις τους ήταν φυσικό επακόλουθο του χαρακτήρα τους ως αστικών δυνάμεων και του προγράμματός τους.
Ηταν πρώτα απ' όλα θέμα της συνειδητής πρωτοπορίας του Μετώπου που δημιουργήθηκε, να πάρει αυτό κατεύθυνση προς τη λαϊκή εξουσία. Αυτό, δυστυχώς, για μια σειρά λόγους, που δεν είναι του παρόντος, δεν έγινε κατορθωτό.
Βλέπουμε, λοιπόν, ότι καθόλου δεν υπήρχαν σινικά τείχη ανάμεσα στα κόμματα της αστικής τάξης, παρά τις μεταξύ τους αντιθέσεις. Αντίθετα, όσο κι αν αυτές οξύνονταν, τα κοινά υπόβαθρα παρέμεναν.
Συνοψίζοντας, μπορούμε να πούμε ότι η στάση των βασικών αστικών πολιτικών δυνάμεων έπαιρνε υπόψη της τις εξής παραμέτρους:
α) Τη στήριξη του κρατικού μηχανισμού και ταυτόχρονα τη συσπείρωση σωμάτων κρούσης που θα χτυπούσαν το ΕΑΜικό κίνημα και το ΚΚΕ.
β) Οτι η στρατιωτική δύναμη της Μεγάλης Βρετανίας ήταν μέσον εκ των ων ουκ άνευ για τη διατήρηση της κυριαρχίας της τάξης. Και την αξιοποίησαν στο έπακρο.
γ) Την ταχύτατη ανάπτυξη του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, κατά συνέπεια την ανάγκη τους να παρεμβάλουν εμπόδια και κυρίως να υπονομεύσουν πολιτικά και οργανωτικά την ΕΑΜική πάλη. Η παρουσία της εγγλέζικης αποστολής στα ελληνικά βουνά (Εντι Μάγερς, Κρις Γουντχάουζ κ.ά.) διεκπεραίωνε και αυτόν το ρόλο, σε συνεργασία με πολιτικούς παράγοντες που θεωρούνταν... προοδευτικοί! Και τον διεκπεραίωνε, στα πλαίσια της ταυτόχρονης αντιχιτλερικής πάλης που διεξήγαγε γενικότερα η Μεγάλη Βρετανία.
Πώς εκφράστηκε ανάμεσα στις αστικές πολιτικές δυνάμεις η αλληλοσχέση και η μεταξύ τους κοινή βάση;
Ας δούμε ορισμένα παραδείγματα:
Είναι ανακριβές ότι ο αστικός πολιτικός κόσμος, που δεν μπήκε στις κυβερνήσεις των κουίσλινγκ, ήταν αμέτοχος στη συγκρότησή τους και ότι αυτές δεν είχαν τη σύμφωνη γνώμη του. Το αντίθετο. Και να τι έγραφαν οι αθηναϊκές εφημερίδες της 8 Μάη 1941: «Ο πρωθυπουργός κ. Τσολάκογλου εδέχθη χθες τους πολιτικούς ηγέτας της χώρας, κ. κ. Πάγκαλον, Γονατάν, Οθωναίον, Μάξιμον, Κ. Τσαλδάρην, Γ. Παπανδρέου, Π. Κανελλόπουλον, Β. Δηλιγιάννην, Γ. Πεσματζόγλου, Γ. Μερκούρην, Βελέντζαν και Περ. Ράλλην. Μετά τας συνομιλίας εδόθη εις τον Τύπον η κάτωθι επίσημος ανακοίνωσις: "Ο κ. πρωθυπουργός ήκουσε μετά προσοχής τας γνώμας των ανδρών τούτων, αφού εξέθεσε την κατάστασιν και τας ακολουθητέας κατευθύνσεις της κυβερνήσεως. Πάντες ανεγνώρισαν ότι η Κυβέρνησις Εθνικής Ανάγκης είναι επιβεβλημένον να υποστηριχθή εκ μέρους πάντων των Ελλήνων άνευ επιφυλάξεων και ειλικρινώς. Επίσης πάντες ανεγνώρισαν το σφάλμα του εκπεσόντος καθεστώτος να κηρύξη τον πόλεμον κατά της Γερμανίας και διεκήρυξαν το χάσμα, το οποίον χωρίζει την Ελλάδα από την κυβέρνησιν των εν Κρήτη εγκατασταθέντων φυγάδων. Πολλοί εξ αυτών εξεδήλωσαν τον ζωηρόν αποτροπιασμόν των, διότι οι φυγάδες ούτοι δε συνεταύτισαν τας τύχας των με τον ελληνικόν Λαόν, τον οποίον, εκτός της συμφοράς του πολέμου, απεγύμνωσαν διά της αφαιρέσεως του Δημοσίου Χρήματος"...»(Κ. Πυρομάγλου, ό.π., σελ. 136-137).
Δηλαδή, οι παραπάνω πολιτικοί, αφού στήριξαν δημόσια την κυβέρνηση των Γερμανών στην Ελλάδα, έκαναν δήθεν και τον τιμητή στους υπόλοιπους της αστικής τάξης, που έφυγαν απ' τη χώρα κατακλέβοντας και το δημόσιο ταμείο!
Μετά το θάνατο του Μεταξά, την «αυτοκτονία» του πρωθυπουργού Κορυζή και την εμφάνιση του Κοτζιά - πρωτοπαλίκαρου της 4ης Αυγούστου και δημάρχου Αθήνας - ως πρωθυπουργού για λίγες ώρες, ο βασιλιάς Γεώργιος Β` κάλεσε τον Εμμ. Τσουδερό την 21 Απρίλη 1941 και τον διόρισε πρωθυπουργό. Γιατί διόρισε τον Τσουδερό, που ήταν βενιζελικός, και όχι κάποιον άλλον; Για τον απλούστατο λόγο ότι ήταν έτοιμος να φύγει για την Κρήτη και σε συνέχεια για το Κάιρο και χρειαζόταν να έχει η κυβέρνησή του μια «δημοκρατική» βιτρίνα, μια βενιζελική πρόσοψη!
Ο Τσουδερός, λοιπόν, επεδίωξε η σύνθεση της κυβέρνησης να είναι αντιπροσωπευτική των κομμάτων. Αλλά μπήκαν στη μέση οι Εγγλέζοι, που ήθελαν να προφυλάξουν τους δημοκρατικούς πολιτικούς (Γ. Παπανδρέου κ.ά.) και μαζί με τον Τσουδερό σχημάτισαν αμιγή φασιστική κυβέρνηση. Στη σύνθεσή της περιλήφθηκαν τα πιο εκτεθειμένα, τα πιο αντιδραστικά στοιχεία: Ο ναύαρχος Σακελλαρίου, ο Μανιαδάκης - υφυπουργός Ασφάλειας επί Μεταξά - ο Κοτζιάς, ο Νικολούδης, ο Δημητράτος!
Φεύγοντας η κυβέρνηση Τσουδερού άφησε πίσω της κυβερνητικό κλιμάκιο με επικεφαλής τον αρχιδήμιο Κ. Μανιαδάκη, «που έπρεπε να φροντίσει να μην απολυθούν οι φυλακισμένοι και οι εξόριστοι και να εμποδιστεί η αναχώρηση, στην Κρήτη ή αλλού, των ανεπιθύμητων στο καθεστώς. Ο Μανιαδάκης εξετέλεσε πιστά τη βασιλική θέληση και την κυβερνητική εντολή. Ετσι, πολλοί φυλακισμένοι και εξόριστοι παραδόθηκαν στον κατακτητή και Κρητικοί που ήθελαν να πάνε στο νησί τους και να πολεμήσουν, εμποδίστηκαν από το φρουρό του καθεστώτος, τον Μανιαδάκη!» (Γ. Αθανασιάδη: «Η πρώτη πράξη της ελληνικής τραγωδίας», σελ. 67, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»).
Ως προς την παραπάνω διαπλοκή, μπορούμε να δούμε και τις περιπτώσεις των Δαμασκηνού και Αγγελου Εβερτ.
Ο πρώτος ήταν (έγινε) αρχιεπίσκοπος στην Κατοχή, ενώ μετά την Κατοχή έγινε αντιβασιλιάς και έπαιξε ηγετικό ρόλο στην καταστολή του ΕΑΜικού κινήματος ως στενός συνεργάτης και άνθρωπος του Βρετανού πρωθυπουργού Ουίνστον Τσόρτσιλ στη διάρκεια του Δεκέμβρη 1944 και μετά. Τον ίδιο ρόλο έπαιξε και ο Εβερτ ως αρχηγός της Αστυνομίας Πόλεων. Και τους δύο τους προτίμησαν οι Γερμανοί, αλλά στηρίζονταν σ' αυτούς και οι Εγγλέζοι. Τους ήθελε, όμως, και ο Γ. Παπανδρέου και ο Πλαστήρας και γενικά η πλειοψηφία του αστικού πολιτικού κόσμου...
Αλλο παράδειγμα: Ανάμεσα στις αντιστασιακές στρατιωτικές οργανώσεις, που δημιουργήθηκαν ως αντίβαρο στο ΕΑΜ και στον ΕΛΑΣ, η πιο σημαντική ήταν ο ΕΔΕΣ, που τυπικά είχε επικεφαλής τον Πλαστήρα (όντας αυτός στη Γαλλία!), αλλά ουσιαστικά είχε τον Ναπολέοντα Ζέρβα. Αισθητή, επίσης, ήταν η παρουσία της στρατιωτικής οργάνωσης ΕΚΚΑ (Καρτάλης).
Τι έχει, ωστόσο, αποδειχθεί;
Πρώτο, ότι ο ΕΔΕΣ δημιουργήθηκε και δρούσε με την έμπνευση, τα σχέδια και τις λίρες της Μ. Βρετανίας.
Δεύτερο, ότι κύριος στόχος του δεν ήταν οι Γερμανοί, όπως ισχυριζόταν η ηγεσία του, αλλά ο ΕΛΑΣ και το ΚΚΕ. Τρίτο, ότι στην ηγεσία του συνυπήρχαν και συνεργάτες των Γερμανών, ενώ ο ίδιος ο Ζέρβας ήταν άνθρωπος των Εγγλέζων.
Τρίτο, ο υπαρχηγός του ΕΔΕΣ Κ. Πυρομάγλου συγκαταλεγόταν σ' εκείνες τις προσωπικότητες που είχαν περισσότερες σχέσεις με «φιλελεύθερους» πολιτικούς.
Όσο για τον Γ. Καρτάλη, ο Σοβιετικός πρέσβης Ροντιόνοφ, σε έκθεσή του προς το σοβιετικό υπουργείο Εξωτερικών, ανέδειξε το εξής γεγονός: Ότι ο Καρτάλης στηριζόταν και αυτός στην εγγλέζικη δύναμη, προκειμένου, μέσω αυτής της ενίσχυσης, να συμβάλει στη δημιουργία μετακατοχικών εξελίξεων διατήρησης της κυριαρχίας της άρχουσας τάξης.
Αυτό εξάλλου έκανε και το κάθε κόμμα της οικονομικής ολιγαρχίας.
Τον παραπάνω στόχο τον εξυπηρετούσαν και δυνάμεις συνεργαζόμενες με το ΕΑΜ, αλλά και δυνάμεις που ήταν εντός του ΕΑΜ. Και βέβαια οι επιδιώξεις τους ήταν φυσικό επακόλουθο του χαρακτήρα τους ως αστικών δυνάμεων και του προγράμματός τους.
Ηταν πρώτα απ' όλα θέμα της συνειδητής πρωτοπορίας του Μετώπου που δημιουργήθηκε, να πάρει αυτό κατεύθυνση προς τη λαϊκή εξουσία. Αυτό, δυστυχώς, για μια σειρά λόγους, που δεν είναι του παρόντος, δεν έγινε κατορθωτό.
Βλέπουμε, λοιπόν, ότι καθόλου δεν υπήρχαν σινικά τείχη ανάμεσα στα κόμματα της αστικής τάξης, παρά τις μεταξύ τους αντιθέσεις. Αντίθετα, όσο κι αν αυτές οξύνονταν, τα κοινά υπόβαθρα παρέμεναν.
Συνοψίζοντας, μπορούμε να πούμε ότι η στάση των βασικών αστικών πολιτικών δυνάμεων έπαιρνε υπόψη της τις εξής παραμέτρους:
α) Τη στήριξη του κρατικού μηχανισμού και ταυτόχρονα τη συσπείρωση σωμάτων κρούσης που θα χτυπούσαν το ΕΑΜικό κίνημα και το ΚΚΕ.
β) Οτι η στρατιωτική δύναμη της Μεγάλης Βρετανίας ήταν μέσον εκ των ων ουκ άνευ για τη διατήρηση της κυριαρχίας της τάξης. Και την αξιοποίησαν στο έπακρο.
γ) Την ταχύτατη ανάπτυξη του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, κατά συνέπεια την ανάγκη τους να παρεμβάλουν εμπόδια και κυρίως να υπονομεύσουν πολιτικά και οργανωτικά την ΕΑΜική πάλη. Η παρουσία της εγγλέζικης αποστολής στα ελληνικά βουνά (Εντι Μάγερς, Κρις Γουντχάουζ κ.ά.) διεκπεραίωνε και αυτόν το ρόλο, σε συνεργασία με πολιτικούς παράγοντες που θεωρούνταν... προοδευτικοί! Και τον διεκπεραίωνε, στα πλαίσια της ταυτόχρονης αντιχιτλερικής πάλης που διεξήγαγε γενικότερα η Μεγάλη Βρετανία.
Η Αλήθεια μέσα απο τα Γεγονότα
Μια Απελευθέρωση που δεν έφερε Ξαστεριά
|
|
Το καλοκαίρι του 1944 βρίσκει τις δυνάμεις της Εθνικής Αντίστασης σε πλήρη ανάπτυξη και πολύμορφη δράση ενάντια στους φασίστες καταχτητές. Ηδη ένα μεγάλο μέρος της υπαίθρου, ακόμη και συνοικίες μεγάλων πόλεων, είναι περιοχές ελεύθερες, όπου δεν τολμά να εμφανιστεί ο κατακτητής κι έχουν αρχίσει να μπαίνουν τα θεμέλια μιας νέας Ελλάδας. Οικοδομούνται οι θεσμοί της λαϊκής αυτοδιοίκησης και της λαϊκής δικαιοσύνης.
Στις 1 και 2 Σεπτέμβρη συνέρχεται στο Νεοχώρι Ευρυτανίας πανελλαδική σύσκεψη του ΕΑΜ, όπου παραβρέθηκαν - εκτός από ολόκληρη την ΚΕ του ΕΑΜ - πολυμελείς αντιπροσωπείες απ' όλη τη χώρα, πλην της Κρήτης. Το ψήφισμα της πανελλαδικής σύσκεψης καλεί όλες τις οργανώσεις του ΕΑΜ και ολόκληρο τον ελληνικό λαό, να σταθούν στο πλευρό του ΕΛΑΣ, να στείλουν τα καλύτερα παιδιά για να πυκνώσουν τις γραμμές του, να εντείνουν τη δουλιά για την αποσύνθεση των δυνάμεων του εχθρού, να καταβάλουν πιο επίμονες προσπάθειες για τη διάλυση των προδοτικών σωμάτων.
Ταυτόχρονα, στις 2 Σεπτέμβρη, συγκροτείται η κυβέρνηση "Εθνικής Ενότητας", υπό τον Γ. Παπανδρέου, σε εφαρμογή της συμφωνίας του Λιβάνου. Στην κυβέρνηση αυτή, η ΠΕΕΑ και το ΕΑΜ αντιπροσωπεύονται με έξι υπουργούς, που ανέλαβαν τα υπουργεία Οικονομικών, Γεωργίας, Εργασίας, Εθνικής Οικονομίας και Δημοσίων Εργων, καθώς και το υφυπουργείο Οικονομικών.
Τις ίδιες μέρες και καθώς ο σοβιετικός στρατός προελαύνει ακάθεκτος στα Βαλκάνια, αρχίζει η σύμπτυξη των γερμανικών δυνάμεων και η αποχώρησή τους από την Ελλάδα, κάτω από τα συνεχή χτυπήματα του ΕΛΑΣ και των ΕΑΜικών οργανώσεων.
Την αποχώρησή τους βοηθούν τα προδοτικά Τάγματα Ασφαλείας και διάφορα άλλα αντιδραστικά σώματα (ΠΑΟ, Πούλος, ΕΕΣ, Χωροφυλακή, Ειδική Ασφάλεια, κλπ., με συνολική δύναμη την εποχή εκείνη 34.000 περίπου ανδρών), που έχουν εγκατασταθεί σε όλες σχεδόν τις πόλεις της Πελοποννήσου, σε πολλές πόλεις της υπόλοιπης Ελλάδας και σε αρκετές περιοχές της Δυτικής, Κεντρικής και Ανατολικής Μακεδονίας.
Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ
Τα μαύρα, όμως, σύννεφα της τετράχρονης περίπου κατοχής έχουν πλέον σκορπίσει. Ο ήλιος της λευτεριάς έχει ανατείλει. Γεγονός, που εκφράστηκε χαρακτηριστικά και με το προσκλητήριο του ΕΑΜ, που μεταδόθηκε, κάτω από τη μύτη των Γερμανών, από το κρατικό ραδιόφωνο της υπόδουλης ακόμη Αθήνας το βράδυ της 23ης Σεπτέμβρη:
Προσοχή! Προσοχή! Σας μιλάει το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ
Ελληνες, όλοι επί ποδός πολέμου!
Ο ηρωικός ΕΛΑΣ λευτερώνει την αγαπημένη μας πατρίδα. Ηρθε η ώρα να λευτερώσει και την Αθήνα μας.
Εμπρός όλοι, να λευτερώσουμε τους φυλακισμένους αδερφούς μας. Φωτιά και τσεκούρι στους αμετανόητους ταγματασφαλίτες, χωροφύλακες, μπουραντάδες και τους κρυφούς πολιτικούς αρχηγούς τους.
Κλείστε τ' αυτιά σας στις προδοτικές διαδόσεις.
Ολοι επί ποδός πολέμου!
Ζήτω το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ!
Ζήτω οι μεγάλοι μας σύμμαχοι!"
Στις 12 Οκτώβρη κι έπειτα από 1.264 μέρες χιτλερικής σκλαβιάς απελευθερώνεται η Αθήνα.
Στις 9.45 π.μ. ο μισητός αγκυλωτός σταυρός κατεβαίνει από την Ακρόπολη. Ο λαός, μέσα σε παραλήρημα χαράς, ξεχύνεται στους δρόμους και γιορτάζει την απελευθέρωση. Η πόλη, από τη μια στιγμή στην άλλη μεταμορφώνεται, κολυμπάει στα γαλανόλευκα κι εκατοντάδες χιλιάδες λαού πλημμυρίζουν τους δημόσιους χώρους, χαιρετίζοντας τους ηρωικούς αντάρτες του ΕΛΑΣ, που παρελαύνουν στους δρόμους.
Στις 18 Οκτώβρη έρχεται στην Ελλάδα η υπό τον Γ. Παπανδρέου κυβέρνηση. Σε μια μεγάλη, παναθηναϊκή συγκέντρωση στην πλατεία Συντάγματος, που συγκλονίζεται από τα συνθήματα του ΕΑΜ και του ΚΚΕ και όπου μίλησε ο πρωθυπουργός, εκατοντάδες χιλιάδες Αθηναίοι - εκφράζοντας και τη θέληση της συντριπτικά μεγάλης πλειοψηφίας ολόκληρου του ελληνικού λαού - διατρανώνουν τη θέλησή τους:
~Να λυθούν ομαλά και δημοκρατικά όλα τα εσωτερικά προβλήματα. Να κατοχυρωθούν οι σκοποί των αγώνων και των θυσιών του.
~Να ξεκαθαριστεί ο κρατικός μηχανισμός από το δοσιλογισμό και ενωμένες όλες οι πατριωτικές δυνάμεις, να βαδίσουν μπροστά, προς την αναδημιουργία και την ανοικοδόμηση της χώρας.
ΤΑ ΔΙΧΑΣΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ
Ο εγγλέζικος, όμως, ιμπεριαλισμός έχει πάρει από καιρό τις αποφάσεις του κι έχει οριοθετήσει τους δικούς του στόχους. Από το 1943 ακόμη, έχει επεξεργαστεί τη γενικότερη τακτική του, τους στόχους της οποίας περιγράφει με σαφήνεια ένας πολιτικός εκπρόσωπος της Δεξιάς, ο Π. Πιπινέλης.
Γράφει συγκεκριμένα:
"Μετά τις αποφάσεις της Τεχεράνης, αποφασίστηκε η καταπολέμησις του ΕΑΜ διά προσελκυσμού, διαβρώσεως και υπονομεύσεως... Αφού η πραγματική εξουσία εν Ελλάδι είχε κατ' ανάγκην περιέλθει εις χείρας των κομμουνιστών, έπρεπε να γίνει προσπάθεια "πολιτικής λύσεως", συνεργασίας δηλαδή μετά των κομμουνιστών και συν τω χρόνω εκτοπίσεώς των". Και όταν η τακτική αυτή δεν έφερε τους αναμενόμενους, για τους Εγγλέζους ιμπεριαλιστές και την ντόπια πλουτοκρατία καρπούς, προχώρησαν στην ένοπλη επέμβαση, το Δεκέμβρη του 1944. "Λύση", που την είχαν προετοιμάσει από το 1943 ακόμη, με το διαβόητο σχέδιο "Μάνα''".
Ο εγγλέζικος ιμπεριαλισμός, αφ' ενός ήθελε την απελευθερωμένη Ελλάδα δέσμια στο άρμα του και αφ' ετέρου, να αξιοποιήσει τις πολεμικές εξελίξεις στη χώρα, προς όφελος των γενικότερων σχεδίων του και κυρίως, στην καθυστέρηση της προέλασης του σοβιετικού στρατού στα Βαλκάνια και στο ανατολικό μέτωπο γενικότερα. Πλήθος είναι οι αποδείξεις και τα στοιχεία, που τεκμηριώνουν αυτές τις εκτιμήσεις. Χωρίς να είναι οι μοναδικές ή οι πλέον χαρακτηριστικές, αναφέρουμε μόνο τη συμφωνία της Καζέρτας και το σχέδιο "Κιβωτός", απλά και μόνο, γιατί είναι τα τελευταία παρόμοια γεγονότα, πριν την απελευθέρωση της χώρας και φανερώνουν πόσο συστηματικά και μεθοδικά προωθούσε τους πραγματικούς τους σκοπούς.
Τόσο η Συμφωνία της Καζέρτας (26 Σεπτέμβρη 1944), όσο και το σχέδιο "Κιβωτός" (σχέδιο που επέβαλαν οι Εγγλέζοι στον ΕΛΑΣ από τη συμφωνία της Πλάκας ακόμη) αποσκοπούσαν στους παρακάτω βασικούς στόχους ταυτόχρονα:
-Στη χειραγώγηση, εξασθένιση, υπονόμευση, μέχρι και τη διάλυση των ΕΑΜικών οργανώσεων και κυρίως του ΕΛΑΣ.
-Στην περιθωριοποίηση και αγκίστρωση του ΕΛΑΣ στους ορεινούς όγκους της χώρας και ιδιαίτερα τον αποκλεισμό του από τα μεγάλα αστικά κέντρα.
-Στη διευκόλυνση της αποχώρησης των χιτλερικών δυνάμεων από την Ελλάδα, μαζί και με τον βαρύ οπλισμό τους, ώστε να μεγαλώνουν τα εμπόδια στην προέλαση του σοβιετικού στρατού και ταυτόχρονα, να μην ενισχύονται οι ΕΛΑΣίτικες δυνάμεις.
-Στη διευκόλυνση των ντόπιων αντιδραστικών δυνάμεων, να αποφύγουν τον αφοπλισμό, τη διάλυση και την απαιτούμενη τιμωρία και ακόμη περισσότερο, συγκεντρωνόμενες στα βασικά αστικά κέντρα, να κυριαρχήσουν σ' αυτά.
Ετσι έχτιζε ο εγγλέζικος ιμπεριαλισμός, από πολύ γρηγορότερα και από τις αρχές του 1944 και μετά - όταν έγινε φανερή πλέον η νικηφόρα τροπή του Β` Παγκόσμιου Πολέμου - πολύ πιο μεθοδικά και συστηματικά, τα θεμέλια των διχαστικών του σχεδίων και επιδιώξεων στην Ελλάδα.
ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ
Ηρωικοί αγώνες και βαριές θυσίες
Η απελευθέρωση της χώρας έβρισκε τον ελληνικό λαό βαριά λαβωμένο, αλλά περήφανο και αισιόδοξο για το αύριο, με το κεφάλι ψηλά. Περηφάνια και πίστη, που τις είχε κερδίσει και κατακτήσει, μέσα στο σκληρό καμίνι της αντιφασιστικής πάλης, καθώς πολέμησε στα ίσια τις σιδερόφρακτες χιτλερικές ορδές και τις υποχρέωσε να εγκαταλείψουν ηττημένες το πεδίο της μάχης. Καθώς πήρε στα δικά του χέρια την υπόθεση της χώρας και συνειδητοποίησε στην πράξη - και μάλιστα, στις πλέον δύσκολες και κρίσιμες στιγμές - τα ανίκητα όπλα της λαϊκής ενότητας και της αλληλεγγύης.
Η τεράστια και ανεκτίμητη αυτή συμβολή ήταν έργο της Εθνικής Αντίστασης και του ΚΚΕ, που αποτέλεσε τον πρωτεργάτη της, τον κύριο οργανωτή, καθοδηγητή και αιμοδότη της.
Το κίνημα της Εθνικής Αντίστασης αγκάλιαζε τη συντριπτικά μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού λαού και της νεολαίας του. Αδιάψευστες αποδείξεις γι' αυτό αποτελούν οι σχετικοί αριθμοί.
Πάνω από ενάμισι εκατομμύριο Ελληνες και Ελληνίδες είχαν οργανωθεί στο ΕΑΜ.
Στις γραμμές της θρυλικής ΕΠΟΝ, είχαν ενταχθεί 640.000 περίπου νέοι και νέες.
Ο ΕΛΑΣ, τακτικός και εφεδρικός, το ΕΛΑΝ και η Λαϊκή Πολιτοφυλακή είχαν στη δύναμή τους, γύρω στους 140.000 άνδρες και γυναίκες.
Εξίσου τεράστιο και μεγαλειώδες ήταν και το έργο του Αντιστασιακού Κινήματος, που δίκαια χαρακτηρίστηκε ως εποποιία. Το ΕΑΜ και οι οργανώσεις του συσπειρώνουν, οργανώνουν και κινητοποιούν τους εργαζόμενους και όλο το λαό. Για τη μάχη της επιβίωσης, τη ματαίωση της πολιτικής επιστράτευσης και της αποστολής Ελλήνων στα εργοστάσια - κάτεργα της ναζιστικής Γερμανίας, για την οργάνωση συσσιτίων. Μπροστάρης στους ηρωικούς αυτούς αγώνες, η αδούλωτη πάντα Αθήνα.
Ο ΕΛΑΣ έδωσε πάνω από 600 μεγάλες μάχες κατά των κατακτητών και ακόμη περισσότερες μικρότερες. Εξόντωσε και αιχμαλώτισε γύρω στους 30.000 άνδρες των στρατευμάτων κατοχής. Καθήλωσε στο έδαφος της χώρας 12 φασιστικές μεραρχίες, δίνοντας έτσι μια αξιόλογη συμβολή και στη γενικότερη έκβαση του Β` Παγκοσμίου Πολέμου.
Από το 1943, ο ΕΛΑΣ απελευθερώνει περιοχές της χώρας και την άνοιξη του 1944 έχει απελευθερώσει τα 3/5 του εδάφους της. Στις περιοχές αυτές, για πρώτη φορά παίρνει ο λαός τις τύχες του στα δικά του χέρια.
Οργανώνεται η δικιά του, Λαοκρατική Εξουσία.
Ιδρύονται η Λαϊκή Αυτοδιοίκηση και η Λαϊκή Δικαιοσύνη.
Η παιδεία παίρνει πραγματικά λαϊκό περιεχόμενο και απλώνει τα φτερά της.
Σ' όλη την απελευθερωμένη Ελλάδα, ο λαϊκός πολιτισμός κατακτά συνεχώς έδαφος.
Για πρώτη φορά, σε πολλά μέρη της ανταρτοκρατούμενης υπαίθρου, κάνουν την εμφάνισή τους το θέατρο και οι πολιτιστικές λέσχες.
Οργανώνονται χορωδίες και διάφορες άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Η Ελληνίδα απελευθερώνεται από τα μέχρι τότε βαριά δεσμά της και συμμετέχει μαζικά και ορμητικά στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα και τις εξελίξεις γενικότερα, γράφοντας χρυσές σελίδες στην ιστορία του ελληνικού κινήματος.
Βαριές και οι θυσίες
Μεγάλες και βαριές ήταν και οι θυσίες που πρόσφερε ο ελληνικός λαός στον αγώνα για την εθνική απελευθέρωση από το φασιστικό ζυγό και, ταυτόχρονα, στην κοινή συμμαχική υπόθεση της αντιφασιστικής πάλης των λαών.
Βαρύς ήταν ο φόρος αίματος.
Περισσότεροι από 400.000 οι νεκροί, το 5,6% δηλαδή του συνολικού τότε πληθυσμού της χώρας, από τους οποίους οι 260.000 πέθαναν από την πείνα και οι 50.000 εκτελέστηκαν από τους κατακτητές και τα ντόπια όργανά τους.
Ακόμη περισσότεροι οι τραυματίες.
Ανάλογες ήταν και οι καταστροφές του υλικού πλούτου της χώρας, που σε ποσό ισοδυναμούν με 5,7 φορές το προπολεμικό εθνικό εισόδημα (χωρίς ποτέ να έχει γίνει μια πλήρης καταγραφή). Ολέθριες ήταν οι συνέπειες των καταστροφών αυτών και των λεηλασιών από τους κατακτητές και τους συνεργάτες τους.
Χαρακτηριστική και, τραγική συνάμα, απόδειξη αποτελεί η πορεία της παραγωγής στους κυριότερους κλάδους της βιομηχανίας στον πρώτο μετά την απελευθέρωση χρόνο (1945) :
Στη μηχανουργία, η παραγωγή έφτασε στο 20% αυτής του 1939,
στην κλωστοϋφαντουργία βαμβακιού και μετάξης στο 30%,
μαλλιού στο 15%,
στη σαπωνοποιία το 60%,
στη βυρσοδεψία το 20%,
στη χαρτοποιία το 35%
και στην παραγωγή τσιμέντου το 12%.
Στον αγροτικό τομέα η παραγωγή κυμάνθηκε το 1944 από το 47% μέχρι το 75%.
Το οδικό δίκτυο της χώρας (αστικό και υπεραστικό), μαζί με τα διάφορα τεχνικά έργα (γέφυρες, οχετοί, κλπ.), είχε καταστραφεί κατά 50% περίπου.
Τεράστιες ήταν οι καταστροφές και στις οικοδομές.
Ολοκληρωτικά καταστράφηκαν 122.000 περίπου οικοδομές, που αποτελούσαν το 7% του συνόλου όσων υπήρχαν το 1940 και μερική καταστροφή είχαν υποστεί άλλες 66.000 περίπου.
Στις 600.000 περίπου ανέρχονταν οι άστεγοι.
Και σε όλα αυτά πρέπει να προστεθούν τα όσα άρπαξαν και λεηλάτησαν, με διάφορους τρόπους, οι κατακτητές. Από το κατοχικό "δάνειο", μέχρι το άδειασμα των τραπεζικών χρηματοκιβωτίων και των αποθεμάτων του κράτους, τα διάφορα προϊόντα, ζώα, μηχανήματα, κοσμήματα, πολύτιμα μέταλλα, ακόμη και έργα τέχνης.
Και όμως, ούτε αυτές οι βαριές και ανυπολόγιστες, ουσιαστικά, θυσίες στο βωμό του αντιφασιστικού αγώνα, το τεράστιο και φοβερά δυσβάστακτο έργο της ανοικοδόμησης, που ορθωνόταν επιτακτικά μπροστά στον ελληνικό λαό, έπαιξε ρόλο στα διχαστικά και αντιλαϊκά σχέδια και επιδιώξεις των Εγγλέζων και της ντόπιας πλουτοκρατικής ολιγαρχίας. Γι' αυτούς, πάνω απ' όλα, έστεκε η καθυπόταξη της Ελλάδας και του λαού της και το αλυσόδεμά τους στα ιμπεριαλιστικά και ταξικά τους συμφέροντα.
Στις 1 και 2 Σεπτέμβρη συνέρχεται στο Νεοχώρι Ευρυτανίας πανελλαδική σύσκεψη του ΕΑΜ, όπου παραβρέθηκαν - εκτός από ολόκληρη την ΚΕ του ΕΑΜ - πολυμελείς αντιπροσωπείες απ' όλη τη χώρα, πλην της Κρήτης. Το ψήφισμα της πανελλαδικής σύσκεψης καλεί όλες τις οργανώσεις του ΕΑΜ και ολόκληρο τον ελληνικό λαό, να σταθούν στο πλευρό του ΕΛΑΣ, να στείλουν τα καλύτερα παιδιά για να πυκνώσουν τις γραμμές του, να εντείνουν τη δουλιά για την αποσύνθεση των δυνάμεων του εχθρού, να καταβάλουν πιο επίμονες προσπάθειες για τη διάλυση των προδοτικών σωμάτων.
Ταυτόχρονα, στις 2 Σεπτέμβρη, συγκροτείται η κυβέρνηση "Εθνικής Ενότητας", υπό τον Γ. Παπανδρέου, σε εφαρμογή της συμφωνίας του Λιβάνου. Στην κυβέρνηση αυτή, η ΠΕΕΑ και το ΕΑΜ αντιπροσωπεύονται με έξι υπουργούς, που ανέλαβαν τα υπουργεία Οικονομικών, Γεωργίας, Εργασίας, Εθνικής Οικονομίας και Δημοσίων Εργων, καθώς και το υφυπουργείο Οικονομικών.
Τις ίδιες μέρες και καθώς ο σοβιετικός στρατός προελαύνει ακάθεκτος στα Βαλκάνια, αρχίζει η σύμπτυξη των γερμανικών δυνάμεων και η αποχώρησή τους από την Ελλάδα, κάτω από τα συνεχή χτυπήματα του ΕΛΑΣ και των ΕΑΜικών οργανώσεων.
Την αποχώρησή τους βοηθούν τα προδοτικά Τάγματα Ασφαλείας και διάφορα άλλα αντιδραστικά σώματα (ΠΑΟ, Πούλος, ΕΕΣ, Χωροφυλακή, Ειδική Ασφάλεια, κλπ., με συνολική δύναμη την εποχή εκείνη 34.000 περίπου ανδρών), που έχουν εγκατασταθεί σε όλες σχεδόν τις πόλεις της Πελοποννήσου, σε πολλές πόλεις της υπόλοιπης Ελλάδας και σε αρκετές περιοχές της Δυτικής, Κεντρικής και Ανατολικής Μακεδονίας.
Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ
Τα μαύρα, όμως, σύννεφα της τετράχρονης περίπου κατοχής έχουν πλέον σκορπίσει. Ο ήλιος της λευτεριάς έχει ανατείλει. Γεγονός, που εκφράστηκε χαρακτηριστικά και με το προσκλητήριο του ΕΑΜ, που μεταδόθηκε, κάτω από τη μύτη των Γερμανών, από το κρατικό ραδιόφωνο της υπόδουλης ακόμη Αθήνας το βράδυ της 23ης Σεπτέμβρη:
Προσοχή! Προσοχή! Σας μιλάει το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ
Ελληνες, όλοι επί ποδός πολέμου!
Ο ηρωικός ΕΛΑΣ λευτερώνει την αγαπημένη μας πατρίδα. Ηρθε η ώρα να λευτερώσει και την Αθήνα μας.
Εμπρός όλοι, να λευτερώσουμε τους φυλακισμένους αδερφούς μας. Φωτιά και τσεκούρι στους αμετανόητους ταγματασφαλίτες, χωροφύλακες, μπουραντάδες και τους κρυφούς πολιτικούς αρχηγούς τους.
Κλείστε τ' αυτιά σας στις προδοτικές διαδόσεις.
Ολοι επί ποδός πολέμου!
Ζήτω το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ!
Ζήτω οι μεγάλοι μας σύμμαχοι!"
Στις 12 Οκτώβρη κι έπειτα από 1.264 μέρες χιτλερικής σκλαβιάς απελευθερώνεται η Αθήνα.
Στις 9.45 π.μ. ο μισητός αγκυλωτός σταυρός κατεβαίνει από την Ακρόπολη. Ο λαός, μέσα σε παραλήρημα χαράς, ξεχύνεται στους δρόμους και γιορτάζει την απελευθέρωση. Η πόλη, από τη μια στιγμή στην άλλη μεταμορφώνεται, κολυμπάει στα γαλανόλευκα κι εκατοντάδες χιλιάδες λαού πλημμυρίζουν τους δημόσιους χώρους, χαιρετίζοντας τους ηρωικούς αντάρτες του ΕΛΑΣ, που παρελαύνουν στους δρόμους.
Στις 18 Οκτώβρη έρχεται στην Ελλάδα η υπό τον Γ. Παπανδρέου κυβέρνηση. Σε μια μεγάλη, παναθηναϊκή συγκέντρωση στην πλατεία Συντάγματος, που συγκλονίζεται από τα συνθήματα του ΕΑΜ και του ΚΚΕ και όπου μίλησε ο πρωθυπουργός, εκατοντάδες χιλιάδες Αθηναίοι - εκφράζοντας και τη θέληση της συντριπτικά μεγάλης πλειοψηφίας ολόκληρου του ελληνικού λαού - διατρανώνουν τη θέλησή τους:
~Να λυθούν ομαλά και δημοκρατικά όλα τα εσωτερικά προβλήματα. Να κατοχυρωθούν οι σκοποί των αγώνων και των θυσιών του.
~Να ξεκαθαριστεί ο κρατικός μηχανισμός από το δοσιλογισμό και ενωμένες όλες οι πατριωτικές δυνάμεις, να βαδίσουν μπροστά, προς την αναδημιουργία και την ανοικοδόμηση της χώρας.
ΤΑ ΔΙΧΑΣΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ
Ο εγγλέζικος, όμως, ιμπεριαλισμός έχει πάρει από καιρό τις αποφάσεις του κι έχει οριοθετήσει τους δικούς του στόχους. Από το 1943 ακόμη, έχει επεξεργαστεί τη γενικότερη τακτική του, τους στόχους της οποίας περιγράφει με σαφήνεια ένας πολιτικός εκπρόσωπος της Δεξιάς, ο Π. Πιπινέλης.
Γράφει συγκεκριμένα:
"Μετά τις αποφάσεις της Τεχεράνης, αποφασίστηκε η καταπολέμησις του ΕΑΜ διά προσελκυσμού, διαβρώσεως και υπονομεύσεως... Αφού η πραγματική εξουσία εν Ελλάδι είχε κατ' ανάγκην περιέλθει εις χείρας των κομμουνιστών, έπρεπε να γίνει προσπάθεια "πολιτικής λύσεως", συνεργασίας δηλαδή μετά των κομμουνιστών και συν τω χρόνω εκτοπίσεώς των". Και όταν η τακτική αυτή δεν έφερε τους αναμενόμενους, για τους Εγγλέζους ιμπεριαλιστές και την ντόπια πλουτοκρατία καρπούς, προχώρησαν στην ένοπλη επέμβαση, το Δεκέμβρη του 1944. "Λύση", που την είχαν προετοιμάσει από το 1943 ακόμη, με το διαβόητο σχέδιο "Μάνα''".
Ο εγγλέζικος ιμπεριαλισμός, αφ' ενός ήθελε την απελευθερωμένη Ελλάδα δέσμια στο άρμα του και αφ' ετέρου, να αξιοποιήσει τις πολεμικές εξελίξεις στη χώρα, προς όφελος των γενικότερων σχεδίων του και κυρίως, στην καθυστέρηση της προέλασης του σοβιετικού στρατού στα Βαλκάνια και στο ανατολικό μέτωπο γενικότερα. Πλήθος είναι οι αποδείξεις και τα στοιχεία, που τεκμηριώνουν αυτές τις εκτιμήσεις. Χωρίς να είναι οι μοναδικές ή οι πλέον χαρακτηριστικές, αναφέρουμε μόνο τη συμφωνία της Καζέρτας και το σχέδιο "Κιβωτός", απλά και μόνο, γιατί είναι τα τελευταία παρόμοια γεγονότα, πριν την απελευθέρωση της χώρας και φανερώνουν πόσο συστηματικά και μεθοδικά προωθούσε τους πραγματικούς τους σκοπούς.
Τόσο η Συμφωνία της Καζέρτας (26 Σεπτέμβρη 1944), όσο και το σχέδιο "Κιβωτός" (σχέδιο που επέβαλαν οι Εγγλέζοι στον ΕΛΑΣ από τη συμφωνία της Πλάκας ακόμη) αποσκοπούσαν στους παρακάτω βασικούς στόχους ταυτόχρονα:
-Στη χειραγώγηση, εξασθένιση, υπονόμευση, μέχρι και τη διάλυση των ΕΑΜικών οργανώσεων και κυρίως του ΕΛΑΣ.
-Στην περιθωριοποίηση και αγκίστρωση του ΕΛΑΣ στους ορεινούς όγκους της χώρας και ιδιαίτερα τον αποκλεισμό του από τα μεγάλα αστικά κέντρα.
-Στη διευκόλυνση της αποχώρησης των χιτλερικών δυνάμεων από την Ελλάδα, μαζί και με τον βαρύ οπλισμό τους, ώστε να μεγαλώνουν τα εμπόδια στην προέλαση του σοβιετικού στρατού και ταυτόχρονα, να μην ενισχύονται οι ΕΛΑΣίτικες δυνάμεις.
-Στη διευκόλυνση των ντόπιων αντιδραστικών δυνάμεων, να αποφύγουν τον αφοπλισμό, τη διάλυση και την απαιτούμενη τιμωρία και ακόμη περισσότερο, συγκεντρωνόμενες στα βασικά αστικά κέντρα, να κυριαρχήσουν σ' αυτά.
Ετσι έχτιζε ο εγγλέζικος ιμπεριαλισμός, από πολύ γρηγορότερα και από τις αρχές του 1944 και μετά - όταν έγινε φανερή πλέον η νικηφόρα τροπή του Β` Παγκόσμιου Πολέμου - πολύ πιο μεθοδικά και συστηματικά, τα θεμέλια των διχαστικών του σχεδίων και επιδιώξεων στην Ελλάδα.
ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ
Ηρωικοί αγώνες και βαριές θυσίες
Η απελευθέρωση της χώρας έβρισκε τον ελληνικό λαό βαριά λαβωμένο, αλλά περήφανο και αισιόδοξο για το αύριο, με το κεφάλι ψηλά. Περηφάνια και πίστη, που τις είχε κερδίσει και κατακτήσει, μέσα στο σκληρό καμίνι της αντιφασιστικής πάλης, καθώς πολέμησε στα ίσια τις σιδερόφρακτες χιτλερικές ορδές και τις υποχρέωσε να εγκαταλείψουν ηττημένες το πεδίο της μάχης. Καθώς πήρε στα δικά του χέρια την υπόθεση της χώρας και συνειδητοποίησε στην πράξη - και μάλιστα, στις πλέον δύσκολες και κρίσιμες στιγμές - τα ανίκητα όπλα της λαϊκής ενότητας και της αλληλεγγύης.
Η τεράστια και ανεκτίμητη αυτή συμβολή ήταν έργο της Εθνικής Αντίστασης και του ΚΚΕ, που αποτέλεσε τον πρωτεργάτη της, τον κύριο οργανωτή, καθοδηγητή και αιμοδότη της.
Το κίνημα της Εθνικής Αντίστασης αγκάλιαζε τη συντριπτικά μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού λαού και της νεολαίας του. Αδιάψευστες αποδείξεις γι' αυτό αποτελούν οι σχετικοί αριθμοί.
Πάνω από ενάμισι εκατομμύριο Ελληνες και Ελληνίδες είχαν οργανωθεί στο ΕΑΜ.
Στις γραμμές της θρυλικής ΕΠΟΝ, είχαν ενταχθεί 640.000 περίπου νέοι και νέες.
Ο ΕΛΑΣ, τακτικός και εφεδρικός, το ΕΛΑΝ και η Λαϊκή Πολιτοφυλακή είχαν στη δύναμή τους, γύρω στους 140.000 άνδρες και γυναίκες.
Εξίσου τεράστιο και μεγαλειώδες ήταν και το έργο του Αντιστασιακού Κινήματος, που δίκαια χαρακτηρίστηκε ως εποποιία. Το ΕΑΜ και οι οργανώσεις του συσπειρώνουν, οργανώνουν και κινητοποιούν τους εργαζόμενους και όλο το λαό. Για τη μάχη της επιβίωσης, τη ματαίωση της πολιτικής επιστράτευσης και της αποστολής Ελλήνων στα εργοστάσια - κάτεργα της ναζιστικής Γερμανίας, για την οργάνωση συσσιτίων. Μπροστάρης στους ηρωικούς αυτούς αγώνες, η αδούλωτη πάντα Αθήνα.
Ο ΕΛΑΣ έδωσε πάνω από 600 μεγάλες μάχες κατά των κατακτητών και ακόμη περισσότερες μικρότερες. Εξόντωσε και αιχμαλώτισε γύρω στους 30.000 άνδρες των στρατευμάτων κατοχής. Καθήλωσε στο έδαφος της χώρας 12 φασιστικές μεραρχίες, δίνοντας έτσι μια αξιόλογη συμβολή και στη γενικότερη έκβαση του Β` Παγκοσμίου Πολέμου.
Από το 1943, ο ΕΛΑΣ απελευθερώνει περιοχές της χώρας και την άνοιξη του 1944 έχει απελευθερώσει τα 3/5 του εδάφους της. Στις περιοχές αυτές, για πρώτη φορά παίρνει ο λαός τις τύχες του στα δικά του χέρια.
Οργανώνεται η δικιά του, Λαοκρατική Εξουσία.
Ιδρύονται η Λαϊκή Αυτοδιοίκηση και η Λαϊκή Δικαιοσύνη.
Η παιδεία παίρνει πραγματικά λαϊκό περιεχόμενο και απλώνει τα φτερά της.
Σ' όλη την απελευθερωμένη Ελλάδα, ο λαϊκός πολιτισμός κατακτά συνεχώς έδαφος.
Για πρώτη φορά, σε πολλά μέρη της ανταρτοκρατούμενης υπαίθρου, κάνουν την εμφάνισή τους το θέατρο και οι πολιτιστικές λέσχες.
Οργανώνονται χορωδίες και διάφορες άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Η Ελληνίδα απελευθερώνεται από τα μέχρι τότε βαριά δεσμά της και συμμετέχει μαζικά και ορμητικά στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα και τις εξελίξεις γενικότερα, γράφοντας χρυσές σελίδες στην ιστορία του ελληνικού κινήματος.
Βαριές και οι θυσίες
Μεγάλες και βαριές ήταν και οι θυσίες που πρόσφερε ο ελληνικός λαός στον αγώνα για την εθνική απελευθέρωση από το φασιστικό ζυγό και, ταυτόχρονα, στην κοινή συμμαχική υπόθεση της αντιφασιστικής πάλης των λαών.
Βαρύς ήταν ο φόρος αίματος.
Περισσότεροι από 400.000 οι νεκροί, το 5,6% δηλαδή του συνολικού τότε πληθυσμού της χώρας, από τους οποίους οι 260.000 πέθαναν από την πείνα και οι 50.000 εκτελέστηκαν από τους κατακτητές και τα ντόπια όργανά τους.
Ακόμη περισσότεροι οι τραυματίες.
Ανάλογες ήταν και οι καταστροφές του υλικού πλούτου της χώρας, που σε ποσό ισοδυναμούν με 5,7 φορές το προπολεμικό εθνικό εισόδημα (χωρίς ποτέ να έχει γίνει μια πλήρης καταγραφή). Ολέθριες ήταν οι συνέπειες των καταστροφών αυτών και των λεηλασιών από τους κατακτητές και τους συνεργάτες τους.
Χαρακτηριστική και, τραγική συνάμα, απόδειξη αποτελεί η πορεία της παραγωγής στους κυριότερους κλάδους της βιομηχανίας στον πρώτο μετά την απελευθέρωση χρόνο (1945) :
Στη μηχανουργία, η παραγωγή έφτασε στο 20% αυτής του 1939,
στην κλωστοϋφαντουργία βαμβακιού και μετάξης στο 30%,
μαλλιού στο 15%,
στη σαπωνοποιία το 60%,
στη βυρσοδεψία το 20%,
στη χαρτοποιία το 35%
και στην παραγωγή τσιμέντου το 12%.
Στον αγροτικό τομέα η παραγωγή κυμάνθηκε το 1944 από το 47% μέχρι το 75%.
Το οδικό δίκτυο της χώρας (αστικό και υπεραστικό), μαζί με τα διάφορα τεχνικά έργα (γέφυρες, οχετοί, κλπ.), είχε καταστραφεί κατά 50% περίπου.
Τεράστιες ήταν οι καταστροφές και στις οικοδομές.
Ολοκληρωτικά καταστράφηκαν 122.000 περίπου οικοδομές, που αποτελούσαν το 7% του συνόλου όσων υπήρχαν το 1940 και μερική καταστροφή είχαν υποστεί άλλες 66.000 περίπου.
Στις 600.000 περίπου ανέρχονταν οι άστεγοι.
Και σε όλα αυτά πρέπει να προστεθούν τα όσα άρπαξαν και λεηλάτησαν, με διάφορους τρόπους, οι κατακτητές. Από το κατοχικό "δάνειο", μέχρι το άδειασμα των τραπεζικών χρηματοκιβωτίων και των αποθεμάτων του κράτους, τα διάφορα προϊόντα, ζώα, μηχανήματα, κοσμήματα, πολύτιμα μέταλλα, ακόμη και έργα τέχνης.
Και όμως, ούτε αυτές οι βαριές και ανυπολόγιστες, ουσιαστικά, θυσίες στο βωμό του αντιφασιστικού αγώνα, το τεράστιο και φοβερά δυσβάστακτο έργο της ανοικοδόμησης, που ορθωνόταν επιτακτικά μπροστά στον ελληνικό λαό, έπαιξε ρόλο στα διχαστικά και αντιλαϊκά σχέδια και επιδιώξεις των Εγγλέζων και της ντόπιας πλουτοκρατικής ολιγαρχίας. Γι' αυτούς, πάνω απ' όλα, έστεκε η καθυπόταξη της Ελλάδας και του λαού της και το αλυσόδεμά τους στα ιμπεριαλιστικά και ταξικά τους συμφέροντα.
Κώστας Καραγιώργης (Γυφτοδήμος)
Βιογραφικό
Ο Κώστας Καραγιώργης γεννήθηκε το 1906. Εγινε ιδιαίτερα γνωστός ως διευθυντής του "Ριζοσπάστη" μετά την απελευθέρωση και ο καθημερινός πολιτικός αρθρογράφος του. Τα άρθρα του άφησαν εποχή, ιδιαίτερα το Δεκέμβρη του 1944 και μετά τη Βάρκιζα, στην περίοδο της Αγγλοκρατίας και στις αρχές της Αμερικανοκρατίας, του Δόγματος Τρούμαν και του Εμφυλίου.
"Εξακολουθούν'', τόνισε ο Γ. Μωραϊτης, ''να είναι διαφωτιστικά και διδακτικά και για σήμερα, στις συνθήκες της ιμπεριαλιστικής "νέας τάξης πραγμάτων. Είχα την καλή τύχη να τον γνωρίσω και προσωπικά στο ΔΣΕ. Οταν ήμουν ασυρματιστής στο Κλιμάκιο του Γενικού Αρχηγείου Νότιας Ελλάδας (ΚΓΑΝΕ) που ήταν διοικητής, με το βαθμό του αντιστρατήγου. Πολύπλευρο ταλέντο, διορατικός πολιτικός, άριστος οργανωτής και καθοδηγητής, σπουδαίος ρήτορας, θαρραλέος επαναστάτης, δυνατή καρδιά παλλόμενη από ενθουσιασμό, έξαρση και αισιοδοξία. Αλλά και άνθρωπος καλλιεργημένος, με μεγάλη μόρφωση, επιστήμονας και προπάντων προικισμένος δημοσιογράφος. (Αυτό ποτέ κανείς, φίλος ή αντίπαλος, δε θα βρεθεί να το θέσει εν αμφιβόλω). Τραγική μοίρα το θέλησε να χαθεί πρόωρα - το 1954 - και το χειρότερο να έχει άδοξο τέλος. Ο χαμός του μας στοίχισε ακριβά. Πόσο μάλλον όταν ποικιλώνυμες σκοπιμότητες τον κατέστησαν θέμα ανίερης εκμετάλλευσης. Εκείνο όμως που μετράει, πάνω απ' όλα τα σκόπιμα και τα εφήμερα, είναι τούτο: Ο Καραγιώργης ούτε στιγμή δεν έπαψε να είναι ο εαυτός του. Δεν έχασε την πίστη του στην ιδεολογία του. Ούτε διανοήθηκε ν' αλλάξει χαράκωμα. Τέλειωσε το βίο του σαν αξιοπρεπής άνθρωπος. Και έτσι καταξιώθηκε στην κοινή συνείδηση. Τεράστιας σημασίας δίδαγμα είναι αυτό που αναφέρει στο βιογραφικό του σημείωμα: "Ο,τι θετικό έχω το χρωστώ στο Κόμμα και στη βοήθεια που μου έδωσε. Λυπάμαι που στην επαναστατική μου ζωή δεν του αφιερώθηκα πιο ολοκληρωμένα"".
*Ριζοσπάστης*
Ο Κώστας Καραγιώργης γεννήθηκε το 1906. Εγινε ιδιαίτερα γνωστός ως διευθυντής του "Ριζοσπάστη" μετά την απελευθέρωση και ο καθημερινός πολιτικός αρθρογράφος του. Τα άρθρα του άφησαν εποχή, ιδιαίτερα το Δεκέμβρη του 1944 και μετά τη Βάρκιζα, στην περίοδο της Αγγλοκρατίας και στις αρχές της Αμερικανοκρατίας, του Δόγματος Τρούμαν και του Εμφυλίου.
"Εξακολουθούν'', τόνισε ο Γ. Μωραϊτης, ''να είναι διαφωτιστικά και διδακτικά και για σήμερα, στις συνθήκες της ιμπεριαλιστικής "νέας τάξης πραγμάτων. Είχα την καλή τύχη να τον γνωρίσω και προσωπικά στο ΔΣΕ. Οταν ήμουν ασυρματιστής στο Κλιμάκιο του Γενικού Αρχηγείου Νότιας Ελλάδας (ΚΓΑΝΕ) που ήταν διοικητής, με το βαθμό του αντιστρατήγου. Πολύπλευρο ταλέντο, διορατικός πολιτικός, άριστος οργανωτής και καθοδηγητής, σπουδαίος ρήτορας, θαρραλέος επαναστάτης, δυνατή καρδιά παλλόμενη από ενθουσιασμό, έξαρση και αισιοδοξία. Αλλά και άνθρωπος καλλιεργημένος, με μεγάλη μόρφωση, επιστήμονας και προπάντων προικισμένος δημοσιογράφος. (Αυτό ποτέ κανείς, φίλος ή αντίπαλος, δε θα βρεθεί να το θέσει εν αμφιβόλω). Τραγική μοίρα το θέλησε να χαθεί πρόωρα - το 1954 - και το χειρότερο να έχει άδοξο τέλος. Ο χαμός του μας στοίχισε ακριβά. Πόσο μάλλον όταν ποικιλώνυμες σκοπιμότητες τον κατέστησαν θέμα ανίερης εκμετάλλευσης. Εκείνο όμως που μετράει, πάνω απ' όλα τα σκόπιμα και τα εφήμερα, είναι τούτο: Ο Καραγιώργης ούτε στιγμή δεν έπαψε να είναι ο εαυτός του. Δεν έχασε την πίστη του στην ιδεολογία του. Ούτε διανοήθηκε ν' αλλάξει χαράκωμα. Τέλειωσε το βίο του σαν αξιοπρεπής άνθρωπος. Και έτσι καταξιώθηκε στην κοινή συνείδηση. Τεράστιας σημασίας δίδαγμα είναι αυτό που αναφέρει στο βιογραφικό του σημείωμα: "Ο,τι θετικό έχω το χρωστώ στο Κόμμα και στη βοήθεια που μου έδωσε. Λυπάμαι που στην επαναστατική μου ζωή δεν του αφιερώθηκα πιο ολοκληρωμένα"".
*Ριζοσπάστης*
Ψεματα και αληθειες για τον Κ. Καραγιωργη
Απο το ''Βημα'', τη ναυαρχιδα του αντικομμουνισμου
Το αμαρτωλό «ΒΗΜΑ», μια εφημερίδα που θα βρεις κάτω από όποια πέτρα αντιλαϊκής πρακτικής κι αν σηκώσεις, μια εφημερίδα της πλουτοκρατίας που παριστάνει τη φιλολαϊκή κι ας έχει ξοδέψει τόνους αντικομμουνιστικής μελάνης σε όλη την ιστορία της, το «ΒΗΜΑ» λοιπόν, που έχει πάρει εργολαβικά την υπόθεση της αντιΚΚΕ συκοφαντικής επίθεσης, επανήλθε γράφοντας τα ίδια για χιλιοστή και παραπάνω φορά σχετικά με τη λεγόμενη «υπόθεση Καραγιώργη ». Βοηθός του αυτή τη φορά η Μ. Καραγιώργη , της οποίας το «ΒΗΜΑ» και ο δημοσιογράφος του υιοθετούν με κλειστά μάτια (δεν περιμέναμε τίποτα άλλο) όσα η Μ. Καραγιώργη ισχυρίζεται και σε αυτήν τη συνέντευξη που τους έδωσε (Κυριακή 24 Απρίλη 2011). Το γεγονός ότι απέχουν παρασάγγας από την ιστορική αλήθεια, εννοείται ότι δεν ενδιαφέρει το «ΒΗΜΑ» και τους όμοιούς του κάθε ανάλογου εντύπου. Δεν ενδιαφέρει, βεβαίως, και τον οπορτουνισμό. Το βασικό γι' αυτούς είναι το ΚΚΕ. Αυτό έχουν στο στόχο και όχι τόσο για το παρελθόν, όσο κυρίως για το παρόν και το μέλλον. Αυτό φοβούνται, την απήχηση της πολιτικής του.Τα λεγόμενα στη συνέντευξη από την Μ. Καραγιώργη ότι αν το ΚΚΕ είχε στα χέρια του τον Καραγιώργη «... θα του έκανε (...) ό,τι "καλύτερο" είχε ο Μεσαίωνας για να "τιμωρήσει" τον άτακτο, ανήσυχο και προβληματιζόμενο υπήκοό του», έγινε τίτλος της δισέλιδης συνέντευξης. Πέρα από το γεγονός ότι η Ιστορία δεν γράφεται με αυτόν τον απαράδεκτο τρόπο, κρίνουμε τα λεγόμενα και γραφόμενα της Μ. Καραγιώργη με βάση τα ιστορικά γεγονότα.
Αν και καθένας οφείλει να προσεγγίζει την ιστορική πραγματικότητα κατά το δυνατόν αντικειμενικά, η Μ. Καραγιώργη δεν το κάνει. Πολλά από αυτά, που έχει γράψει και είπε στη συνέντευξή της, στερούνται κάθε προσπάθειας αναζήτησης της αλήθειας, εμπεριέχουν πολλές ανακρίβειες και αυτό δεν δικαιολογείται μόνο από το γεγονός ότι εδώ και περίπου πενήντα χρόνια διέρρηξε τους δεσμούς της με το ΚΚΕ περνώντας στον οπορτουνιστικό χώρο.
ΑΝΑΚΡΙΒΕΙΑ ΠΡΩΤΗ
Υποστηρίζει η Μαρία Καραγιώργη στη συνέντευξή της ότι «μετά την πτώση του Ζαχαριάδη, το 1956, έγινε από το ΚΚΕ μια "αποκατάσταση" του Καραγιώργη με μισό στόμα». Βεβαίως, τα πράγματα έγιναν τελείως διαφορετικά και αυτό η Μ. Καραγιώργη ασφαλώς το γνωρίζει, όπως και η κυρία Κατερίνα Ζωιτοπούλου - Μαυροκεφαλίδου, που συνυπογράφει το τελευταίο βιβλίο της Μαρίας Καραγιώργη . Και το γνωρίζουν, αφού η σχετική απόφαση βρίσκεται στα αρχεία του οπορτουνισμού, στα ΑΣΚΙ, δηλαδή στο χώρο όπου βρίσκονται τα κλεμμένα από τους αναθεωρητές του 1968 αρχεία του ΚΚΕ, τα οποία έχουν διερευνήσει. Και γνωρίζουν ότι το σχετικό πόρισμα της Επιτροπής, που προτάθηκε στην Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ και εγκρίθηκε από την 9η Ολομέλεια (1958), αριθμεί 23 δακτυλογραφημένες σελίδες - ύμνο στον Κ. Καραγιώργη . Το σχετικό κείμενο κλείνει με την αποκατάστασή του ως εξής: «Ν' ακυρωθεί η απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ της 9. 6. 50 για την καθαίρεσή του από μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και τη διαγραφή του. Ν' ακυρωθεί επίσης η καθαίρεσή του από το βαθμό του αντιστράτηγου του ΔΣΕ. Ν' αποκατασταθεί στο ΚΚΕ απ' το 1920, στην ΚΕ απ' το 7ο Συνέδριο που τον εξέλεξε και στο βαθμό του αντιστράτηγου του ΔΣΕ» (Αρχείο ΚΚΕ - Εγγραφο 48413).
Ακολούθησε η δημοσιευμένη εδώ και χρόνια Απόφαση της 9ης Ολομέλειας της ΚΕ, με την οποία αποκαταστάθηκαν οι Γ. Σιάντος και Ν. Πλουμπίδης, μαζί και ο Κ. Καραγιώργης .
ΚΑΙ Η ΚΑΘΙΕΡΩΜΕΝΗ ΑΝΤΙ-ΚΚΕ ΕΠΙΘΕΣΗ
Ωστόσο, η Μ. Καραγιώργη ισχυρίζεται (και το «ΒΗΜΑ» βεβαίως υιοθετεί) ότι βρίσκεται στον Περισσό «κρυμμένο στα βάθη του μεγάρου του (...) όλο το αρχείο» που αφορά στις συνθήκες θανάτου του Καραγιώργη , το χώρο ταφής του και άλλα. Και ζητάει να της αποδοθεί.
Η εδώ και δεκαετίες ενορχηστρωμένη επίθεση για το αρχείο του ΚΚΕ επανέρχεται και διά στόματος Μ. Καραγιώργη . Οσο κι αν είναι διατεθειμένος κάποιος να της αναγνωρίσει το δίκαιο του αιτήματός της, άλλο τόσο δεν μπορεί να παραγνωρίσει και την επίδραση που της ασκούν κακοί σύμβουλοι. Γιατί, αφού δεν υπάρχουν στο «φάκελο Καραγιώργη » στα ΑΣΚΙ τέτοια έγγραφα, σίγουρα δεν υπάρχουν στο κατακλεμμένο αρχείο του ΚΚΕ. Ας τα αναζητήσουν λοιπόν αλλού οι ενδιαφερόμενοι. Και αυτοί που δείχνουν και έλλειψη σεβασμού σε μία υπερήλικα γυναίκα.
Ακόμα:
Αν ο Τσαουσέσκου, με τον οποίο το κόμμα της Καραγιώργη , το πάλαι ποτέ «ΚΚΕ εσωτερικού», διατηρούσε τις καλύτερες ,σχέσεων, δεν έδωσε στην οικογένεια Καραγιώργη το αρχείο που αφορά στον Κ. Καραγιώργη , ΓΙ΄ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΕΥΘΥΝΕΤΑΙ ΤΟ ΚΚΕ, ΠΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΤΣΑΟΥΣΕΣΚΟΥ ΔΙΑΤΗΡΟΥΣΕ ΚΑΘΕ ΑΛΛΟ ΠΑΡΑ ΚΑΛΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΕ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΟΥ ΚΑΤΑΚΛΕΨΑΝ ΤΟ 1968 ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ ΚΚΕ ΣΤΟ ΒΟΥΚΟΥΡΕΣΤΙ, ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΗ ΡΟΥΜΑΝΙΚΗ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ.
ΑΝΑΚΡΙΒΕΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗ
Λέει στη συνέντευξη η Μαρία Καραγιώργη για την αποχή του ΕΑΜ από τις βουλευτικές εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946:
«Η μοιραία απόφαση για την αποχή ήταν αποκλειστικά του Ζαχαριάδη». Και όμως, η σχετική απόφαση δεν ήταν προσωπική απόφαση του Ζαχαριάδη, ούτε ήταν μόνο του ΚΚΕ. Τότε, την υποστήριξαν και ο Ι. Σοφιανόπουλος και ο Αλέξ. Σβώλος και πολλοί άλλοι μη κομμουνιστές.
Συγκεκριμένα, η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, υιοθέτησε σχετική απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ, που είχε προηγηθεί (βλέπε ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα, τ. 6ος, σελ. 176). Αλλά και μετά τις εκλογές (3 Απρίλη 1946) έλεγε η ανακοίνωση εφτά κομμάτων (Ενωσις Δημοκρατικών Αριστερών, ΣΚΕΛΔ, Αριστεροί Φιλελεύθεροι, Αγροτικό Κόμμα Ελλάδος, Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδος, Δημοκρατική Ενωσις, μαζί τους και ο Πολιτικός Συνασπισμός των Κομμάτων του ΕΑΜ): «... η τεράστια πραγματικά αποχή που εσημειώθη δεν ήταν απλώς κραυγή διαμαρτυρίας διά το εκλογικόν ανοσιούργημα της 31ης Μαρτίου (...) Η ψευδοβουλή που προήλθεν από τις εκλογές (...) δεν εκπροσωπεί παρά την μειοψηφίαν του Εθνους (...) να διεξαχθούν σύντομα νέες γνήσιες και ελεύθερες εκλογές»(ολόκληρη η ανακοίνωση στο ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα, τ. 6ος, σελ. 431, 432, 433).
Το γεγονός ότι ο Ν. Ζαχαριάδης πρωτοστάτησε στην αποδοχή της θέσης για αποχή, είναι αναμφισβήτητο. Μάλιστα, δε συμφώνησε και δεν εισηγήθηκε τη σύσταση της ηγεσίας του ΠΚΚ (ΚΚΣΕ) καθώς και άλλων αδελφών κομμάτων, που υποστήριζαν ότι το ΚΚΕ έπρεπε να πάρει μέρος στις εκλογές.
ΑΝΑΚΡΙΒΕΙΑ ΤΡΙΤΗ
Η Μ. Καραγιώργη υποστηρίζει στη συνέντευξή της ότι ήταν για όλα ενημερωμένη, «μια και ήμουν και η ίδια ενεργό στέλεχος του Κόμματος», όπως λέει. Και για τις διαφωνίες του Κ. Καραγιώργη υπογραμμίζει: «Αλλωστε, η διαφωνία ήταν πολύ παλαιά, από τον καιρό της αποχής από τις εκλογές του 1946. Η δική του θέση, όπως και του Χατζή και άλλων της ΚΕ, ήταν να πάρουμε μέρος στις εκλογές». Τα παραπάνω υιοθετεί και ο δημοσιογράφος του «ΒΗΜΑΤΟΣ», είτε από... επαγγελματική υποχρέωση, είτε επειδή δεν έκανε καν τον κόπο να διερευνήσει προτού γράψει.
ΠΥΡ ΚΑΤΑ ΡΙΠΑΣ ΣΤΙΣ ΑΝΑΚΡΙΒΕΙΕΣ
Η απόφαση για αποχή από τις εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946 πάρθηκε επί της ουσίας στη 2η Ολομέλεια της ΚΕ (12-15 Φλεβάρη 1946) και ήταν ομόφωνη (βλέπε ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα, τ. 6ος, σελ. 173) και δημοσιεύτηκε στο «Ριζοσπάστη» στις 17 Φλεβάρη 1946. Την υπερψήφισαν και ο Κ. Καραγιώργης και ο Θ. Χατζής, αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ ο πρώτος και τακτικό μέλος της ο δεύτερος.
Η θέση του Κ. Καραγιώργη για τις εκλογές του 1946, άλλαξε από τις αρχές του 1950. Το ίδιο και η θέση του για τον αγώνα του ΔΣΕ.
Στην 5η Ολομέλεια της ΚΕ (Γενάρης 1949) ο Κ. Καραγιώργης είπε για τον Ζαχαριάδη σε σχέση με τον ένοπλο αγώνα:
«... προσθέτω ότι η μεγαλύτερη συμβολή του σ. Ζαχαριάδη σε ολόκληρη την Ιστορία του Κόμματός μας, είναι, κατά τη γνώμη μου, ότι μας οδήγησε με μπολσεβίκικη πραγματικά τόλμη στην απόφαση να ξαναπάρουμε τα όπλα και να φτάσουμε εδώ που έχουμε φτάσει, με τη βεβαιότητα ότι αν κάνουμε το καθήκον μας μπορούμε στο συντομότερο ικανό χρονικό διάστημα να φτάσουμε στη σίγουρη νίκη. Κανένας άλλος από μας δεν θα μπορούσε να οδηγήσει το Κόμμα στη μεγάλη αυτή απόφαση» (Αρχείο ΚΚΕ - Εγγραφο 45446).
Ας σημειωθεί εδώ ότι και η διαφωνία που ο Κ. Καραγιώργης εξέφρασε σχετικά με λαθεμένες επιλογές που έκριναν την πορεία του λαϊκού κινήματος στην περίοδο της Κατοχής, εκδηλώθηκε πρώτη φορά μετά το 1949 και όχι στη διάρκεια της Κατοχής, όπως υποστήριξε το 1950. Στην 5η Ολομέλεια της ΚΕ (Γενάρης 1949) ο Κ. Καραγιώργης είπε ανάμεσα σε άλλα για την περίοδο της Κατοχής: «Αλλά σύντροφοι το γεγονός είναι γεγονός. Δεν έχει σημασία το τι είδε κανένας ούτε και το τι είπε. Σημασία έχει αν το είδε ολοκληρωμένο και ακόμη περισσότερη σημασία έχει το τι έκαμε πρακτικά στο δικό του τομέα όπου τον είχε τάξει το Κόμμα και τι έκανε, τι αποτέλεσμα έφερε για να βοηθήσει γενικότερα το Κόμμα (...) απ' αυτή την άποψη κανείς μας δεν είναι εντάξει από κείνη την περίοδο, φυσικά ούτε και γω (...) Αυτή είναι η τελική μου διαπίστωση» (Αρχείο ΚΚΕ - Εγγραφο 45446).
Βεβαίως, τα αμέσως προηγούμενα δεν αφορούν μόνο τον Κώστα Καραγιώργη . Ηταν ένα πρόβλημα της συλλογικής σκέψης του ΚΚΕ, ένα πρόβλημα αδυναμίας, για διάφορους λόγους, να διαμορφώσει στρατηγική νίκης. Μην έχοντας λύσει το κυριότερο θέμα της ταξικής πάλης, δηλαδή χωρίς να θέτει ως στόχο την πάλη για τη σοσιαλιστική εξουσία, προσπάθησε να δει αυτοκριτικά την πορεία του έξω από αυτό το πλαίσιο. Εξω από το παραπάνω πλαίσιο, το ΚΚΕ έκρινε και την αποχή από τις εκλογές του 1946, που ωστόσο πρέπει να κριθεί ως σωστή και αναγκαία, αλλά ενταγμένη στη στρατηγική για την εργατική εξουσία και στην πολιτική γενίκευσης του ένοπλου αγώνα πολύ νωρίτερα από το Σεπτέμβρη του 1947, οπότε και γενικεύτηκε.
Αυτά δεν έγιναν και το αποτέλεσμα ήταν, βασικά λάθη να αποδίδονται μεταξύ άλλων αιτιών και σε «δουλειά υπόπτων», γεγονός στο οποίο συντελούσε και η υπονομευτική δράση του ταξικού αντίπαλου και κάποιες επιτυχίες που είχε αυτός στο παρελθόν, όσον αφορά στη διείσδυση ανθρώπων του σε κρίκους της δομής του Κόμματος.
Μέσα στο κλίμα που διαμόρφωναν όλα τα παραπάνω, σε συνθήκες ιδιαίτερης σκληρότητας της ταξικής πάλης και εσωκομματικής πολιτικής διαπάλης για την πορεία του Κόμματος, ξετυλίχθηκε και η τραγική περίπτωση του Κ. Καραγιώργη , καθώς και των Γ. Σιάντου και Ν. Πλουμπίδη, αλλά και του Ν. Ζαχαριάδη αργότερα.
Το ΚΚΕ έχει αποκαταστήσει τον Κώστα Καραγιώργη εδώ και 53 χρόνια. Θεωρεί άδικη την κατηγορία που του αποδόθηκε για συνεργασία με τον ταξικό εχθρό. Το ίδιο θεωρεί και για άλλα στελέχη που κατηγορήθηκαν επίσης άδικα.Το ΚΚΕ μελετά την Ιστορία του υπεύθυνα, με σκοπό να βγάλει συμπεράσματα που θα το κάνουν πιο ικανό σήμερα που ο ταξικός αγώνας συνεχίζεται και θα γίνει πολύ περισσότερο σκληρός. Το ΚΚΕ είναι περήφανο για την ηρωική ιστορία του και διδάσκεται από αυτήν. Το τελευταίο προϋποθέτει επίπονη και συλλογική προσπάθεια και όχι δουλειές του ποδαριού. Προϋποθέτει επιστημονική μελέτη μιας ηρωικής πορείας, μακριά από τη λαθολογία και τον υποκειμενισμό, με μέτωπο και στον αντικομμουνισμό. Σε αυτήν την κατεύθυνση το ΚΚΕ και η ΚΝΕ αγωνίζονται και επαγρυπνούν.
*Ριζοσπάστης*
Αν και καθένας οφείλει να προσεγγίζει την ιστορική πραγματικότητα κατά το δυνατόν αντικειμενικά, η Μ. Καραγιώργη δεν το κάνει. Πολλά από αυτά, που έχει γράψει και είπε στη συνέντευξή της, στερούνται κάθε προσπάθειας αναζήτησης της αλήθειας, εμπεριέχουν πολλές ανακρίβειες και αυτό δεν δικαιολογείται μόνο από το γεγονός ότι εδώ και περίπου πενήντα χρόνια διέρρηξε τους δεσμούς της με το ΚΚΕ περνώντας στον οπορτουνιστικό χώρο.
ΑΝΑΚΡΙΒΕΙΑ ΠΡΩΤΗ
Υποστηρίζει η Μαρία Καραγιώργη στη συνέντευξή της ότι «μετά την πτώση του Ζαχαριάδη, το 1956, έγινε από το ΚΚΕ μια "αποκατάσταση" του Καραγιώργη με μισό στόμα». Βεβαίως, τα πράγματα έγιναν τελείως διαφορετικά και αυτό η Μ. Καραγιώργη ασφαλώς το γνωρίζει, όπως και η κυρία Κατερίνα Ζωιτοπούλου - Μαυροκεφαλίδου, που συνυπογράφει το τελευταίο βιβλίο της Μαρίας Καραγιώργη . Και το γνωρίζουν, αφού η σχετική απόφαση βρίσκεται στα αρχεία του οπορτουνισμού, στα ΑΣΚΙ, δηλαδή στο χώρο όπου βρίσκονται τα κλεμμένα από τους αναθεωρητές του 1968 αρχεία του ΚΚΕ, τα οποία έχουν διερευνήσει. Και γνωρίζουν ότι το σχετικό πόρισμα της Επιτροπής, που προτάθηκε στην Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ και εγκρίθηκε από την 9η Ολομέλεια (1958), αριθμεί 23 δακτυλογραφημένες σελίδες - ύμνο στον Κ. Καραγιώργη . Το σχετικό κείμενο κλείνει με την αποκατάστασή του ως εξής: «Ν' ακυρωθεί η απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ της 9. 6. 50 για την καθαίρεσή του από μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και τη διαγραφή του. Ν' ακυρωθεί επίσης η καθαίρεσή του από το βαθμό του αντιστράτηγου του ΔΣΕ. Ν' αποκατασταθεί στο ΚΚΕ απ' το 1920, στην ΚΕ απ' το 7ο Συνέδριο που τον εξέλεξε και στο βαθμό του αντιστράτηγου του ΔΣΕ» (Αρχείο ΚΚΕ - Εγγραφο 48413).
Ακολούθησε η δημοσιευμένη εδώ και χρόνια Απόφαση της 9ης Ολομέλειας της ΚΕ, με την οποία αποκαταστάθηκαν οι Γ. Σιάντος και Ν. Πλουμπίδης, μαζί και ο Κ. Καραγιώργης .
ΚΑΙ Η ΚΑΘΙΕΡΩΜΕΝΗ ΑΝΤΙ-ΚΚΕ ΕΠΙΘΕΣΗ
Ωστόσο, η Μ. Καραγιώργη ισχυρίζεται (και το «ΒΗΜΑ» βεβαίως υιοθετεί) ότι βρίσκεται στον Περισσό «κρυμμένο στα βάθη του μεγάρου του (...) όλο το αρχείο» που αφορά στις συνθήκες θανάτου του Καραγιώργη , το χώρο ταφής του και άλλα. Και ζητάει να της αποδοθεί.
Η εδώ και δεκαετίες ενορχηστρωμένη επίθεση για το αρχείο του ΚΚΕ επανέρχεται και διά στόματος Μ. Καραγιώργη . Οσο κι αν είναι διατεθειμένος κάποιος να της αναγνωρίσει το δίκαιο του αιτήματός της, άλλο τόσο δεν μπορεί να παραγνωρίσει και την επίδραση που της ασκούν κακοί σύμβουλοι. Γιατί, αφού δεν υπάρχουν στο «φάκελο Καραγιώργη » στα ΑΣΚΙ τέτοια έγγραφα, σίγουρα δεν υπάρχουν στο κατακλεμμένο αρχείο του ΚΚΕ. Ας τα αναζητήσουν λοιπόν αλλού οι ενδιαφερόμενοι. Και αυτοί που δείχνουν και έλλειψη σεβασμού σε μία υπερήλικα γυναίκα.
Ακόμα:
Αν ο Τσαουσέσκου, με τον οποίο το κόμμα της Καραγιώργη , το πάλαι ποτέ «ΚΚΕ εσωτερικού», διατηρούσε τις καλύτερες ,σχέσεων, δεν έδωσε στην οικογένεια Καραγιώργη το αρχείο που αφορά στον Κ. Καραγιώργη , ΓΙ΄ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΕΥΘΥΝΕΤΑΙ ΤΟ ΚΚΕ, ΠΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΤΣΑΟΥΣΕΣΚΟΥ ΔΙΑΤΗΡΟΥΣΕ ΚΑΘΕ ΑΛΛΟ ΠΑΡΑ ΚΑΛΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΕ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΟΥ ΚΑΤΑΚΛΕΨΑΝ ΤΟ 1968 ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ ΚΚΕ ΣΤΟ ΒΟΥΚΟΥΡΕΣΤΙ, ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΗ ΡΟΥΜΑΝΙΚΗ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ.
ΑΝΑΚΡΙΒΕΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗ
Λέει στη συνέντευξη η Μαρία Καραγιώργη για την αποχή του ΕΑΜ από τις βουλευτικές εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946:
«Η μοιραία απόφαση για την αποχή ήταν αποκλειστικά του Ζαχαριάδη». Και όμως, η σχετική απόφαση δεν ήταν προσωπική απόφαση του Ζαχαριάδη, ούτε ήταν μόνο του ΚΚΕ. Τότε, την υποστήριξαν και ο Ι. Σοφιανόπουλος και ο Αλέξ. Σβώλος και πολλοί άλλοι μη κομμουνιστές.
Συγκεκριμένα, η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, υιοθέτησε σχετική απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ, που είχε προηγηθεί (βλέπε ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα, τ. 6ος, σελ. 176). Αλλά και μετά τις εκλογές (3 Απρίλη 1946) έλεγε η ανακοίνωση εφτά κομμάτων (Ενωσις Δημοκρατικών Αριστερών, ΣΚΕΛΔ, Αριστεροί Φιλελεύθεροι, Αγροτικό Κόμμα Ελλάδος, Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδος, Δημοκρατική Ενωσις, μαζί τους και ο Πολιτικός Συνασπισμός των Κομμάτων του ΕΑΜ): «... η τεράστια πραγματικά αποχή που εσημειώθη δεν ήταν απλώς κραυγή διαμαρτυρίας διά το εκλογικόν ανοσιούργημα της 31ης Μαρτίου (...) Η ψευδοβουλή που προήλθεν από τις εκλογές (...) δεν εκπροσωπεί παρά την μειοψηφίαν του Εθνους (...) να διεξαχθούν σύντομα νέες γνήσιες και ελεύθερες εκλογές»(ολόκληρη η ανακοίνωση στο ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα, τ. 6ος, σελ. 431, 432, 433).
Το γεγονός ότι ο Ν. Ζαχαριάδης πρωτοστάτησε στην αποδοχή της θέσης για αποχή, είναι αναμφισβήτητο. Μάλιστα, δε συμφώνησε και δεν εισηγήθηκε τη σύσταση της ηγεσίας του ΠΚΚ (ΚΚΣΕ) καθώς και άλλων αδελφών κομμάτων, που υποστήριζαν ότι το ΚΚΕ έπρεπε να πάρει μέρος στις εκλογές.
ΑΝΑΚΡΙΒΕΙΑ ΤΡΙΤΗ
Η Μ. Καραγιώργη υποστηρίζει στη συνέντευξή της ότι ήταν για όλα ενημερωμένη, «μια και ήμουν και η ίδια ενεργό στέλεχος του Κόμματος», όπως λέει. Και για τις διαφωνίες του Κ. Καραγιώργη υπογραμμίζει: «Αλλωστε, η διαφωνία ήταν πολύ παλαιά, από τον καιρό της αποχής από τις εκλογές του 1946. Η δική του θέση, όπως και του Χατζή και άλλων της ΚΕ, ήταν να πάρουμε μέρος στις εκλογές». Τα παραπάνω υιοθετεί και ο δημοσιογράφος του «ΒΗΜΑΤΟΣ», είτε από... επαγγελματική υποχρέωση, είτε επειδή δεν έκανε καν τον κόπο να διερευνήσει προτού γράψει.
ΠΥΡ ΚΑΤΑ ΡΙΠΑΣ ΣΤΙΣ ΑΝΑΚΡΙΒΕΙΕΣ
Η απόφαση για αποχή από τις εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946 πάρθηκε επί της ουσίας στη 2η Ολομέλεια της ΚΕ (12-15 Φλεβάρη 1946) και ήταν ομόφωνη (βλέπε ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα, τ. 6ος, σελ. 173) και δημοσιεύτηκε στο «Ριζοσπάστη» στις 17 Φλεβάρη 1946. Την υπερψήφισαν και ο Κ. Καραγιώργης και ο Θ. Χατζής, αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ ο πρώτος και τακτικό μέλος της ο δεύτερος.
Η θέση του Κ. Καραγιώργη για τις εκλογές του 1946, άλλαξε από τις αρχές του 1950. Το ίδιο και η θέση του για τον αγώνα του ΔΣΕ.
Στην 5η Ολομέλεια της ΚΕ (Γενάρης 1949) ο Κ. Καραγιώργης είπε για τον Ζαχαριάδη σε σχέση με τον ένοπλο αγώνα:
«... προσθέτω ότι η μεγαλύτερη συμβολή του σ. Ζαχαριάδη σε ολόκληρη την Ιστορία του Κόμματός μας, είναι, κατά τη γνώμη μου, ότι μας οδήγησε με μπολσεβίκικη πραγματικά τόλμη στην απόφαση να ξαναπάρουμε τα όπλα και να φτάσουμε εδώ που έχουμε φτάσει, με τη βεβαιότητα ότι αν κάνουμε το καθήκον μας μπορούμε στο συντομότερο ικανό χρονικό διάστημα να φτάσουμε στη σίγουρη νίκη. Κανένας άλλος από μας δεν θα μπορούσε να οδηγήσει το Κόμμα στη μεγάλη αυτή απόφαση» (Αρχείο ΚΚΕ - Εγγραφο 45446).
Ας σημειωθεί εδώ ότι και η διαφωνία που ο Κ. Καραγιώργης εξέφρασε σχετικά με λαθεμένες επιλογές που έκριναν την πορεία του λαϊκού κινήματος στην περίοδο της Κατοχής, εκδηλώθηκε πρώτη φορά μετά το 1949 και όχι στη διάρκεια της Κατοχής, όπως υποστήριξε το 1950. Στην 5η Ολομέλεια της ΚΕ (Γενάρης 1949) ο Κ. Καραγιώργης είπε ανάμεσα σε άλλα για την περίοδο της Κατοχής: «Αλλά σύντροφοι το γεγονός είναι γεγονός. Δεν έχει σημασία το τι είδε κανένας ούτε και το τι είπε. Σημασία έχει αν το είδε ολοκληρωμένο και ακόμη περισσότερη σημασία έχει το τι έκαμε πρακτικά στο δικό του τομέα όπου τον είχε τάξει το Κόμμα και τι έκανε, τι αποτέλεσμα έφερε για να βοηθήσει γενικότερα το Κόμμα (...) απ' αυτή την άποψη κανείς μας δεν είναι εντάξει από κείνη την περίοδο, φυσικά ούτε και γω (...) Αυτή είναι η τελική μου διαπίστωση» (Αρχείο ΚΚΕ - Εγγραφο 45446).
Βεβαίως, τα αμέσως προηγούμενα δεν αφορούν μόνο τον Κώστα Καραγιώργη . Ηταν ένα πρόβλημα της συλλογικής σκέψης του ΚΚΕ, ένα πρόβλημα αδυναμίας, για διάφορους λόγους, να διαμορφώσει στρατηγική νίκης. Μην έχοντας λύσει το κυριότερο θέμα της ταξικής πάλης, δηλαδή χωρίς να θέτει ως στόχο την πάλη για τη σοσιαλιστική εξουσία, προσπάθησε να δει αυτοκριτικά την πορεία του έξω από αυτό το πλαίσιο. Εξω από το παραπάνω πλαίσιο, το ΚΚΕ έκρινε και την αποχή από τις εκλογές του 1946, που ωστόσο πρέπει να κριθεί ως σωστή και αναγκαία, αλλά ενταγμένη στη στρατηγική για την εργατική εξουσία και στην πολιτική γενίκευσης του ένοπλου αγώνα πολύ νωρίτερα από το Σεπτέμβρη του 1947, οπότε και γενικεύτηκε.
Αυτά δεν έγιναν και το αποτέλεσμα ήταν, βασικά λάθη να αποδίδονται μεταξύ άλλων αιτιών και σε «δουλειά υπόπτων», γεγονός στο οποίο συντελούσε και η υπονομευτική δράση του ταξικού αντίπαλου και κάποιες επιτυχίες που είχε αυτός στο παρελθόν, όσον αφορά στη διείσδυση ανθρώπων του σε κρίκους της δομής του Κόμματος.
Μέσα στο κλίμα που διαμόρφωναν όλα τα παραπάνω, σε συνθήκες ιδιαίτερης σκληρότητας της ταξικής πάλης και εσωκομματικής πολιτικής διαπάλης για την πορεία του Κόμματος, ξετυλίχθηκε και η τραγική περίπτωση του Κ. Καραγιώργη , καθώς και των Γ. Σιάντου και Ν. Πλουμπίδη, αλλά και του Ν. Ζαχαριάδη αργότερα.
Το ΚΚΕ έχει αποκαταστήσει τον Κώστα Καραγιώργη εδώ και 53 χρόνια. Θεωρεί άδικη την κατηγορία που του αποδόθηκε για συνεργασία με τον ταξικό εχθρό. Το ίδιο θεωρεί και για άλλα στελέχη που κατηγορήθηκαν επίσης άδικα.Το ΚΚΕ μελετά την Ιστορία του υπεύθυνα, με σκοπό να βγάλει συμπεράσματα που θα το κάνουν πιο ικανό σήμερα που ο ταξικός αγώνας συνεχίζεται και θα γίνει πολύ περισσότερο σκληρός. Το ΚΚΕ είναι περήφανο για την ηρωική ιστορία του και διδάσκεται από αυτήν. Το τελευταίο προϋποθέτει επίπονη και συλλογική προσπάθεια και όχι δουλειές του ποδαριού. Προϋποθέτει επιστημονική μελέτη μιας ηρωικής πορείας, μακριά από τη λαθολογία και τον υποκειμενισμό, με μέτωπο και στον αντικομμουνισμό. Σε αυτήν την κατεύθυνση το ΚΚΕ και η ΚΝΕ αγωνίζονται και επαγρυπνούν.
*Ριζοσπάστης*
Δε φταίνε αυτοί ...η φαντασία τους τα φταίει....
Η ιστορία του ΚΚΕ, το ΒΗΜΑ και τα παραμύθια
Ανακρίβειες και ψέματα γύρω από πρόσωπα και καταστάσεις που άπτονται της ιστορίας του ΚΚΕ έχουν γραφτεί άπειρα. Ομως, το χθεσινό πόνημα, με τίτλο «Ο δημοσιογράφος Κώστας Καραγιώργης », του Χρήστου Πασαλάρη - εν είδει μαρτυρίας - στο Ηλεκτρονικό ΒΗΜΑ, ξεπερνάει κάθε προηγούμενο. Ο,τι λανσάρεται ως μαρτυρία είναι το απόλυτο ψεύδος. Κι ό,τι προβάλλεται ως εκτίμηση προκαλεί επιεικώς την ευθυμία. «Ο κ. Χρήστος Πασαλάρης, προσφέρει στο ''Βήμα'' κάποιες δικές του άγνωστες εν πολλοίς εμπειρίες γύρω από την περιπέτεια του κορυφαίου αυτού δημοσιογράφου της Αριστεράς» αναφέρει το προλογικό σημείωμα των ιθυνόντων της ηλεκτρονικής εφημερίδας. Ας δούμε λοιπόν τι τους προσφέρει:
***Γράφει ο κ. Πασαλάρης:«Μια νύχτα του Φεβρουαρίου 1946, λίγο μετά την αναχώρηση του Καραγιώργη από τα γραφεία του "Ρ" για το σπίτι του στη Γλυφάδα, επέδραμε στα τυπογραφεία της στοάς Πάππου ο ίδιος ο Ζαχαριάδης, μας έδιωξε από κοντά του (εγώ ήμουν βοηθός του τότε αρχισυντάκτη Παναγιώτη Πατρίκιου) και διέταξε τον αρχιεργάτη να χαλάσει την πρώτη σελίδα και να στοιχειοθετήσει με τεράστια γράμματα τη λέξη ΑΠΟΧΗ. Δηλαδή αποχή από τις εκλογές της 31ης Μαρτίου».
ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΑΣΥΣΤΟΛΟ ΨΕΥΔΟΣ.
Τον Φεβρουάριο του 1946, ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΝΕΝΑ ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΟ ΤΟΥ «Ρ», ούτε με μικρά, ούτε με μεγάλα, ούτε με τεράστια γράμματα ΠΟΥ ΝΑ ΦΕΡΕΙ ΤΗ ΛΕΞΗ ΑΠΟΧΗ.
Στην πρώτη σελίδα του «Ρ» η ΑΠΟΧΗ αρχίζει να μπαίνει από 22 Μαρτίου του 1946 και ως πολιτική επιλογή των ΕΑΜικών δυνάμεων του ΚΚΕ και δυνάμεων του Κέντρου προβάλλεται από το φύλλο της 26/3/1946.
Πρωτοσέλιδο όπως το περιγράφει ο κ. Πασαλάρης στο «Ρ», υπάρχει ΜΟΝΟ ΣΤΑ ΦΥΛΛΑ 30 και 31 Μαρτίου 1946, δηλαδή την παραμονή και ανήμερα των εκλογών. Ομως αυτά τα φύλλα, ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΣΑΝ ΝΑ ΕΙΧΑΝ ΓΙΝΕΙ ΜΕ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΟΥ Ν. ΖΑΧΑΡΙΑΔΗ, γιατί ο ηγέτης του ΚΚΕ βρισκόταν ΕΚΤΟΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΠΟ ΤΙΣ 21/3/1946.
Στο φύλλο της 21/3/1946, στην πρώτη σελίδα, διαβάζουμε: «Το Συνέδριο του ΚΚ Τσεχοσλοβακίας - Οι σύντροφοι Ζαχαριάδης και Πορφυρογένης αναχώρησαν για την Πράγα».
***Ομως τα παραμύθια του κ. Πασαλάρη δεν σταματούν εδώ.
Γράφει παρακάτω:
«Εκείνο που δεν ξέρει η αγαπητή Μαρία (σ.σ. αναφέρεται στην γυναίκα του Κ. Καραγιώργη ) είναι η ρομπατσίνα που έφαγε ο άνδρας της, δηλαδή βαριά κομματική επίπληξη, όταν ο Ζαχαριάδης την "συνέλαβε" από το παράθυρο του Κόμματος (Σταδίου και Εδουάρδου Λω) να δίνει θερμό αποχαιρετιστήριο φιλί στον άνδρα της, μέρα μεσημέρι στην οδό Σταδίου.
Τον είδα από απέναντι.
Ο ανώμαλος κομματικός πουριτανισμός του Ακροναυπλιώτη στην αποθέωσή του!... Τις ίδιες εκείνες μέρες ο μοιραίος αυτός ηγέτης του ΚΚΕ έγραφε ολοσέλιδο άρθρο στον ''Ρ'' με τον τίτλο ''Υπέρ βωμών και εστιών'' κηρύσσοντας τον ένοπλο αγώνα και αμέσως την επομένη αναχωρούσε για την Πράγα (για να πάρει "γραμμή") και εν συνεχεία για το βουνό όπου και ηγήθηκε του ''Δημοκρατικού Στρατού'' με το γνωστό αιματοκύλισμα».
Τι να πρωτοθαυμάσει κανείς; Δεν υπάρχει ούτε λέξη που να εμπεριέχει κόκκο αλήθειας.
Το άρθρο του Ζαχαριάδη «Υπέρ Βωμών και Εστιών» (το οποίο, σημειωτέον, δεν ήταν ολοσέλιδο) δημοσιεύτηκε στο «Ρ» στις 8/10/1947.
Ο Ζαχαριάδης, όπως προαναφέραμε, πήγε στην Πράγα το Μάρτη του 1946, ΔΗΛΑΔΗ 19 ΟΛΟΚΛΗΡΟΥΣ ΜΗΝΕΣ ΠΡΙΝ.
Αρα το άρθρο δεν μπορούσε να είχε προηγηθεί της Πράγας.
Επίσης, όταν το άρθρο δημοσιεύτηκε, ο Ζαχαριάδης ΔΕΝ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Είχε περάσει τα ελληνικά σύνορα στις αρχές Απριλίου του 1947.
Επομένως το περιβόητο αυτό αποχαιρετιστήριο φιλί της Μαρίας Καραγιώργη προς τον άνδρα της, παραμένει απροσδιόριστο ως προς το χρόνο που δόθηκε (αν δόθηκε) και φυσικά ΔΕΝ ΕΙΧΕ ΜΑΡΤΥΡΑ τον Ζαχαριάδη. ΟΥΤΕ ΚΑΙ ΤΟΝ Πασαλάρη...
Οσο για τον «ανώμαλο κομματικό πουριτανισμό του Ακροναυπλιώτη», αυτός σίγουρα δεν αφορά τον Ν. Ζαχαριάδη αφού ο ηγέτης του ΚΚΕ ΔΕΝ ΕΚΑΝΕ ΠΟΤΕ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΝΑΥΠΛΙΑ. Ασφαλώς δεν αφορά ούτε τους Ακροναυπλιώτες, για τους οποίους ο κ. Πασαλάρης δε γνωρίζει τίποτα. Οπότε, χωρίς τον προσδιορισμό «του Ακροναυπλιώτη», όλα τ' άλλα του μένουν προίκα.
***Εν πάση περιπτώσει ο κ. Πασαλάρης είναι σε μια ηλικία που τα παραμύθια του πάνε «γάντι». Για τους κυρίους του ΒΗΜΑΤΟΣ που τα φιλοξενούν να ευχηθούμε και εις ανώτερα. Κι αν μαζέψουν πολλά ας τα βγάλουν σε συλλεκτικό τόμο.
*Ριζοσπάστης*
***Γράφει ο κ. Πασαλάρης:«Μια νύχτα του Φεβρουαρίου 1946, λίγο μετά την αναχώρηση του Καραγιώργη από τα γραφεία του "Ρ" για το σπίτι του στη Γλυφάδα, επέδραμε στα τυπογραφεία της στοάς Πάππου ο ίδιος ο Ζαχαριάδης, μας έδιωξε από κοντά του (εγώ ήμουν βοηθός του τότε αρχισυντάκτη Παναγιώτη Πατρίκιου) και διέταξε τον αρχιεργάτη να χαλάσει την πρώτη σελίδα και να στοιχειοθετήσει με τεράστια γράμματα τη λέξη ΑΠΟΧΗ. Δηλαδή αποχή από τις εκλογές της 31ης Μαρτίου».
ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΑΣΥΣΤΟΛΟ ΨΕΥΔΟΣ.
Τον Φεβρουάριο του 1946, ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΝΕΝΑ ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΟ ΤΟΥ «Ρ», ούτε με μικρά, ούτε με μεγάλα, ούτε με τεράστια γράμματα ΠΟΥ ΝΑ ΦΕΡΕΙ ΤΗ ΛΕΞΗ ΑΠΟΧΗ.
Στην πρώτη σελίδα του «Ρ» η ΑΠΟΧΗ αρχίζει να μπαίνει από 22 Μαρτίου του 1946 και ως πολιτική επιλογή των ΕΑΜικών δυνάμεων του ΚΚΕ και δυνάμεων του Κέντρου προβάλλεται από το φύλλο της 26/3/1946.
Πρωτοσέλιδο όπως το περιγράφει ο κ. Πασαλάρης στο «Ρ», υπάρχει ΜΟΝΟ ΣΤΑ ΦΥΛΛΑ 30 και 31 Μαρτίου 1946, δηλαδή την παραμονή και ανήμερα των εκλογών. Ομως αυτά τα φύλλα, ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΣΑΝ ΝΑ ΕΙΧΑΝ ΓΙΝΕΙ ΜΕ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΟΥ Ν. ΖΑΧΑΡΙΑΔΗ, γιατί ο ηγέτης του ΚΚΕ βρισκόταν ΕΚΤΟΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΠΟ ΤΙΣ 21/3/1946.
Στο φύλλο της 21/3/1946, στην πρώτη σελίδα, διαβάζουμε: «Το Συνέδριο του ΚΚ Τσεχοσλοβακίας - Οι σύντροφοι Ζαχαριάδης και Πορφυρογένης αναχώρησαν για την Πράγα».
***Ομως τα παραμύθια του κ. Πασαλάρη δεν σταματούν εδώ.
Γράφει παρακάτω:
«Εκείνο που δεν ξέρει η αγαπητή Μαρία (σ.σ. αναφέρεται στην γυναίκα του Κ. Καραγιώργη ) είναι η ρομπατσίνα που έφαγε ο άνδρας της, δηλαδή βαριά κομματική επίπληξη, όταν ο Ζαχαριάδης την "συνέλαβε" από το παράθυρο του Κόμματος (Σταδίου και Εδουάρδου Λω) να δίνει θερμό αποχαιρετιστήριο φιλί στον άνδρα της, μέρα μεσημέρι στην οδό Σταδίου.
Τον είδα από απέναντι.
Ο ανώμαλος κομματικός πουριτανισμός του Ακροναυπλιώτη στην αποθέωσή του!... Τις ίδιες εκείνες μέρες ο μοιραίος αυτός ηγέτης του ΚΚΕ έγραφε ολοσέλιδο άρθρο στον ''Ρ'' με τον τίτλο ''Υπέρ βωμών και εστιών'' κηρύσσοντας τον ένοπλο αγώνα και αμέσως την επομένη αναχωρούσε για την Πράγα (για να πάρει "γραμμή") και εν συνεχεία για το βουνό όπου και ηγήθηκε του ''Δημοκρατικού Στρατού'' με το γνωστό αιματοκύλισμα».
Τι να πρωτοθαυμάσει κανείς; Δεν υπάρχει ούτε λέξη που να εμπεριέχει κόκκο αλήθειας.
Το άρθρο του Ζαχαριάδη «Υπέρ Βωμών και Εστιών» (το οποίο, σημειωτέον, δεν ήταν ολοσέλιδο) δημοσιεύτηκε στο «Ρ» στις 8/10/1947.
Ο Ζαχαριάδης, όπως προαναφέραμε, πήγε στην Πράγα το Μάρτη του 1946, ΔΗΛΑΔΗ 19 ΟΛΟΚΛΗΡΟΥΣ ΜΗΝΕΣ ΠΡΙΝ.
Αρα το άρθρο δεν μπορούσε να είχε προηγηθεί της Πράγας.
Επίσης, όταν το άρθρο δημοσιεύτηκε, ο Ζαχαριάδης ΔΕΝ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Είχε περάσει τα ελληνικά σύνορα στις αρχές Απριλίου του 1947.
Επομένως το περιβόητο αυτό αποχαιρετιστήριο φιλί της Μαρίας Καραγιώργη προς τον άνδρα της, παραμένει απροσδιόριστο ως προς το χρόνο που δόθηκε (αν δόθηκε) και φυσικά ΔΕΝ ΕΙΧΕ ΜΑΡΤΥΡΑ τον Ζαχαριάδη. ΟΥΤΕ ΚΑΙ ΤΟΝ Πασαλάρη...
Οσο για τον «ανώμαλο κομματικό πουριτανισμό του Ακροναυπλιώτη», αυτός σίγουρα δεν αφορά τον Ν. Ζαχαριάδη αφού ο ηγέτης του ΚΚΕ ΔΕΝ ΕΚΑΝΕ ΠΟΤΕ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΝΑΥΠΛΙΑ. Ασφαλώς δεν αφορά ούτε τους Ακροναυπλιώτες, για τους οποίους ο κ. Πασαλάρης δε γνωρίζει τίποτα. Οπότε, χωρίς τον προσδιορισμό «του Ακροναυπλιώτη», όλα τ' άλλα του μένουν προίκα.
***Εν πάση περιπτώσει ο κ. Πασαλάρης είναι σε μια ηλικία που τα παραμύθια του πάνε «γάντι». Για τους κυρίους του ΒΗΜΑΤΟΣ που τα φιλοξενούν να ευχηθούμε και εις ανώτερα. Κι αν μαζέψουν πολλά ας τα βγάλουν σε συλλεκτικό τόμο.
*Ριζοσπάστης*
Ολίγον ακόμη από τα παιδικά παραμυθάκια....
«Αμετανόητοι αριστεροί», αλλά... μετανοημένοι κομμουνιστές...
Επανήλθε η Μ. Καραγιώργη με συνέντευξή της στην εφημερίδα «Η Αυγή» (Σάββατο 30 Απρίλη 2011).
Δεν μπορούσε, φυσικά, να λείψει η «Αυγή» από θέματα, στα οποία έχει ιδιαίτερη κλίση. Ωστόσο, αν και αυτά τα ονομάζει ιστοριογραφία ή και συμβολή στην ιστοριογραφία, μια λίγο προσεκτική ανάγνωση αρκεί για να καταδειχθούν οι ανακρίβειες και η πολιτική σκοπιμότητα.
Στο χορό κατά του ΚΚΕ μπήκε μαζί με την «Αυγή» και ο Α. Ρήγος (30 Απρίλη 2011), ο οποίος δηλώνει «αμετανόητος αριστερός»! και επιχειρεί με ένα αντιεπιστημονικό άρθρο να κάνει το άσπρο μαύρο.
Και γράφει με υποκειμενισμό ότι ο Ν. Ζαχαριάδης «ποτέ δεν του συγχώρεσε (του Καραγιώργη) την ανεξάρτητη κριτική σκέψη...». Παρόμοια αναφορά έκανε και ο συγγραφέας Βασίλης Βασιλικός (εδώ και δεκαετίες ΠΑΣΟΚ), σε μια αντικομμουνιστική, πλην και καταγέλαστη, συζήτηση με κάποιον «ανανεωτικό» συγγραφέα (ΕΤ3, Σάββατο 30 Απρίλη). Για «σκληροπυρηνικό κόμμα» μίλησε ο Βασιλικός, προβάλλοντας στην οθόνη φωτογραφία του Καραγιώργη της εποχής του ΕΑΜ.
Ολοι τους στηρίζουν όσα υποστηρίζει η Μ. Καραγιώργη, η οποία, στη νέα συνέντευξή της στην «Αυγή», ισχυρίζεται για τον Καραγιώργη: «Επλήρωσε γιατί ήταν διαφορετικός από τους άλλους»! Μάλιστα, οι άλλοι ήταν «πυγμαίοι»(!), όπως επικροτεί και ο Α. Ρήγος!
Αραγε, θεωρούν πυγμαίο και τον Νίκο Μπελογιάννη;
Το λέμε αυτό, γιατί ο Μπελογιάννης ήταν μέλος της πενταμελούς επιτροπής, που επί επτά μήνες ασχολούνταν με ζητήματα του ΚΓΑΝΕ (Αρχηγείο Νότιας Ελλάδας), διοικητής του οποίου ήταν ο Κ. Καραγιώργης και τελικά αυτή η επιτροπή εξέδωσε πόρισμα με επιβαρυντικά στοιχεία για τον Καραγιώργη (διάλυση μονάδων του ΔΣΕ, εκτελέσεις στελεχών, εγκατάλειψη τραυματιών κ.ά.).
Ανεξάρτητα από τη συμφωνία ή όχι με το πόρισμα, κανένας δεν μπορεί να κατηγορήσει τα μέλη της επιτροπής ότι ήταν «πυγμαίοι»...
Το ένα παραμύθι διαδέχεται το άλλο... Επιδιώκουν να φέρουν τα ιστορικά γεγονότα στα δικά τους μέτρα.
Για παράδειγμα, επειδή οι ίδιοι (δικαίωμά τους) θεωρούν ότι το ΚΚΕ και το ΕΑΜ έπρεπε να πάρουν μέρος στις εκλογές του 1946, προσπαθούν να ισχυροποιήσουν αυτή τη θέση τους με «ενισχύσεις».
Αποδίδουν, λοιπόν, στον Καραγιώργη θέσεις που δεν είχε, δηλαδή βάζουν ιστορικά πρόσωπα να λένε εκείνα που οι ίδιοι θέλουν.
Αν αυτό δεν είναι παραχάραξη, πώς αλλιώς λέγεται;
Το ίδιο επιχειρούν και για άλλα ζητήματα της Ιστορίας του ΚΚΕ, όπως στο ζήτημα της κομματικής αποκατάστασης του Κ. Καραγιώργη. Ενώ το ΚΚΕ τον έχει αποκαταστήσει εδώ και 53 χρόνια, εκείνοι συνεχίζουν να επιτίθενται στο ΚΚΕ για... μη αποκατάσταση του Καραγιώργη!!
Και αυτό, παρότι γνωρίζουν ότι το ΚΚΕ προχώρησε τότε στην αποκατάσταση του Καραγιώργη, σε αντίθεση με την άποψη του ΚΚ Ρουμανίας, το οποίο δεν συμφωνούσε με την αποκατάσταση του Κ. Καραγιώργη.
Αραγε, η Μ. Καραγιώργη και η ηγεσία του οπορτουνιστικού χώρου ζήτησαν μετά το 1968 εξήγηση από το αδελφό τους ΚΚ Ρουμανίας, για ποιον λόγο αρνήθηκε το 1958 να συναινέσει στην αποκατάσταση του Κ. Καραγιώργη;
Η «Αυγή» και οι παραπάνω συγγραφείς ζήτησαν επίσης την ίδια εξήγηση;
Η Μ. Καραγιώργη λέει στη συνέντευξή της στην «Αυγή» ότι ο Καραγιώργης είχε βάλει τίτλο στο «Ριζοσπάστη» «Ολοι στη μάχη για τις εκλογές. Ο λαός μας δίνει την ψήφο του» και ότι τη νύχτα ο Ζαχαριάδης πήγε στο πιεστήριο και άλλαξε τον τίτλο, γεγονός που ο Καραγιώργης πληροφορήθηκε την άλλη μέρα, διαβάζοντας τον «Ριζοσπάστη»!
Πότε έγινε αυτό;
Μήπως η Μ. Καραγιώργη επαναλαμβάνει το ίδιο φανταστικό περιστατικό που έγραψε ο Πασαλάρης; `Η πρόκειται για ...το δεύτερο ίδιο «περιστατικό»;
Είναι ακόμα απορίας άξιον και το εξής που ισχυρίζεται για τον Καραγιώργη η Μαρία Καραγιώργη:
«Τον εμφύλιο δεν τον ήθελε. Τον φοβούνταν. Δεν το φανταζόταν ότι θα φτάναμε ως εκεί, αλλά όταν πια άρχισαν οι εχθροπραξίες δεν μπορούσε να κάνει τίποτα παρά να συμπαραταχθεί»!
Γιατί δεν μπορούσε;
Αν τα πράγματα ήταν όπως τα περιγράφει η Μ. Καραγιώργη, μπορούσε να διατυπώσει την αντίρρησή του, έστω μειοψηφώντας. Ομως δεν έκανε αυτό, ούτε απλώς συμπαρατάχθηκε, αλλά έγραψε στο υπόμνημα προς τον Ζαχαριάδη στις 3 του Ιούνη 1948: «Τα γραφτά σου των τελευταίων μηνών τα βρίσκω πολύ σωστά και θαυμάσια διατυπωμένα στην εισήγηση, όπως τη διάβασα στη μπροσούρα (εννοούσε την εισήγηση του Ζαχαριάδη στη σύσκεψη των καθοδηγητικών στελεχών του ΔΣΕ) με βοηθούν στο να κλείσω αυτόν το λογαριασμό τουλάχιστον εγώ μέσα μου» (Αρχείο ΚΚΕ, Εγγραφο 45446). Ας σημειωθεί εδώ ότι ο ένοπλος αγώνας είχε γενικευτεί στο διάστημα που αναφέρεται με το υπόμνημά του ο Κ. Καραγιώργης.
Ανακριβή είναι και όσα ισχυρίζεται η Μ. Καραγιώργη σχετικά με τις απόψεις που είχε ο Κ. Καραγιώργης για την εσωκομματική δημοκρατία. Ενώ ο Α. Ρήγος αναφέρεται στο «ζοφερό ανώμαλο εσωκομματικό καθεστώς» στο ΚΚΕ. Ωστόσο, μέχρι το 1950 ο Κ. Καραγιώργης είχε τελείως αντίθετη άποψη από εκείνη που του καταμαρτυρούν όλοι οι προηγούμενοι και άλλοι.
Στην 5η Ολομέλεια της ΚΕ (Ιανουάριος 1949) ο Κ. Καραγιώργης είπε αναφερόμενος στον Μάρκο Βαφειάδη:
«Αρχίζει το οπορτουνιστικό ευαγγέλιό του με την ψαλμωδία περί εσωκομματικής δημοκρατίας. Είναι όμως πασίγνωστο σε διεθνή κλίμακα ότι, όλοι όσοι παίρνουν τον αντικομματικό κατήφορο αρχίζουν αμέσως να τα βάζουν με την εσωκομματική δημοκρατία. Και ο Τρότσκυ και ο Ζηνόβιεφ και ο Ντοριό και ο Μπεναρόγιας και ο Πουλιόπουλος και ο Ασημίδης και όλοι οι απανταχού της γης συνθηκολόγοι και λιποτάχτες του επαναστατικού κινήματος. Και όμως ο Βαφειάδης πήρε μέρος σε όλα τα κομματικά σώματα. Στην 4η Ολομέλεια ήταν εισηγητής. Ας μίλαγε. Δεν τον έπιασε κανένας από το λαιμό. Οποιος δεν μιλάει και δεν λέει τις γνώμες του στο Κόμμα, αυτός μόνο με τον εαυτό του μπορεί να τα βάζει και όχι με το Κόμμα. Αν δεν μίλησε γιατί φοβόταν για το "μέλλον του", αυτός είναι ένας φιλόδοξος μικροαστός και όχι ένας θαρραλέος επαναστάτης που δεν χάνει ποτέ την βαθύτερη εμπιστοσύνη του στο Κόμμα. (...) Ιησουίτης είσαι Βαφειάδη. Ηξερες να πας στην ΚΕ του Μπολσεβίκικου Κόμματος για να βρωμίσεις τον Ζαχαριάδη και το Κόμμα μας. Αλλά είσαι φριχτά γελασμένος! Είσαι ανίκανος να τραυματίσεις τον Ζαχαριάδη και το Κόμμα μας. Και θα μείνεις καταγέλαστος και πρόστυχος συκοφάντης με όσα κατέβασε το αρρωστημένο κεφάλι σου και η ψυχοπαθής διαστροφή σου» (5η Ολομέλεια της ΚΕ, έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ, Ιούνης 1949, σελ. 155 - 156).
Στην 6η Ολομέλεια της ΚΕ (Οκτώβριος 1949) ο Κ. Καραγιώργης είπε επιπλέον: «Αλλά νομίζω ότι κάναμε και άλλο ένα λάθος. (...) Θα ήταν καλύτερα, αν ο σ. Ζαχαριάδης έμπαινε επικεφαλής του στρατού μας. (...) Ετσι θα αποφεύγαμε την περιπέτεια της απόλυτα αποτυχημένης προσπάθειας για την αρχιστρατηγία του Μάρκου...» (6η Ολομέλεια της ΚΕ, έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ, Απρίλης 1951, σελ. 47).
Ο Α. Ρήγος αναφέρεται στην «αναζήτηση αποδιοπομπαίου τράγου», που δήθεν έψαχνε να βρει ο Ζαχαριάδης, για να δικαιολογήσει την ήττα του ΔΣΕ. Η απροκατάληπτη διερεύνηση αυτής της περιόδου δείχνει ότι στην περιπλοκότητα των τότε εξελίξεων δεν χωράνε τέτοιες αυθαιρεσίες και απλουστεύσεις. Πέρα όμως από αυτό το θέμα, που δεν αποτελεί αντικείμενο του παρόντος άρθρου, είναι χρήσιμο να θυμηθούμε τι έλεγε ο Κ. Καραγιώργης ως στέλεχος του ΚΚΕ και του ΔΣΕ, όταν πια ο αγώνας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας είχε τελειώσει. Παίρνοντας το δικό του μερίδιο ευθύνης, παρότι δεν είχε την πρώτη, τόνισε στην 6η Ολομέλεια της ΚΕ (Οκτώβριος 1949): «Είπα στη Συνδιάσκεψη (εννοούσε των Κομματικών Οργανώσεων Γράμμου - Βίτσι που προηγήθηκε της 6ης Ολομέλειας) και θέλω να επαναλάβω και εδώ ότι είναι δυστύχημα που όλοι εμείς που δουλέψαμε στην Νότια Ελλάδα και κατά πρώτο λόγο δεν είδαμε και γενικότερα να οργανώσουμε καλύτερα την κομματική μας δουλειά και να προτείνουμε στο Γ.Α. (Γενικό Αρχηγείο) να τραβήξει απάνω πολύτιμο κόσμο που έτσι τον χάσαμε απ' τις εφεδρείες μας» (6η Ολομέλεια της ΚΕ, έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ, Απρίλης 1951, σελ. 46).
Οι λόγοι που οδήγησαν στην άδικη κατηγορία σε βάρος του Κ. Καραγιώργη δεν μπορεί να εξεταστούν έξω από τις τότε συνθήκες της ταξικής πάλης σε ελληνικό και διεθνές επίπεδο. Πάντως, το ΚΚΕ διερευνά αυτές τις συνθήκες, αντιμετωπίζοντας ως νομοτέλεια την ύπαρξη επαναστατικού κομμουνιστικού κόμματος και όντας το ίδιο περήφανο για τον ηρωικό αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.
*Ριζοσπάστης*
Δεν μπορούσε, φυσικά, να λείψει η «Αυγή» από θέματα, στα οποία έχει ιδιαίτερη κλίση. Ωστόσο, αν και αυτά τα ονομάζει ιστοριογραφία ή και συμβολή στην ιστοριογραφία, μια λίγο προσεκτική ανάγνωση αρκεί για να καταδειχθούν οι ανακρίβειες και η πολιτική σκοπιμότητα.
Στο χορό κατά του ΚΚΕ μπήκε μαζί με την «Αυγή» και ο Α. Ρήγος (30 Απρίλη 2011), ο οποίος δηλώνει «αμετανόητος αριστερός»! και επιχειρεί με ένα αντιεπιστημονικό άρθρο να κάνει το άσπρο μαύρο.
Και γράφει με υποκειμενισμό ότι ο Ν. Ζαχαριάδης «ποτέ δεν του συγχώρεσε (του Καραγιώργη) την ανεξάρτητη κριτική σκέψη...». Παρόμοια αναφορά έκανε και ο συγγραφέας Βασίλης Βασιλικός (εδώ και δεκαετίες ΠΑΣΟΚ), σε μια αντικομμουνιστική, πλην και καταγέλαστη, συζήτηση με κάποιον «ανανεωτικό» συγγραφέα (ΕΤ3, Σάββατο 30 Απρίλη). Για «σκληροπυρηνικό κόμμα» μίλησε ο Βασιλικός, προβάλλοντας στην οθόνη φωτογραφία του Καραγιώργη της εποχής του ΕΑΜ.
Ολοι τους στηρίζουν όσα υποστηρίζει η Μ. Καραγιώργη, η οποία, στη νέα συνέντευξή της στην «Αυγή», ισχυρίζεται για τον Καραγιώργη: «Επλήρωσε γιατί ήταν διαφορετικός από τους άλλους»! Μάλιστα, οι άλλοι ήταν «πυγμαίοι»(!), όπως επικροτεί και ο Α. Ρήγος!
Αραγε, θεωρούν πυγμαίο και τον Νίκο Μπελογιάννη;
Το λέμε αυτό, γιατί ο Μπελογιάννης ήταν μέλος της πενταμελούς επιτροπής, που επί επτά μήνες ασχολούνταν με ζητήματα του ΚΓΑΝΕ (Αρχηγείο Νότιας Ελλάδας), διοικητής του οποίου ήταν ο Κ. Καραγιώργης και τελικά αυτή η επιτροπή εξέδωσε πόρισμα με επιβαρυντικά στοιχεία για τον Καραγιώργη (διάλυση μονάδων του ΔΣΕ, εκτελέσεις στελεχών, εγκατάλειψη τραυματιών κ.ά.).
Ανεξάρτητα από τη συμφωνία ή όχι με το πόρισμα, κανένας δεν μπορεί να κατηγορήσει τα μέλη της επιτροπής ότι ήταν «πυγμαίοι»...
Το ένα παραμύθι διαδέχεται το άλλο... Επιδιώκουν να φέρουν τα ιστορικά γεγονότα στα δικά τους μέτρα.
Για παράδειγμα, επειδή οι ίδιοι (δικαίωμά τους) θεωρούν ότι το ΚΚΕ και το ΕΑΜ έπρεπε να πάρουν μέρος στις εκλογές του 1946, προσπαθούν να ισχυροποιήσουν αυτή τη θέση τους με «ενισχύσεις».
Αποδίδουν, λοιπόν, στον Καραγιώργη θέσεις που δεν είχε, δηλαδή βάζουν ιστορικά πρόσωπα να λένε εκείνα που οι ίδιοι θέλουν.
Αν αυτό δεν είναι παραχάραξη, πώς αλλιώς λέγεται;
Το ίδιο επιχειρούν και για άλλα ζητήματα της Ιστορίας του ΚΚΕ, όπως στο ζήτημα της κομματικής αποκατάστασης του Κ. Καραγιώργη. Ενώ το ΚΚΕ τον έχει αποκαταστήσει εδώ και 53 χρόνια, εκείνοι συνεχίζουν να επιτίθενται στο ΚΚΕ για... μη αποκατάσταση του Καραγιώργη!!
Και αυτό, παρότι γνωρίζουν ότι το ΚΚΕ προχώρησε τότε στην αποκατάσταση του Καραγιώργη, σε αντίθεση με την άποψη του ΚΚ Ρουμανίας, το οποίο δεν συμφωνούσε με την αποκατάσταση του Κ. Καραγιώργη.
Αραγε, η Μ. Καραγιώργη και η ηγεσία του οπορτουνιστικού χώρου ζήτησαν μετά το 1968 εξήγηση από το αδελφό τους ΚΚ Ρουμανίας, για ποιον λόγο αρνήθηκε το 1958 να συναινέσει στην αποκατάσταση του Κ. Καραγιώργη;
Η «Αυγή» και οι παραπάνω συγγραφείς ζήτησαν επίσης την ίδια εξήγηση;
Η Μ. Καραγιώργη λέει στη συνέντευξή της στην «Αυγή» ότι ο Καραγιώργης είχε βάλει τίτλο στο «Ριζοσπάστη» «Ολοι στη μάχη για τις εκλογές. Ο λαός μας δίνει την ψήφο του» και ότι τη νύχτα ο Ζαχαριάδης πήγε στο πιεστήριο και άλλαξε τον τίτλο, γεγονός που ο Καραγιώργης πληροφορήθηκε την άλλη μέρα, διαβάζοντας τον «Ριζοσπάστη»!
Πότε έγινε αυτό;
Μήπως η Μ. Καραγιώργη επαναλαμβάνει το ίδιο φανταστικό περιστατικό που έγραψε ο Πασαλάρης; `Η πρόκειται για ...το δεύτερο ίδιο «περιστατικό»;
Είναι ακόμα απορίας άξιον και το εξής που ισχυρίζεται για τον Καραγιώργη η Μαρία Καραγιώργη:
«Τον εμφύλιο δεν τον ήθελε. Τον φοβούνταν. Δεν το φανταζόταν ότι θα φτάναμε ως εκεί, αλλά όταν πια άρχισαν οι εχθροπραξίες δεν μπορούσε να κάνει τίποτα παρά να συμπαραταχθεί»!
Γιατί δεν μπορούσε;
Αν τα πράγματα ήταν όπως τα περιγράφει η Μ. Καραγιώργη, μπορούσε να διατυπώσει την αντίρρησή του, έστω μειοψηφώντας. Ομως δεν έκανε αυτό, ούτε απλώς συμπαρατάχθηκε, αλλά έγραψε στο υπόμνημα προς τον Ζαχαριάδη στις 3 του Ιούνη 1948: «Τα γραφτά σου των τελευταίων μηνών τα βρίσκω πολύ σωστά και θαυμάσια διατυπωμένα στην εισήγηση, όπως τη διάβασα στη μπροσούρα (εννοούσε την εισήγηση του Ζαχαριάδη στη σύσκεψη των καθοδηγητικών στελεχών του ΔΣΕ) με βοηθούν στο να κλείσω αυτόν το λογαριασμό τουλάχιστον εγώ μέσα μου» (Αρχείο ΚΚΕ, Εγγραφο 45446). Ας σημειωθεί εδώ ότι ο ένοπλος αγώνας είχε γενικευτεί στο διάστημα που αναφέρεται με το υπόμνημά του ο Κ. Καραγιώργης.
Ανακριβή είναι και όσα ισχυρίζεται η Μ. Καραγιώργη σχετικά με τις απόψεις που είχε ο Κ. Καραγιώργης για την εσωκομματική δημοκρατία. Ενώ ο Α. Ρήγος αναφέρεται στο «ζοφερό ανώμαλο εσωκομματικό καθεστώς» στο ΚΚΕ. Ωστόσο, μέχρι το 1950 ο Κ. Καραγιώργης είχε τελείως αντίθετη άποψη από εκείνη που του καταμαρτυρούν όλοι οι προηγούμενοι και άλλοι.
Στην 5η Ολομέλεια της ΚΕ (Ιανουάριος 1949) ο Κ. Καραγιώργης είπε αναφερόμενος στον Μάρκο Βαφειάδη:
«Αρχίζει το οπορτουνιστικό ευαγγέλιό του με την ψαλμωδία περί εσωκομματικής δημοκρατίας. Είναι όμως πασίγνωστο σε διεθνή κλίμακα ότι, όλοι όσοι παίρνουν τον αντικομματικό κατήφορο αρχίζουν αμέσως να τα βάζουν με την εσωκομματική δημοκρατία. Και ο Τρότσκυ και ο Ζηνόβιεφ και ο Ντοριό και ο Μπεναρόγιας και ο Πουλιόπουλος και ο Ασημίδης και όλοι οι απανταχού της γης συνθηκολόγοι και λιποτάχτες του επαναστατικού κινήματος. Και όμως ο Βαφειάδης πήρε μέρος σε όλα τα κομματικά σώματα. Στην 4η Ολομέλεια ήταν εισηγητής. Ας μίλαγε. Δεν τον έπιασε κανένας από το λαιμό. Οποιος δεν μιλάει και δεν λέει τις γνώμες του στο Κόμμα, αυτός μόνο με τον εαυτό του μπορεί να τα βάζει και όχι με το Κόμμα. Αν δεν μίλησε γιατί φοβόταν για το "μέλλον του", αυτός είναι ένας φιλόδοξος μικροαστός και όχι ένας θαρραλέος επαναστάτης που δεν χάνει ποτέ την βαθύτερη εμπιστοσύνη του στο Κόμμα. (...) Ιησουίτης είσαι Βαφειάδη. Ηξερες να πας στην ΚΕ του Μπολσεβίκικου Κόμματος για να βρωμίσεις τον Ζαχαριάδη και το Κόμμα μας. Αλλά είσαι φριχτά γελασμένος! Είσαι ανίκανος να τραυματίσεις τον Ζαχαριάδη και το Κόμμα μας. Και θα μείνεις καταγέλαστος και πρόστυχος συκοφάντης με όσα κατέβασε το αρρωστημένο κεφάλι σου και η ψυχοπαθής διαστροφή σου» (5η Ολομέλεια της ΚΕ, έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ, Ιούνης 1949, σελ. 155 - 156).
Στην 6η Ολομέλεια της ΚΕ (Οκτώβριος 1949) ο Κ. Καραγιώργης είπε επιπλέον: «Αλλά νομίζω ότι κάναμε και άλλο ένα λάθος. (...) Θα ήταν καλύτερα, αν ο σ. Ζαχαριάδης έμπαινε επικεφαλής του στρατού μας. (...) Ετσι θα αποφεύγαμε την περιπέτεια της απόλυτα αποτυχημένης προσπάθειας για την αρχιστρατηγία του Μάρκου...» (6η Ολομέλεια της ΚΕ, έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ, Απρίλης 1951, σελ. 47).
Ο Α. Ρήγος αναφέρεται στην «αναζήτηση αποδιοπομπαίου τράγου», που δήθεν έψαχνε να βρει ο Ζαχαριάδης, για να δικαιολογήσει την ήττα του ΔΣΕ. Η απροκατάληπτη διερεύνηση αυτής της περιόδου δείχνει ότι στην περιπλοκότητα των τότε εξελίξεων δεν χωράνε τέτοιες αυθαιρεσίες και απλουστεύσεις. Πέρα όμως από αυτό το θέμα, που δεν αποτελεί αντικείμενο του παρόντος άρθρου, είναι χρήσιμο να θυμηθούμε τι έλεγε ο Κ. Καραγιώργης ως στέλεχος του ΚΚΕ και του ΔΣΕ, όταν πια ο αγώνας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας είχε τελειώσει. Παίρνοντας το δικό του μερίδιο ευθύνης, παρότι δεν είχε την πρώτη, τόνισε στην 6η Ολομέλεια της ΚΕ (Οκτώβριος 1949): «Είπα στη Συνδιάσκεψη (εννοούσε των Κομματικών Οργανώσεων Γράμμου - Βίτσι που προηγήθηκε της 6ης Ολομέλειας) και θέλω να επαναλάβω και εδώ ότι είναι δυστύχημα που όλοι εμείς που δουλέψαμε στην Νότια Ελλάδα και κατά πρώτο λόγο δεν είδαμε και γενικότερα να οργανώσουμε καλύτερα την κομματική μας δουλειά και να προτείνουμε στο Γ.Α. (Γενικό Αρχηγείο) να τραβήξει απάνω πολύτιμο κόσμο που έτσι τον χάσαμε απ' τις εφεδρείες μας» (6η Ολομέλεια της ΚΕ, έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ, Απρίλης 1951, σελ. 46).
Οι λόγοι που οδήγησαν στην άδικη κατηγορία σε βάρος του Κ. Καραγιώργη δεν μπορεί να εξεταστούν έξω από τις τότε συνθήκες της ταξικής πάλης σε ελληνικό και διεθνές επίπεδο. Πάντως, το ΚΚΕ διερευνά αυτές τις συνθήκες, αντιμετωπίζοντας ως νομοτέλεια την ύπαρξη επαναστατικού κομμουνιστικού κόμματος και όντας το ίδιο περήφανο για τον ηρωικό αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.
*Ριζοσπάστης*
_ΝΙΚΟΣ ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ
Ηταν λαϊκός ηγέτης, με διάθεση και πνεύμα ασυμβίβαστο, πρωτοπόρο, μαχητικό
Για την αποκατάσταση του Νίκου Ζαχαριάδη
Ο Νίκος Ζαχαριάδης, το τρίτο από τα τέσσερα παιδιά της οικογένειας Ζαχαριάδη, γεννήθηκε στην Αδριανούπολη στις 27 Απριλίου 1903. Επειδή ο πατέρας του μετακινιόταν, ως υπάλληλος του γαλλικού μονοπώλιου καπνού «Ρεζί», πήγε δημοτικό σχολείο σε διάφορες πόλεις (Σκόπια, Νικομήδεια) και την πρώτη τάξη του γυμνασίου στην Αδριανούπολη. Σε νεαρή ηλικία δούλεψε στο λιμάνι της Κωνσταντινούπολης και στα καράβια της Μαύρης Θάλασσας. Στην «Πανεργατική» της Κωνσταντινούπολης (αναρχοσυνδικαλιστική οργάνωση) λειτουργούσε πυρήνας της Κομμουνιστικής Διεθνούς, του οποίου έγινε μέλος και στη συνέχεια γραμματέας. Το 1922 και 1923 πήγε ως ναυτεργάτης στη Σοβιετική Ενωση, όπου έγινε μέλος της Ομοσπονδίας Κομμουνιστικών Νεολαιών.
Το 1923 έγινε μέλος και του ΚΚ Τουρκίας.
Το 1924 ήρθε στην Ελλάδα, έχοντας φοιτήσει στην ΚΟΥΤΒ (Κομμουνιστικό Πανεπιστήμιο των Εργαζομένων της Ανατολής). Δούλεψε στην ΟΚΝΕ Αθήνας και στη συνέχεια ως καθοδηγητικό στέλεχος στην ΟΚΝΕ Θεσσαλονίκης και στην Κομματική Οργάνωση. Το 1926 φυλακίστηκε στο Γεντί Κουλέ, από όπου απέδρασε. Το ίδιο διάστημα έγινε μέλος της ΚΕ της ΟΚΝΕ κι έπειτα ήρθε ως καθοδηγητής στην ΚΟ Πειραιά. Το 1927 έγινε γραμματέας της ΚΟ Θεσσαλίας. Το 1929 συνελήφθη, δραπέτευσε εκ νέου και φυγαδεύτηκε από το ΚΚΕ στη Σοβιετική Ενωση, από όπου επέστρεψε στην Ελλάδα το 1931 με απόφαση της ΚΔ. Κατά την παραμονή του στην ΕΣΣΔ έγινε μέλος του ΠΚΚ(μπ). Με βάση την κομματική του ταυτότητα, που εκδόθηκε από το ΚΚΕ το 1946, η κομματική του ηλικία υπολογίζεται από το 1921.
Ο Νίκος Ζαχαριάδης, Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ από το 1931-1935 και Γενικός Γραμματέας της έως το 1956, ήταν ηγέτης αφοσιωμένος στην υπόθεση της εργατικής τάξης, στον προλεταριακό διεθνισμό, στην πάλη για την κοινωνική απελευθέρωση.
Ηγήθηκε του Κόμματος σε συνθήκες σκληρής ταξικής πάλης, διώξεων, εκτελέσεων, δράσης των κρατικών εγχώριων και ξένων μυστικών υπηρεσιών κατά του ΚΚΕ, ακόμα και διάβρωσης των κομματικών του οργανώσεων στα χρόνια της δικτατορίας του Μεταξά.
Είχε σημαντική συμβολή στην ανάπτυξη του ΚΚΕ στα χρόνια 1931-1936, ενώ πρωτοστάτησε στη δημιουργία και στην ηρωική πάλη του ΔΣΕ (1946-1949), της κορυφαίας εκδήλωσης της ταξικής πάλης στην Ελλάδα κατά τον 20ό αιώνα. Εδειξε ακλόνητη επιμονή στην ανάγκη ύπαρξης και ενίσχυσης των παράνομων κομματικών οργανώσεων στα χρόνια 1949-1955, στο συνδυασμό της παράνομης με τη νόμιμη δράση.
Τον διέκριναν επαναστατική επαγρύπνηση, ταχύτητα στην ανάληψη πρωτοβουλιών, σθένος στην υπεράσπιση της γνώμης του. Ηταν λαϊκός ηγέτης, με διάθεση και πνεύμα ασυμβίβαστο, πρωτοπόρο και μαχητικό.
Ο Νίκος Ζαχαριάδης έζησε κρατούμενος στα κάτεργα της 4ης Αυγούστου από το 1936 μέχρι το 1941, όταν η ελληνική κυβέρνηση τον παρέδωσε στους Γερμανούς κατακτητές. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στην Γκεστάπο της Βιέννης και από εκεί στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Νταχάου, μέχρι το Μάη του 1945. Πέρασε την εννιάχρονη δοκιμασία αλύγιστος.
Κρίνοντας ιστορικά όλη τη διαδρομή του ΚΚΕ στην περίοδο που ήταν ΓΓ της ΚΕ, εκτιμάμε την αδυναμία του Ν. Ζαχαριάδη να οδηγήσει έγκαιρα το ΚΚΕ σε ολοκληρωμένα συμπεράσματα σε σχέση με τις αντιφάσεις στη στρατηγική του κόμματος, με αδυναμίες προγραμματικής επεξεργασίας που βάρυναν αρνητικά στο Κόμμα κατά τη δεκαετία του 1940. Η ευθύνη του Νίκου Ζαχαριάδη εντοπίζεται κυρίως στην αδυναμία του να διαμορφωθεί πρόγραμμα στο 7ο Συνέδριο (1945), που θα ενσωμάτωνε την πείρα από την αντικειμενική εκτίμηση των λαθών (Συμφωνίες Λιβάνου, Καζέρτας, Βάρκιζας).
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα και τις αντιφάσεις, καθυστερήσεις και λάθη οργάνωσης του αγώνα του ΔΣΕ. Βεβαίως, η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη υπολογίζει ότι η στρατηγική του ΚΚΕ, όταν ήταν Γραμματέας και Γενικός Γραμματέας της ΚΕ ο Ν. Ζαχαριάδης, αντανακλούσε και τις αντιφάσεις της στρατηγικής του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος. Παράλληλα, εκτιμάμε ότι αν και ο Ν. Ζαχαριάδης είδε την αναγκαιότητα να διορθωθεί η στρατηγική του ΚΚΕ και το επιχείρησε το 1949 (5η Ολομέλεια) και το 1953 (Σχέδιο Προγράμματος), δεν τη θεμελίωσε με σωστή θεωρητική τεκμηρίωση, αφού στήριξε την αναγκαιότητα για αλλαγή της στρατηγικής στην αλλαγή του συσχετισμού των δυνάμεων. Επίσης, παρά το γεγονός ότι συγκρούστηκε σε πολλά ζητήματα με την ηγεσία του ΠΚΚ (μπ)/ΚΚΣΕ, και ο ίδιος και η ΚΕ υποχώρησαν στις πιέσεις της, με αποτέλεσμα, το 1954, να αποσύρουν το Σχέδιο Προγράμματος.
Η 6η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (11-12 Μαρτίου 1956), που την συγκάλεσε η επιτροπή των έξι ΚΚ (ΕΣΣΔ, Βουλγαρίας, Ρουμανίας, Τσεχοσλοβακίας, Ουγγαρίας, Πολωνίας), πήρε την παρακάτω απόφαση για τον Νίκο Ζαχαριάδη: «...η καθοδήγηση του Κόμματος και πρώτα απ' όλα ο Γενικός Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ σ. Νίκος Ζαχαριάδης κάνουν σοβαρά πολιτικά λάθη σεχταριστικού χαρακτήρα. [...] Για τα σοβαρά πολιτικά λάθη που έκανε ο σ. Ζαχαριάδης και για τη συστηματική από μέρους του παραβίαση των αρχών της εσωκομματικής δημοκρατίας, η Ολομέλεια έκρινε απαραίτητο να καθαιρέσει τον Νίκο Ζαχαριάδη από Γενικό Γραμματέα της ΚΕ του ΚΚΕ και να τον βγάλει από το Πολιτικό Γραφείο».
Η 7η πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (18-24 Φεβρουαρίου 1957) αποφάσισε:
«1) Καθαιρεί τον Ν. Ζαχαριάδη από την ΚΕ του ΚΚΕ.
2) Τον διαγράφει από το Κόμμα σαν αντικομματικό φραξιονιστικό αντιδιεθνιστικό, εχθρικό στοιχείο.
3) Η Ολομέλεια σημειώνει πως επειδή πολλές ενέργειες του Ν. Ζαχαριάδη, όπως π.χ. η υπόθεση Γουσόπουλου κλπ., ξεφεύγουν από το χαρακτήρα και τα πλαίσια των συνηθισμένων λαθών, θεωρεί ότι το κομματικό συμφέρον επιβάλλει να γίνει συστηματική και λεπτομερειακή παραπέρα έρευνα από το Κόμμα πάνω σ' ολόκληρη τη ζωή και τη δράση του Ζαχαριάδη».
Ως λόγοι της παραπάνω απόφασης προβλήθηκαν:
«Η πολιτική γραμμή που επεξεργάστηκε και επέβαλε στο ΚΚΕ ο Ν. Ζαχαριάδης από το 1945 ήταν αριστερίστικη, σεχταριστική, τυχοδιωκτική. [...] οδήγησε σε ήττα το ρωμαλέο ελληνικό δημοκρατικό κίνημα. [...] Με τη γνωστή θέση του στη 12η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ του 1945 για τον "ελληνικό άξονα", αντικειμενικά δικαίωνε την επέμβαση των άγγλων ιμπεριαλιστών στην Ελλάδα. [...] καλλιεργούσε συστηματικά και επίμονα τον αντισοβιετισμό και αντιδιεθνισμό. [...] επέβαλε στο ΚΚΕ ανώμαλο εσωκομματικό καθεστώς. [...] με την εγκληματική στάση του στα ζητήματα της παράνομης δουλειάς [...] είναι ο κύριος υπεύθυνος για τα χτυπήματα που έδωσε η Ασφάλεια στο ΚΚΕ».
Η καθαίρεση του Ν. Ζαχαριάδη και η διαγραφή του ήταν πράξεις άδικες.
Η κατηγορία εναντίον του, για συνεργασία με τον εχθρό ήταν πράξη συκοφαντική, ενώ οι κατηγορίες για καλλιέργεια της προσωπολατρίας και για την εγκαθίδρυση στο ΚΚΕ ανώμαλου εσωκομματικού καθεστώτος, αποτελούσαν προπέτασμα καπνού και πρόσχημα για να περάσει στην πλειοψηφία των μελών της ΚΕ και του Κόμματος η δεξιά οπορτουνιστική στροφή.
Τόσο η επιτροπή των έξι ΚΚ, όσο και οι παραπάνω Ολομέλειες της ΚΕ του ΚΚΕ αξιοποίησαν αντιφάσεις της πολιτικής του Κόμματος όταν ήταν Γενικός Γραμματέας ο Ν. Ζαχαριάδης, καθώς και λαθεμένες ενέργειές του, όπως οι άστοχες και άδικες κατηγορίες κατά στελεχών του ΚΚΕ για συνεργασία τους με τον ταξικό αντίπαλο.
Η παραπάνω αποτίμηση του Ν. Ζαχαριάδη ως ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ γίνεται ως στοιχείο κρίσης της ωριμότητας και ικανότητας του ΚΚΕ στην καθοδήγηση της ταξικής πάλης σε ιδιαίτερα οξυμένες συνθήκες. Ωστόσο, δεν παραβλέπονται οι αρνητικές επιδράσεις της ιδεολογικής κατάστασης και των πολιτικών επιλογών του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος.
Η 7η Ολομέλεια της ΚΕ (9-13 Απριλίου 1964) ενέκρινε το πόρισμα της επιτροπής «για την υπόθεση του Νίκου Ζαχαριάδη» σύμφωνα με το οποίο πολλές από τις ενέργειες του Ν. Ζαχαριάδη «δημιουργούν σοβαρότατα ερωτηματικά για το πρόσωπό του σαν ύποπτο, εχθρικό και επικίνδυνο στοιχείο για το Κόμμα και το λαϊκό κίνημα [...] οδηγούν αναπόφευκτα σε πράξεις που αντικειμενικά δεν προκαλούν μικρότερη ζημιά στο Κόμμα και στο λαϊκό κίνημα από τις πράξεις πρακτόρων του εχθρού». Το πόρισμα καταλόγιζε στο Ζαχαριάδη και ποινικές ευθύνες.
Τρία χρόνια αργότερα, η 11η Ολομέλεια της ΚΕ (27-30 Ιουνίου 1967) συζήτησε νέο πόρισμα της Επιτροπής Κομματικού Ελέγχου (ΕΚΕ) και κατέληξε:
«Από την εξέταση της υπόθεσης Ζαχαριάδη δεν βγαίνει ότι ο Ν. Ζαχαριάδης είναι πράκτορας του εχθρού».
Κρίνεται ως επαχθές το γεγονός ότι, αυτό το πόρισμα, παρότι είχε απαλείψει την κατηγορία του πράκτορα, ωστόσο άφηνε να αιωρείται η υποψία.
Ο απαράδεκτος εξορισμός του στο Σοργκούτ, καθώς και όλη η εκεί μεταχείριση από την ηγεσία του ΚΚΣΕ, με τη σύμπραξη και της τότε καθοδήγησης του ΚΚΕ, δεν δικαιολογείται εξαιτίας της λαθεμένης ενέργειας του Ζαχαριάδη να απευθυνθεί στην ελληνική Δικαιοσύνη για να δικαστεί.
Το ΚΚΕ επί της ουσίας έχει αποκαταστήσει τον Νίκο Ζαχαριάδη εδώ και πολλά χρόνια (μεταφορά και ταφή της σορού του στην Ελλάδα, δημοσιεύματα κ.ά.).
Η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ ακυρώνει όλες τις αποφάσεις της 6ης και της 7ης Ολομέλειας (1956 και 1957) σε βάρος του Νίκου Ζαχαριάδη, καθώς και τα πορίσματα του 1964 και του 1967. Αποφασίζει την πλήρη αποκατάστασή του στο ΚΚΕ.
*Ριζοσπάστης - 16 Ιούλη 2011*
Ο Νίκος Ζαχαριάδης, το τρίτο από τα τέσσερα παιδιά της οικογένειας Ζαχαριάδη, γεννήθηκε στην Αδριανούπολη στις 27 Απριλίου 1903. Επειδή ο πατέρας του μετακινιόταν, ως υπάλληλος του γαλλικού μονοπώλιου καπνού «Ρεζί», πήγε δημοτικό σχολείο σε διάφορες πόλεις (Σκόπια, Νικομήδεια) και την πρώτη τάξη του γυμνασίου στην Αδριανούπολη. Σε νεαρή ηλικία δούλεψε στο λιμάνι της Κωνσταντινούπολης και στα καράβια της Μαύρης Θάλασσας. Στην «Πανεργατική» της Κωνσταντινούπολης (αναρχοσυνδικαλιστική οργάνωση) λειτουργούσε πυρήνας της Κομμουνιστικής Διεθνούς, του οποίου έγινε μέλος και στη συνέχεια γραμματέας. Το 1922 και 1923 πήγε ως ναυτεργάτης στη Σοβιετική Ενωση, όπου έγινε μέλος της Ομοσπονδίας Κομμουνιστικών Νεολαιών.
Το 1923 έγινε μέλος και του ΚΚ Τουρκίας.
Το 1924 ήρθε στην Ελλάδα, έχοντας φοιτήσει στην ΚΟΥΤΒ (Κομμουνιστικό Πανεπιστήμιο των Εργαζομένων της Ανατολής). Δούλεψε στην ΟΚΝΕ Αθήνας και στη συνέχεια ως καθοδηγητικό στέλεχος στην ΟΚΝΕ Θεσσαλονίκης και στην Κομματική Οργάνωση. Το 1926 φυλακίστηκε στο Γεντί Κουλέ, από όπου απέδρασε. Το ίδιο διάστημα έγινε μέλος της ΚΕ της ΟΚΝΕ κι έπειτα ήρθε ως καθοδηγητής στην ΚΟ Πειραιά. Το 1927 έγινε γραμματέας της ΚΟ Θεσσαλίας. Το 1929 συνελήφθη, δραπέτευσε εκ νέου και φυγαδεύτηκε από το ΚΚΕ στη Σοβιετική Ενωση, από όπου επέστρεψε στην Ελλάδα το 1931 με απόφαση της ΚΔ. Κατά την παραμονή του στην ΕΣΣΔ έγινε μέλος του ΠΚΚ(μπ). Με βάση την κομματική του ταυτότητα, που εκδόθηκε από το ΚΚΕ το 1946, η κομματική του ηλικία υπολογίζεται από το 1921.
Ο Νίκος Ζαχαριάδης, Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ από το 1931-1935 και Γενικός Γραμματέας της έως το 1956, ήταν ηγέτης αφοσιωμένος στην υπόθεση της εργατικής τάξης, στον προλεταριακό διεθνισμό, στην πάλη για την κοινωνική απελευθέρωση.
Ηγήθηκε του Κόμματος σε συνθήκες σκληρής ταξικής πάλης, διώξεων, εκτελέσεων, δράσης των κρατικών εγχώριων και ξένων μυστικών υπηρεσιών κατά του ΚΚΕ, ακόμα και διάβρωσης των κομματικών του οργανώσεων στα χρόνια της δικτατορίας του Μεταξά.
Είχε σημαντική συμβολή στην ανάπτυξη του ΚΚΕ στα χρόνια 1931-1936, ενώ πρωτοστάτησε στη δημιουργία και στην ηρωική πάλη του ΔΣΕ (1946-1949), της κορυφαίας εκδήλωσης της ταξικής πάλης στην Ελλάδα κατά τον 20ό αιώνα. Εδειξε ακλόνητη επιμονή στην ανάγκη ύπαρξης και ενίσχυσης των παράνομων κομματικών οργανώσεων στα χρόνια 1949-1955, στο συνδυασμό της παράνομης με τη νόμιμη δράση.
Τον διέκριναν επαναστατική επαγρύπνηση, ταχύτητα στην ανάληψη πρωτοβουλιών, σθένος στην υπεράσπιση της γνώμης του. Ηταν λαϊκός ηγέτης, με διάθεση και πνεύμα ασυμβίβαστο, πρωτοπόρο και μαχητικό.
Ο Νίκος Ζαχαριάδης έζησε κρατούμενος στα κάτεργα της 4ης Αυγούστου από το 1936 μέχρι το 1941, όταν η ελληνική κυβέρνηση τον παρέδωσε στους Γερμανούς κατακτητές. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στην Γκεστάπο της Βιέννης και από εκεί στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Νταχάου, μέχρι το Μάη του 1945. Πέρασε την εννιάχρονη δοκιμασία αλύγιστος.
Κρίνοντας ιστορικά όλη τη διαδρομή του ΚΚΕ στην περίοδο που ήταν ΓΓ της ΚΕ, εκτιμάμε την αδυναμία του Ν. Ζαχαριάδη να οδηγήσει έγκαιρα το ΚΚΕ σε ολοκληρωμένα συμπεράσματα σε σχέση με τις αντιφάσεις στη στρατηγική του κόμματος, με αδυναμίες προγραμματικής επεξεργασίας που βάρυναν αρνητικά στο Κόμμα κατά τη δεκαετία του 1940. Η ευθύνη του Νίκου Ζαχαριάδη εντοπίζεται κυρίως στην αδυναμία του να διαμορφωθεί πρόγραμμα στο 7ο Συνέδριο (1945), που θα ενσωμάτωνε την πείρα από την αντικειμενική εκτίμηση των λαθών (Συμφωνίες Λιβάνου, Καζέρτας, Βάρκιζας).
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα και τις αντιφάσεις, καθυστερήσεις και λάθη οργάνωσης του αγώνα του ΔΣΕ. Βεβαίως, η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη υπολογίζει ότι η στρατηγική του ΚΚΕ, όταν ήταν Γραμματέας και Γενικός Γραμματέας της ΚΕ ο Ν. Ζαχαριάδης, αντανακλούσε και τις αντιφάσεις της στρατηγικής του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος. Παράλληλα, εκτιμάμε ότι αν και ο Ν. Ζαχαριάδης είδε την αναγκαιότητα να διορθωθεί η στρατηγική του ΚΚΕ και το επιχείρησε το 1949 (5η Ολομέλεια) και το 1953 (Σχέδιο Προγράμματος), δεν τη θεμελίωσε με σωστή θεωρητική τεκμηρίωση, αφού στήριξε την αναγκαιότητα για αλλαγή της στρατηγικής στην αλλαγή του συσχετισμού των δυνάμεων. Επίσης, παρά το γεγονός ότι συγκρούστηκε σε πολλά ζητήματα με την ηγεσία του ΠΚΚ (μπ)/ΚΚΣΕ, και ο ίδιος και η ΚΕ υποχώρησαν στις πιέσεις της, με αποτέλεσμα, το 1954, να αποσύρουν το Σχέδιο Προγράμματος.
Η 6η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (11-12 Μαρτίου 1956), που την συγκάλεσε η επιτροπή των έξι ΚΚ (ΕΣΣΔ, Βουλγαρίας, Ρουμανίας, Τσεχοσλοβακίας, Ουγγαρίας, Πολωνίας), πήρε την παρακάτω απόφαση για τον Νίκο Ζαχαριάδη: «...η καθοδήγηση του Κόμματος και πρώτα απ' όλα ο Γενικός Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ σ. Νίκος Ζαχαριάδης κάνουν σοβαρά πολιτικά λάθη σεχταριστικού χαρακτήρα. [...] Για τα σοβαρά πολιτικά λάθη που έκανε ο σ. Ζαχαριάδης και για τη συστηματική από μέρους του παραβίαση των αρχών της εσωκομματικής δημοκρατίας, η Ολομέλεια έκρινε απαραίτητο να καθαιρέσει τον Νίκο Ζαχαριάδη από Γενικό Γραμματέα της ΚΕ του ΚΚΕ και να τον βγάλει από το Πολιτικό Γραφείο».
Η 7η πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (18-24 Φεβρουαρίου 1957) αποφάσισε:
«1) Καθαιρεί τον Ν. Ζαχαριάδη από την ΚΕ του ΚΚΕ.
2) Τον διαγράφει από το Κόμμα σαν αντικομματικό φραξιονιστικό αντιδιεθνιστικό, εχθρικό στοιχείο.
3) Η Ολομέλεια σημειώνει πως επειδή πολλές ενέργειες του Ν. Ζαχαριάδη, όπως π.χ. η υπόθεση Γουσόπουλου κλπ., ξεφεύγουν από το χαρακτήρα και τα πλαίσια των συνηθισμένων λαθών, θεωρεί ότι το κομματικό συμφέρον επιβάλλει να γίνει συστηματική και λεπτομερειακή παραπέρα έρευνα από το Κόμμα πάνω σ' ολόκληρη τη ζωή και τη δράση του Ζαχαριάδη».
Ως λόγοι της παραπάνω απόφασης προβλήθηκαν:
«Η πολιτική γραμμή που επεξεργάστηκε και επέβαλε στο ΚΚΕ ο Ν. Ζαχαριάδης από το 1945 ήταν αριστερίστικη, σεχταριστική, τυχοδιωκτική. [...] οδήγησε σε ήττα το ρωμαλέο ελληνικό δημοκρατικό κίνημα. [...] Με τη γνωστή θέση του στη 12η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ του 1945 για τον "ελληνικό άξονα", αντικειμενικά δικαίωνε την επέμβαση των άγγλων ιμπεριαλιστών στην Ελλάδα. [...] καλλιεργούσε συστηματικά και επίμονα τον αντισοβιετισμό και αντιδιεθνισμό. [...] επέβαλε στο ΚΚΕ ανώμαλο εσωκομματικό καθεστώς. [...] με την εγκληματική στάση του στα ζητήματα της παράνομης δουλειάς [...] είναι ο κύριος υπεύθυνος για τα χτυπήματα που έδωσε η Ασφάλεια στο ΚΚΕ».
Η καθαίρεση του Ν. Ζαχαριάδη και η διαγραφή του ήταν πράξεις άδικες.
Η κατηγορία εναντίον του, για συνεργασία με τον εχθρό ήταν πράξη συκοφαντική, ενώ οι κατηγορίες για καλλιέργεια της προσωπολατρίας και για την εγκαθίδρυση στο ΚΚΕ ανώμαλου εσωκομματικού καθεστώτος, αποτελούσαν προπέτασμα καπνού και πρόσχημα για να περάσει στην πλειοψηφία των μελών της ΚΕ και του Κόμματος η δεξιά οπορτουνιστική στροφή.
Τόσο η επιτροπή των έξι ΚΚ, όσο και οι παραπάνω Ολομέλειες της ΚΕ του ΚΚΕ αξιοποίησαν αντιφάσεις της πολιτικής του Κόμματος όταν ήταν Γενικός Γραμματέας ο Ν. Ζαχαριάδης, καθώς και λαθεμένες ενέργειές του, όπως οι άστοχες και άδικες κατηγορίες κατά στελεχών του ΚΚΕ για συνεργασία τους με τον ταξικό αντίπαλο.
Η παραπάνω αποτίμηση του Ν. Ζαχαριάδη ως ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ γίνεται ως στοιχείο κρίσης της ωριμότητας και ικανότητας του ΚΚΕ στην καθοδήγηση της ταξικής πάλης σε ιδιαίτερα οξυμένες συνθήκες. Ωστόσο, δεν παραβλέπονται οι αρνητικές επιδράσεις της ιδεολογικής κατάστασης και των πολιτικών επιλογών του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος.
Η 7η Ολομέλεια της ΚΕ (9-13 Απριλίου 1964) ενέκρινε το πόρισμα της επιτροπής «για την υπόθεση του Νίκου Ζαχαριάδη» σύμφωνα με το οποίο πολλές από τις ενέργειες του Ν. Ζαχαριάδη «δημιουργούν σοβαρότατα ερωτηματικά για το πρόσωπό του σαν ύποπτο, εχθρικό και επικίνδυνο στοιχείο για το Κόμμα και το λαϊκό κίνημα [...] οδηγούν αναπόφευκτα σε πράξεις που αντικειμενικά δεν προκαλούν μικρότερη ζημιά στο Κόμμα και στο λαϊκό κίνημα από τις πράξεις πρακτόρων του εχθρού». Το πόρισμα καταλόγιζε στο Ζαχαριάδη και ποινικές ευθύνες.
Τρία χρόνια αργότερα, η 11η Ολομέλεια της ΚΕ (27-30 Ιουνίου 1967) συζήτησε νέο πόρισμα της Επιτροπής Κομματικού Ελέγχου (ΕΚΕ) και κατέληξε:
«Από την εξέταση της υπόθεσης Ζαχαριάδη δεν βγαίνει ότι ο Ν. Ζαχαριάδης είναι πράκτορας του εχθρού».
Κρίνεται ως επαχθές το γεγονός ότι, αυτό το πόρισμα, παρότι είχε απαλείψει την κατηγορία του πράκτορα, ωστόσο άφηνε να αιωρείται η υποψία.
Ο απαράδεκτος εξορισμός του στο Σοργκούτ, καθώς και όλη η εκεί μεταχείριση από την ηγεσία του ΚΚΣΕ, με τη σύμπραξη και της τότε καθοδήγησης του ΚΚΕ, δεν δικαιολογείται εξαιτίας της λαθεμένης ενέργειας του Ζαχαριάδη να απευθυνθεί στην ελληνική Δικαιοσύνη για να δικαστεί.
Το ΚΚΕ επί της ουσίας έχει αποκαταστήσει τον Νίκο Ζαχαριάδη εδώ και πολλά χρόνια (μεταφορά και ταφή της σορού του στην Ελλάδα, δημοσιεύματα κ.ά.).
Η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ ακυρώνει όλες τις αποφάσεις της 6ης και της 7ης Ολομέλειας (1956 και 1957) σε βάρος του Νίκου Ζαχαριάδη, καθώς και τα πορίσματα του 1964 και του 1967. Αποφασίζει την πλήρη αποκατάστασή του στο ΚΚΕ.
*Ριζοσπάστης - 16 Ιούλη 2011*
ΝΙΚΟΣ ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ
Γεννήθηκε στις 27 Απρίλη 1903 στην Ανδριανούπολη
και πέθανε την 1η Αυγούστου 1973
στο Σοργκούτ της Βορειοδυτικής Σιβηρίας
Αναμνήσεις από την Ηρώ Μπαρτζιώτα
Αυτά που γράφονται σήμερα, εδώ, βρίσκονται γραμμένα, με διαφορετικό τρόπο, στην Αυτοβιογραφία μου την οποία αφήνω, σαν Διαθήκη, στα παιδιά και τα εγγόνια μου.Τον Νίκο Ζαχαριάδη (Ν.Ζ.) τον είδα για πρώτη φορά στα γραφεία της ΚΕ του ΚΚΕ, στην οδό Πειραιώς 7, στην Αθήνα. Την εποχή εκείνη, αμέσως μετά την απελευθέρωση, εργαζόμουν στις οργανώσεις του ΚΚΕ. Κάποια μέρα με κάλεσε ο Γιάννης Ιωαννίδης και μου πρότεινε να δουλέψω στα γραφεία τους, γιατί χρειάζονταν έναν άνθρωπο με τα δικά μου προσόντα (στενογραφία, δακτυλογραφία, ξένες γλώσσες και δίπλωμα Πανεπιστημίου) και κυρίως εμπιστοσύνης, χωρίς κίνδυνο διαρροής πληροφοριών. Στην περίοδο της κατοχής και του Δεκέμβρη 1944 ήμουν σύνδεσμος της Επιτροπής Πόλης (ΕΠ) της Κομματικής Οργάνωσης της Αθήνας (ΚΟΑ) με το Πολιτικό Γραφείο (ΠΓ) και επιπλέον ήμουν συντρόφισσα του Βασίλη Μπαρτζιώτα (Γραμματέα της Επιτροπής Πόλης της ΚΟΑ). Οπως φαίνεται αυτά τα προσόντα θεωρήθηκαν ικανοποιητικά για την ύπαρξη εμπιστοσύνης. Συμφώνησα να αναλάβω τη δουλιά αυτή. Ετσι, το καλοκαίρι του 1945, έγινε η γνωριμία μου με τον Νίκο Ζαχαριάδη και αμέσως άρχισε η συνεργασία μας.
Ηρεμος, ευγενικός, σεμνός
Ο Ν.Ζ., την περίοδο αυτή, προσανατολιζόταν ακόμη, ως προς την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα. Δεν πέρασε πολύς καιρός από την επιστροφή του από το στρατόπεδο του Νταχάου. Στην εμφάνιση ήταν ένας άνθρωπος καθημερινός. Ηρεμος, ευγενικός, σεμνός, με ύφος που θύμιζε μελαγχολία. Απλά ντυμένος, με μια τραγιάσκα αντί για καπέλο, όταν έβγαινε έξω. Δεν κάπνιζε, δεν έπινε ατέλειωτα φλιτζάνια καφέ (έπινε τσάι), ούτε ποτά. Του άρεσαν πολύ τα γλυκά μα και τα αρνίσια κεφαλάκια στη σούβλα. Οταν έβγαινα το μεσημέρι ν' αγοράσω κάτι για φαγητό, με παρακαλούσε να πάρω και τη δική του παραγγελία: ένα αρνίσιο κεφαλάκι ψητό, που το ξεκοκάλιζε με μεγάλη όρεξη. Την εποχή εκείνη, στην οδό Σατωβριάνδου, στη μέση του δρόμου, βρίσκονταν τα ψητάδικα της Ομόνοιας. Συχνά, όταν ερχόμασταν, το πρωί, όσοι δουλεύαμε μόνιμα εκεί, βρίσκαμε στο συρτάρι του γραφείου μας, κάποιο γλυκό (από αυτά που του 'φερναν φίλοι και γνωστοί). Να μην ξεχνάμε ότι τότε ακόμη, στα κομμουνιστικά κόμματα, υπήρχε η προσωπολατρία κι ο κόσμος νόμιζε ότι έτσι του 'δειχνε την πίστη και την αγάπη του, φέρνοντάς του δώρα.
Τα γραφεία του ΠΓ στην οδό Πειραιώς 7, ήταν ένα διώροφο σπίτι, συνηθισμένο και με κουζίνα. Εδώ δε συνεδρίαζαν το ΠΓ ή ΚΕ του ΚΚΕ, προφανώς, για λόγους ασφάλειας. Στην Αθήνα κυκλοφορούσαν ακόμη συμμορίες της οργάνωσης «Χ», μα και άλλων δοσίλογων, που συχνά έκαναν «γιουρούσι» σε γραφεία των οργανώσεών μας, κομματικών και ΕΑΜικών, μα και δολοφονούσαν τους αντιστασιακούς, όταν τους έβρισκαν μόνους σε κάποιο απόμερο δρομάκι. Ετσι χάθηκαν πολλοί αγωνιστές.
Στα γραφεία μας δεν υπήρχαν γραμματείς και παρατρεχάμενοι για κάθε στέλεχος. Ο Ν.Ζ. σήκωνε μόνος του το ακουστικό, όταν χτυπούσε το τηλέφωνό του, έκανε τις συνεργασίες του, όπως και τα άλλα μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ ή του ΠΓ. Μόνιμοι ήμασταν ο Ν.Ι., ο Ηλίας Αργυριάδης (ακροναυπλιώτης), υπεύθυνος για την ασφάλεια και την καθαριότητα, κι εγώ. Ολοι οι άλλοι πηγαινοέρχονταν. Ο σ. Ηλίας Αργυριάδης πότε-πότε ήθελε να μας φιλέψει με δικό του μαγειρεμένο φαγητό... αυγά «μάτια» που κολυμπούσαν στο λάδι. Ο Ν.Ζ. τον πείραζε για το επιτυχημένο φαγητό του. Αν δεν κάνω λάθος, ο σ. Ηλίας κούτσαινε από το ένα πόδι. Εκτελέστηκε στην εμφυλιοπολεμική εποχή. Εμαθα ότι τα παιδιά του (κορίτσια) τα 'στειλε, μαζί με πολλά άλλα, στην Αμερική, για «δουλάκια» η τότε βασίλισσα Φρειδερίκη (ο κόσμος την έλεγε «φρίκη»). Στα γραφεία της Πειραιώς 7, εκτός από εμάς ερχόταν κάθε μέρα, για κάθε ενδεχόμενο, και ένα από τα νεότερα σε ηλικία, μέλη της ΚΕ, συχνότερα ο Ζήσης Ζωγράφος.
Το καλοκαίρι του 1945 ο Ν.Ζ. χρειάστηκε κάποιο εξοχικό σπίτι. Περίμενε την οικογένειά του που ζούσε στο εξωτερικό. Το σπίτι βρέθηκε στην Αγία Παρασκευή. Το βρήκε η αδελφή μου Θέτις, που έμενε εκεί με την οικογένειά της και τη μητέρα μας. Στην πραγματικότητα ήταν δύο σπίτια μέσα σε πεύκα. Το μεγαλύτερο για τον Ν.Ζ. Στο μικρό εγκαταστάθηκε ο Νίκος Πλουμπίδης (Μπάρμπας). Η οικογένεια του Ν.Ζ. ήταν η συντρόφισσά του Μάνια και ο γιος του Κύρος. Η Μάνια Ζαχαριάδου ήταν μια ωραία, υψηλή Τσέχα, καστανή, κομψή, ο Κύρος αδύνατος, ξανθός.
Εμείς, με τον σύντροφό μου πηγαίναμε στην αδελφή μου το Σαββατόβραδο και φεύγαμε τη Δευτέρα πρωί-πρωί. Σπάνια βλέπαμε τον Ν.Ζ., τη γυναίκα ή τον γιο τους παρ' όλο ότι άλλο σπίτι ανάμεσά μας δεν υπήρχε, μόνο πεύκα. Η τοποθεσία ήταν μαγευτική. Η αδελφή μου κι εγώ, που ήμασταν και φίλες αχώριστες, τα βράδια στρώναμε τις κουβέρτες μας κάτω από τα πεύκα, ανταλλάσσοντας τα νέα της βδομάδας που πέρασε, αφού τηλέφωνα δεν είχαμε, και σιγά-σιγά μας έπαιρνε ο ύπνος και το πρωί ξυπνούσαμε γεμάτες τσιμπήματα από τα κουνούπια.
Ο Ν.Ζ. λάτρευε τον μικρό Κύρο. Οπως όλα τα παιδιά ήταν αρκετά σκάνταλος. Ενα βραδάκι, καθισμένες στη βεράντα του σπιτιού μας, βλέπουμε τον Ν.Ζ. σκαρφαλωμένο σε ένα πεύκο. Σκαρφάλωσε ο Κύρος και για να μη του χαλάσει τη χαρά, ανέβηκε και ο ίδιος για να τον προστατέψει.
Στην Αγία Παρασκευή, ο Ν.Ζ. δεν είχε συναντήσεις μ' εμάς. Περπατούσε πολύ πρωί-βράδυ (παλιά του συνήθεια). Οταν τύχαινε να περάσει από το σπίτι μας και μας έβλεπε στη βεράντα μας χαιρετούσε. Με πολύ κόσμο παρέα δεν έκανε. Φίλος του από τα παλιά ήταν ο Μήτσος Παρτσαλίδης. Μ' αυτόν παίζανε σκάκι, κάνανε κι οι δυο ζαβολιές και συνεχώς τσακώνονταν. Στενός του φίλος ήταν και ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης.
Η Μάνια Ζαχαριάδου, με τον Κύρο, έμειναν στην Αθήνα έως τις 29 Αυγούστου του 1946. Την ημέρα αυτή το καράβι για τη Θεσσαλονίκη έφερνε μια μεγάλη αντιπροσωπεία του ΕΑΜ, μ' επικεφαλής τον Γιάννη Σοφιανόπουλο, που θα οργάνωνε μεγάλη νόμιμη ΕΑΜική συγκέντρωση στο στάδιο της πόλης. Ανάμεσά τους βρισκόταν και η Μάνια, που πήγαινε στην πατρίδα της την Πράγα, να γεννήσει την κόρη τους Ολγα, με τον Κύρο κι εμάς, με τον σύντροφό μου, που πηγαίναμε εκεί για παράνομη δουλιά. Τη Μάνια συνόδευε ο Μανώλης Σιγανός, γιατρός. Ακροναυπλιώτης, από τους πιο έμπιστους ανθρώπους. Μόνο αυτός κατάφερνε να συνοδεύει τον Ν.Ζ. στις εξόδους του, παρ' όλο που και απ' αυτόν κατάφερνε να ξεφεύγει, στα σοκάκια της Αθήνας. Σ' αυτόν, τον Μανώλη, είχε αναθέσει τη φύλαξη του Ν.Ζ. το ΠΓ. Ο Σιγανός ήταν Κρητικός κι ήταν πραγματικό παλικάρι. Στην κατοχή (προς το τέλος της) πιάστηκε από τους Γερμανούς κι όμως κατάφερε να δραπετεύσει από την κομεντατούρα τους (φρουραρχείο). Πήγε στην Καισαριανή, που ήταν πια ελεύθερη, έβαψε τα μαλλιά του κόκκινα και συνέχισε τη δουλιά του. Οταν φθάσαμε στο ραντεβού, που είχαμε μαζί του, στην Καισαριανή, δεν τον γνωρίσαμε (είχε αλλάξει και τα γυαλιά που φορούσε πάντα). Ευτυχώς μας είδε εκείνος. Ο γιατρός Μανώλης Σιγανός, το Κρητικό παλικάρι, πέθανε μόνος κι έρημος, σ' ένα παγκάκι του Ζαππείου από καρδιακή προσβολή.
Δούλευε σκληρά
Το Σεπτέμβρη του 1945, ο Νίκος Ζαχαριάδης έπρεπε να γράψει την εισήγησή του για το 7ο Συνέδριο του ΚΚΕ. Η εισήγησή του είχε θέμα: «Η σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα και προβλήματα της Λαϊκής Δημοκρατίας». Ηταν εισήγηση στο 2ο θέμα στην ημερήσια διάταξη του Συνεδρίου, που έγινε στις 1-6 Οκτώβρη 1945 στον κινηματογράφο «Τιτάνια» της Αθήνας. Για να είναι απερίσπαστος και ήρεμος στη δουλιά του, στη διάρκεια της σύνταξης της εισήγησής του, αποφασίστηκε να πάει ο Ν.Ζ. για τρεις μέρες στη Γλυφάδα, στο οικογενειακό σπίτι της γυναίκας του Γραμματέα της 1ης (Εργατικής) Αχτίδας της ΚΟΑ, Στέφανου Γκιουζέλη, Ηρώς. Εκεί δεν υπήρχε ούτε καν τηλέφωνο. Θα πήγαινα κι εγώ μαζί για να γράψω την εισήγηση (στενογράφηση κ.λπ.).
Κάποιο βράδυ προς το τέλος του Σεπτέμβρη, πήγαμε, οι δυο μας με την άλλη Ηρώ , στη Γλυφάδα, με τη γραφομηχανή κι όλα τ' απαραίτητα για 3ήμερη διαμονή 3 ανθρώπων για τρεις καλοκαιριάτικες ακόμα μέρες. Το σπίτι ήταν μεγάλο πέτρινο, με όψη στη θάλασσα, όμως, εμείς εγκατασταθήκαμε σε ένα ξύλινο σπιτάκι (συνέχεια του κυρίως σπιτιού) με 2 δωμάτια κι ένα μεγάλο χαγιάτι για καθιστικό. Ο Ν.Ζ. ήρθε το ίδιο βράδυ αργά της ίδιας μέρας. Δεν τον συνόδευε κανείς. Ισως ξέφυγε από τον Σιγανό, ίσως και ο πονηρός Σιγανός κάπου να παραμόνευε στα σκοτάδια. Κανένα μέτρο ασφαλείας. Τις τρεις μέρες που μείναμε εκεί ήμασταν μόνοι μας. Εφυγε πάλι σούρουπο, ύστερα από τρεις μέρες με τον ίδιο τρόπο. Ηταν πολύ ριψοκίνδυνος άνθρωπος ο Νίκος Ζαχαριάδης.
Εκείνες τις μέρες του Σεπτέμβρη του 1945, που δουλεύαμε σκληρά για να τελειώσουμε μια ώρα νωρίτερα, ο Ν.Ζ. ήταν πολύ ευγενικός, καθόλου απαιτητικός και σχεδόν πρόσχαρος. Το βράδυ που ήρθε δεν έφαγε. Ζήτησε ένα φλιτζάνι τσάι, ζήτησε συγγνώμη κι αποσύρθηκε στο δωμάτιό του. Το φως έκαιγε ως αργά. Τις άλλες δυο μέρες που σηκωνόταν από τα χαράματα, το πρωί έτρωγε μόνος του, στο δωμάτιό του, δουλεύοντας, φρούτα και τσάι. Το μεσημέρι και το βράδυ τρώγαμε όλοι μαζί (λαχανικά, σαλάτες κυρίως, κανένα ψάρι και άφθονα φρούτα). Απέναντί μας, σε απόσταση αναπνοής η θάλασσα. Μη νομίσετε όμως ότι γινόταν και εύθυμη κουβέντα. Ο Ν.Ζ. φαίνεται ότι δούλευε στο μυαλό του την εισήγησή του, ή, ίσως τα προβλήματα που αντιμετώπιζε τότε το Κόμμα μας, ενώ εμείς καθόμασταν αμίλητες, αμήχανες, σιωπηλές.
Στη Γλυφάδα δουλεύαμε πολλές ώρες. Μου υπαγόρευε το κείμενο της εισήγησής του, το στενογραφούσα, το δακτυλογραφούσα και το έλεγχε. Αν υπήρχαν λάθη δικά μου ή διορθώσεις δικές του το ξανάγραφα, δε θύμωνε μαζί μου.
Η δεύτερη Ηρώ (Γκιουζέλη) έκανε διάφορες, απαραίτητες για τη διαμονή μας δουλιές. Εμείς οι δυο φύγαμε την επομένη από εκείνον μέρα το πρωί, με αυτοκίνητο που μας έστειλαν από την Αθήνα. Ούτε ένα μπάνιο στη θάλασσα δεν προλάβαμε να κάνουμε.
Ο Νίκος Ζαχαριάδης έκανε παρέα και με τον Μιλτιάδη Πορφυρογένη, αυτόν τον ξανθό γίγαντα, που ήταν αγαπητός σε όλους, που ποτέ δεν έλειπε από τα χείλη του το χαμόγελο, όσο δύσκολες καταστάσεις κι αν αντιμετώπιζε. Βοηθούσε πάντα όποιον είχε ανάγκη. Ο Μιλτιάδης ήταν δικηγόρος. Ηταν και δικός μας οικογενειακός φίλος. Με τον Ν.Ζ. πολύ καλά τα περνούσαν. Πήγαιναν, σπάνια, και στον κινηματογράφο όταν εμφανίστηκαν τα σοβιετικά έργα. Είδαμε κι εμείς μερικά. Ο Μιλτιάδης πέθανε πολύ νέος, ακόμα στην προσφυγιά. Πέρασε πολύ δύσκολη ζωή κι όταν επιτέλους κατάφερε να κάνει μια ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή τον πρόδωσε η καρδιά του. Αναπαύεται στο Α΄ Νεκροταφείο της Αθήνας. Στον Μιλτιάδη έχει και η δική μας οικογένεια ένα μεγάλο χρέος. Με δική του πρωτοβουλία κατόρθωσε ν' αποσπάσει από τα νύχια της Ασφάλειας την 3χρονη τότε, το 1951, κορούλα μας και να μας τη φέρει απρόοπτα στο Βουκουρέστι. Σ' αυτό τον βοήθησε ουσιαστικά και η ηθοποιός Μαρία Φωκά (πέθανε πρόσφατα στο Λονδίνο).
Το καλοκαίρι του 1945 πηγαίναμε για μπάνιο στη Βουλιαγμένη. Ερχόταν μαζί μας και ο Κώστας Λουλές. Σ' ένα λιμανάκι πηγαίναμε οι τρεις μας, σ' άλλο ο Γ. Ιωαννίδης, πάντα με μεγάλη παρέα. Ο Ν.Ζ. δε δέχτηκε ποτέ να 'ρθεί μαζί μας. Ισως πήγαινε κάπου με τον Μανώλη Σιγανό. Δεν το γνωρίζω.
Στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας (ΔΣΕ), όπου έφτασα στις αρχές του Γενάρη του 1948, γνώρισα και τη δεύτερη σύζυγο του Ν.Ζ. την Ρούλα Κουκούλου - Ζαχαριάδου, στέλεχος του ΚΚΕ και του ΔΣΕ. Στο ΔΣΕ ο Ν.Ζ. ποτέ δε φόρεσε στρατιωτική στολή, δεν ονομάστηκε αξιωματικός, όπως όλοι οι σύντροφοι. Εκανε αθόρυβα τη δουλιά του. Ακόμα έπλενε μόνος του τα ρούχα του (σε μια ξύλινη σκάφη) πίσω από τους θάμνους και καθάριζε το καλύβι του. Ποτέ δεν τον είδα να κρατά στο χέρι του όπλο, ενώ εμείς, όλοι ανεξαιρέτως, είχαμε. Πόλεμο κάναμε και μάλιστα φοβερά σκληρό και άνισο. Οι ανταρτοπούλες πολύ στενοχωριόνταν που τον έβλεπαν ν' ασχολείται με καθημερινά προβλήματα, όμως εκείνος δεν υποχώρησε στις προτάσεις τους να κάνουν εκείνες τις δουλειές του.
Το 1948 η Μάνια έστειλε τον Κύρο στο Γ.Α. του ΔΣΕ για να επισκεφθεί τον πατέρα του. Ο Ν.Ζ. αφού τον κράτησε μερικές μέρες τον έστειλε στη Σχολή Αξιωματικών (θα ήταν τότε 11-12 χρόνων). Ο Κύρος φοίτησε κανονικά, τέλειωσε τη Σχολή, όμως έμεινε εμβρόντητος όταν στην απονομή των διπλωμάτων ο ίδιος δεν πήρε τίποτα! Εβαλε τα κλάματα και κρύφτηκε. Την άλλη μέρα τον έφεραν πίσω στο Γ.Α. και σε λίγες μέρες, πίσω στην Πράγα.
Φοβερά σκληρό για ένα μικρό αγόρι. Ο Ν.Ζ., ασφαλώς, τον απομάκρυνε από το Γ.Α. γιατί εκεί κανείς δεν είχε το παιδί του και δε δεχόταν για τον εαυτό του εξαιρέσεις. Οπως κι αν το πούμε πάντως ήταν πολύ σκληρό.
Ο Ν.Ζ. από κάπου βρήκε ένα σκύλο. Ούτε ράτσα, ούτε ομορφιά. Ενα συνηθισμένο χωριάτικο σκυλί. Δέθηκε μαζί του, το αγάπησε έγινε σύντροφός του κι εκείνο τον ακολουθούσε πάντα, ήσυχα, σιωπηλά. Μετά την ήττα μας όταν υποχωρούσαμε για τα αλβανικά σύνορα τη νύχτα, χωρίς να κάνουμε τον παραμικρό θόρυβο, γιατί βαδίζαμε σε απόσταση αναπνοής από τον εχθρό, βρήκαμε ένα γαϊδουράκι το φορτώσαμε με 2 καλάθια. Στο ένα βάλαμε τον σκύλο στο άλλο τα δύο ξανθά γατάκια, που μας είχαν στείλει από την Αλβανία, γιατί τα ποντίκια ροκάνιζαν τα έγγραφα της Διοίκησης. Στο πέρασμα ενός ποταμού το γαϊδουράκι έπεσε στο νερό, και τα ζώα τρόμαζαν. Ο σκύλος φοβισμένος έψαχνε ευκαιρία για να το σκάσει, πράγμα που πέτυχε στο πέρασμα των συνόρων αλλά και τα γατιά τελικά χάθηκαν. Ο Ν.Ζ. μέρες θυμόταν στενοχωρημένος το σκύλο του.
Στο Γ.Α. του ΔΣΕ όταν βρισκόμασταν στο χωριό Φτύλη, στη Μικρή Πρέσπα, ακριβώς απέναντι από τον Αγιο Αχίλλειο, λειτουργούσε Λέσχη Αξιωματικών. Ενα υπόστεγο σκεπασμένο με καλάμια και ξύλινα τραπέζια και καρέκλες.
Ο Ν.Ζ. δεν ερχόταν ποτέ γιατί είχε πρόβλημα με το στομάχι του. Ανάμεσα στους αξιωματικούς κάποτε βρισκόταν και ο Νίκος Μπελογιάννης που ήταν γραμματέας της ΚΟΒ του Γ.Α. Ηταν τότε τραυματίας στο χέρι. Εκεί στη λέσχη, ανάμεσα στους συμπολεμιστές μας χαλαρώναμε, λέγαμε και κανένα αστείο και ξεκουραζόμασταν από τον πόλεμο. Από τους πιο ζωηρούς και χαμογελαστούς ήταν και ο αξέχαστος σύντροφός μας, ο Νίκος Μπελογιάννης.
Στη Λέσχη δεν τρώγαμε κοτόπουλα ή μαύρο χαβιάρι. Τα ψάρια της Πρέσπας τρώγαμε, γεμάτα κόκαλα με ψιλοκομμένα πράσα ή άλλα άγρια χόρτα, σούπα! Στη Λέσχη ερχόταν, σπάνια, όταν βρισκόταν στο Γ.Α. και ο αλησμόνητος καθηγητής χειρουργός, Πέτρος Κόκκαλης. Κι αυτός φίλος του Ν.Ζ.
Στο ΔΣΕ δούλευα στις γυναίκες. Είχαμε πάρα πολλές. Πήγαινα στα τμήματα ακόμη και στα χαρακώματα. Οταν γύριζα στο Γ.Α. για να κάνω απολογισμό της δουλιάς μου και ν' αναλάβω καινούρια αποστολή, έκανα την παλιά δουλιά μου στο ΠΓ της ΚΕ. Αυτές ήταν οι στιγμές, που συνεργαζόμουν με τον Ν.Ζ. Είχε αλλάξει πολύ. Μου έκανε άδικες παρατηρήσεις μα εγώ σιωπούσα. Είχε τόσες ευθύνες στο κεφάλι του! Δυστυχώς ο Ν.Ζ. έχασε το μεγαλύτερο και σπουδαιότερο κομμάτι της πάλης του ΚΚΕ και του λαού μας. Απομονωμένος στην Κέρκυρα και στο Νταχάου (1936-1945). Γι' αυτό δε φταίει. Φταίει όμως γιατί ενώ δε γνώριζε πρόσωπα και πράγματα έπαιρνε πολλές αποφάσεις μόνος του, χωρίς να συνεργάζεται μ' αυτούς που ήξεραν, με αποτέλεσμα τα μεγάλα ιστορικά λάθη που στοίχισαν ακριβά στο λαό μας, στη χώρα μας.
Ο Ν.Ζ. έζησε όλον τον καιρό στο ΔΣΕ δίπλα μας. Πήγαινε στα τμήματα, όταν χρειαζόταν, μάλιστα πολλές φορές ξεπερνούσε τα όρια. Πήγαινε και στα ορεινά νοσοκομεία - χειρουργεία μας. Εκεί έβρισκε και το φίλο του καθηγητή Πέτρο Κόκκαλη, που ενώ ήταν υπουργός Υγείας της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης, χειρουργούσε ο ίδιος όταν χρειαζόταν.
Πρωτοχρονιά του '49
Στο Γ.Α. του ΔΣΕ ερχόταν από καιρό σε καιρό, και ο Πορφυρογένης. Θυμάμαι την παραμονή της πρωτοχρονιάς του 1949 ήμασταν μαζεμένοι σ' ένα σπίτι του χωριού, για να γιορτάσουμε τον ερχομό του καινούριου χρόνου (χωρίς βέβαια να υποπτευόμαστε ότι θα ήταν ο μοιραίος για εμάς χρόνος), στοιβαγμένοι ο ένας κοντά στον άλλο για να ζεσταθούμε, όταν λίγα λεπτά πριν τις 12 ανοίγει η πόρτα και μαζί με τον αέρα και το χιόνι μπαίνει και ο Αϊ-Βασίλης!! Ψηλός, με τα ξανθά του μαλλιά χιονισμένα, το άσπρο του μπουφάν επίσης χιονισμένο, με την αγκαλιά του γεμάτη δώρα. Ηταν ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης. Τα δώρα (ποτά και γλυκά) από το εξωτερικό όπου βρισκόταν σε αποστολή. Ξεσπάσαμε σε ζητωκραυγές και συνεχίστηκε το γλέντι. Σε τέτοιες στιγμές η συναισθηματική φόρτιση είναι τόσο έντονη που νομίζεις ότι η καρδιά δε θ' αντέξει.
Στην πολιτική προσφυγιά
Στο Βουκουρέστι έφτασα λίγο πριν την III Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ, που έγινε εκεί τον Οκτώβρη του 1950. Σ' αυτήν πήραν μέρος αντιπρόσωποι απ' όλες τις κομματικές οργανώσεις του ΚΚΕ. Εγώ ήμουν εκλεγμένη αντιπρόσωπος από την οργάνωση που ανήκα της Τασκένδης. Σ' αυτήν τη Συνδιάσκεψη ξανασυνάντησα τον Ν.Ζ. Ηταν αρκετά καταβεβλημένος και νευρικός, προβληματισμένος. Το Κόμμα μας, μετά την υποχώρηση του ΔΣΕ, είχε ν' αντιμετωπίσει πολλά και δύσκολα προβλήματα κι ανάμεσά τους και το πρόβλημα Μήτσος Παρτσαλίδης. Δεν άντεξε τις δυσκολίες, έχασε τον προσανατολισμό του και σήκωσε τη δική του παντιέρα θέλοντας να παρασύρει μαζί του και το ΚΚΕ στον κατήφορο. Ο Ν.Ζ. αντιμετώπισε τον καρδιακό του φίλο με μεγάλη αυστηρότητα και πόνο καρδιάς. Δε θα επέτρεπε στον εαυτό του, λόγω φιλίας, να καταπατήσει τους κανόνες της εσωκομματικής ηθικής.
Ο Ν.Ζ. ήταν απόλυτα προσηλωμένος στις αρχές του. Το έδειξε αργότερα και στην περίπτωση της Ρούλας Ζαχαριάδου. Οταν στην 2η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, το 1951 προτάθηκε να γίνει τακτικό μέλος της ΚΕ, από αναπληρωματικό που ήταν, ψήφισε κατά (υπέρ 28, κατά 1) επειδή όπως εξήγησε δεν ήταν ακόμη έτοιμη γι' αυτό.
Αργότερα, το 1955, όταν ο δεύτερος γιος του, ο Σήφης ήταν μόλις 4 ετών, έστειλε την γυναίκα του στην Ελλάδα για να δουλέψει παράνομα, ενώ όλοι προσπαθούσαν να τον αποτρέψουν, μάταια όμως. Τελικά η Ρούλα πήγε, πιάστηκε, έμεινε πολλά χρόνια στη φυλακή και δεν ξανασυναντήθηκαν ποτέ. Τον Σήφη η Ρούλα τον συνάντησε πια μεγάλο.
Στο Βουκουρέστι δεν έβλεπα τον Ν.Ζ. απευθείας. Ημουν σε άλλη δουλιά. Τελευταία φορά στη ζωή μου τον είδα στη Μόσχα, το 1957, τυχαία σε κάποιον κεντρικό δρόμο. Βρισκόμουν εκεί για κάποια δουλιά και ξαφνικά βλέπω τον Ν.Ζ. να έρχεται προς το μέρος μου. Οταν με πλησίασε, μου έκλεισε το μάτι και συνέχισε το δρόμο του.
Τα παιδιά του τα ξαναείδα. Τον Κύρο μετά τον γυρισμό μας το 1976 περίπου. Είχε έρθει από τη Μόσχα όπου ζει, στον αδελφό του Ν.Ζ. και μας τηλεφώνησε να συναντηθούμε. Ηθελε να μάθει αν ο πατέρας του (δηλαδή ο Ν.Ζ.) ήταν πράγματι προδότης, όπως είχε διαδοθεί. Τον ξαναείδα στην κηδεία του Ν.Ζ. εδώ στην Αθήνα. Κουβεντιάσαμε αρκετή ώρα για τον πατέρα του. Θα είναι γύρω στα 64-65 χρόνων. Τον Σήφη, 51 χρόνων τώρα, τον είδα επίσης μια φορά στην κηδεία.
Εδώ τελειώνει η προσπάθειά μου να σκιαγραφήσω το πορτρέτο του Νίκου Ζαχαριάδη, που ομολογώ ότι δεν ήταν μικρή.
Ο Νίκος Ζαχαριάδης, τελικά, ήταν ένας άνθρωπος καταπληκτικός με χαρακτήρα δύσκολο, σκληρός, αδυσώπητος για τους εχθρούς, φιλικός για τους πολλούς, τρυφερός για τους δικούς του ανθρώπους και όπως θα 'λεγε ένας απλός άνθρωπος «σκληρό καρύδι», όπως τον γνώρισα εγώ, ένα απλό μέλος του ΚΚΕ, μια απλή μαχήτρια του ΔΣΕ.
Στην αφήγησή μου αυτή, για να σκιαγραφήσω σωστά το χαρακτήρα του Ν.Ζ. αναγκάζομαι να προστρέχω και στη δική μου ζωή και δράση, καθώς και άλλων άξιων αγωνιστών. Αυτό ήταν δύσκολο μα αναπόφευκτο.
Πιο αρμόδιος από μένα για να μιλήσει για τον Νίκο Ζαχαριάδη ήταν ο σύντροφός μου Βασίλης Μπαρτζιώτας, ο οποίος τον ήξερε καλύτερα, αφού υπήρξαν για πολλά χρόνια συνεργάτες, στο ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, στην ηγεσία του ΔΣΕ, στη Γραμματεία της ΚΕ του ΚΚΕ και ο οποίος έγραψε το βιβλίο «Νίκος Ζαχαριάδης. Γενικός Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ από 1931 μέχρι το 1956. Κριτική βιογραφική μελέτη». Αθήνα 1989 (σελ. χειρ. 338). Ελπίζω το βιβλίο αυτό κάποτε να εκδοθεί.
22 Ιούνη 2002
* Στην πραγματικότητα, ο Νίκος Ζαχαριάδης έγινε ηγέτης του ΚΚΕ αμέσως μετά την έκκληση της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομμουνιστικής Διεθνούς «Προς όλα τα μέλη του ΚΚΕ» (Νοέμβρης 1931) ως επικεφαλής του νέου Πολιτικού Γραφείου της ΚΕ του ΚΚΕ, το οποίο εκτελούσε και τα χρέη του Γραμματέα και της Γραμματείας της ΚΕ του ΚΚΕ, επειδή στα 1931-1935 στο ΚΚΕ δεν υπήρχε ούτε Γραμματέας ούτε Γραμματεία της ΚΕ.
*Ριζοσπάστης*
Αυτά που γράφονται σήμερα, εδώ, βρίσκονται γραμμένα, με διαφορετικό τρόπο, στην Αυτοβιογραφία μου την οποία αφήνω, σαν Διαθήκη, στα παιδιά και τα εγγόνια μου.Τον Νίκο Ζαχαριάδη (Ν.Ζ.) τον είδα για πρώτη φορά στα γραφεία της ΚΕ του ΚΚΕ, στην οδό Πειραιώς 7, στην Αθήνα. Την εποχή εκείνη, αμέσως μετά την απελευθέρωση, εργαζόμουν στις οργανώσεις του ΚΚΕ. Κάποια μέρα με κάλεσε ο Γιάννης Ιωαννίδης και μου πρότεινε να δουλέψω στα γραφεία τους, γιατί χρειάζονταν έναν άνθρωπο με τα δικά μου προσόντα (στενογραφία, δακτυλογραφία, ξένες γλώσσες και δίπλωμα Πανεπιστημίου) και κυρίως εμπιστοσύνης, χωρίς κίνδυνο διαρροής πληροφοριών. Στην περίοδο της κατοχής και του Δεκέμβρη 1944 ήμουν σύνδεσμος της Επιτροπής Πόλης (ΕΠ) της Κομματικής Οργάνωσης της Αθήνας (ΚΟΑ) με το Πολιτικό Γραφείο (ΠΓ) και επιπλέον ήμουν συντρόφισσα του Βασίλη Μπαρτζιώτα (Γραμματέα της Επιτροπής Πόλης της ΚΟΑ). Οπως φαίνεται αυτά τα προσόντα θεωρήθηκαν ικανοποιητικά για την ύπαρξη εμπιστοσύνης. Συμφώνησα να αναλάβω τη δουλιά αυτή. Ετσι, το καλοκαίρι του 1945, έγινε η γνωριμία μου με τον Νίκο Ζαχαριάδη και αμέσως άρχισε η συνεργασία μας.
Ηρεμος, ευγενικός, σεμνός
Ο Ν.Ζ., την περίοδο αυτή, προσανατολιζόταν ακόμη, ως προς την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα. Δεν πέρασε πολύς καιρός από την επιστροφή του από το στρατόπεδο του Νταχάου. Στην εμφάνιση ήταν ένας άνθρωπος καθημερινός. Ηρεμος, ευγενικός, σεμνός, με ύφος που θύμιζε μελαγχολία. Απλά ντυμένος, με μια τραγιάσκα αντί για καπέλο, όταν έβγαινε έξω. Δεν κάπνιζε, δεν έπινε ατέλειωτα φλιτζάνια καφέ (έπινε τσάι), ούτε ποτά. Του άρεσαν πολύ τα γλυκά μα και τα αρνίσια κεφαλάκια στη σούβλα. Οταν έβγαινα το μεσημέρι ν' αγοράσω κάτι για φαγητό, με παρακαλούσε να πάρω και τη δική του παραγγελία: ένα αρνίσιο κεφαλάκι ψητό, που το ξεκοκάλιζε με μεγάλη όρεξη. Την εποχή εκείνη, στην οδό Σατωβριάνδου, στη μέση του δρόμου, βρίσκονταν τα ψητάδικα της Ομόνοιας. Συχνά, όταν ερχόμασταν, το πρωί, όσοι δουλεύαμε μόνιμα εκεί, βρίσκαμε στο συρτάρι του γραφείου μας, κάποιο γλυκό (από αυτά που του 'φερναν φίλοι και γνωστοί). Να μην ξεχνάμε ότι τότε ακόμη, στα κομμουνιστικά κόμματα, υπήρχε η προσωπολατρία κι ο κόσμος νόμιζε ότι έτσι του 'δειχνε την πίστη και την αγάπη του, φέρνοντάς του δώρα.
Τα γραφεία του ΠΓ στην οδό Πειραιώς 7, ήταν ένα διώροφο σπίτι, συνηθισμένο και με κουζίνα. Εδώ δε συνεδρίαζαν το ΠΓ ή ΚΕ του ΚΚΕ, προφανώς, για λόγους ασφάλειας. Στην Αθήνα κυκλοφορούσαν ακόμη συμμορίες της οργάνωσης «Χ», μα και άλλων δοσίλογων, που συχνά έκαναν «γιουρούσι» σε γραφεία των οργανώσεών μας, κομματικών και ΕΑΜικών, μα και δολοφονούσαν τους αντιστασιακούς, όταν τους έβρισκαν μόνους σε κάποιο απόμερο δρομάκι. Ετσι χάθηκαν πολλοί αγωνιστές.
Στα γραφεία μας δεν υπήρχαν γραμματείς και παρατρεχάμενοι για κάθε στέλεχος. Ο Ν.Ζ. σήκωνε μόνος του το ακουστικό, όταν χτυπούσε το τηλέφωνό του, έκανε τις συνεργασίες του, όπως και τα άλλα μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ ή του ΠΓ. Μόνιμοι ήμασταν ο Ν.Ι., ο Ηλίας Αργυριάδης (ακροναυπλιώτης), υπεύθυνος για την ασφάλεια και την καθαριότητα, κι εγώ. Ολοι οι άλλοι πηγαινοέρχονταν. Ο σ. Ηλίας Αργυριάδης πότε-πότε ήθελε να μας φιλέψει με δικό του μαγειρεμένο φαγητό... αυγά «μάτια» που κολυμπούσαν στο λάδι. Ο Ν.Ζ. τον πείραζε για το επιτυχημένο φαγητό του. Αν δεν κάνω λάθος, ο σ. Ηλίας κούτσαινε από το ένα πόδι. Εκτελέστηκε στην εμφυλιοπολεμική εποχή. Εμαθα ότι τα παιδιά του (κορίτσια) τα 'στειλε, μαζί με πολλά άλλα, στην Αμερική, για «δουλάκια» η τότε βασίλισσα Φρειδερίκη (ο κόσμος την έλεγε «φρίκη»). Στα γραφεία της Πειραιώς 7, εκτός από εμάς ερχόταν κάθε μέρα, για κάθε ενδεχόμενο, και ένα από τα νεότερα σε ηλικία, μέλη της ΚΕ, συχνότερα ο Ζήσης Ζωγράφος.
Το καλοκαίρι του 1945 ο Ν.Ζ. χρειάστηκε κάποιο εξοχικό σπίτι. Περίμενε την οικογένειά του που ζούσε στο εξωτερικό. Το σπίτι βρέθηκε στην Αγία Παρασκευή. Το βρήκε η αδελφή μου Θέτις, που έμενε εκεί με την οικογένειά της και τη μητέρα μας. Στην πραγματικότητα ήταν δύο σπίτια μέσα σε πεύκα. Το μεγαλύτερο για τον Ν.Ζ. Στο μικρό εγκαταστάθηκε ο Νίκος Πλουμπίδης (Μπάρμπας). Η οικογένεια του Ν.Ζ. ήταν η συντρόφισσά του Μάνια και ο γιος του Κύρος. Η Μάνια Ζαχαριάδου ήταν μια ωραία, υψηλή Τσέχα, καστανή, κομψή, ο Κύρος αδύνατος, ξανθός.
Εμείς, με τον σύντροφό μου πηγαίναμε στην αδελφή μου το Σαββατόβραδο και φεύγαμε τη Δευτέρα πρωί-πρωί. Σπάνια βλέπαμε τον Ν.Ζ., τη γυναίκα ή τον γιο τους παρ' όλο ότι άλλο σπίτι ανάμεσά μας δεν υπήρχε, μόνο πεύκα. Η τοποθεσία ήταν μαγευτική. Η αδελφή μου κι εγώ, που ήμασταν και φίλες αχώριστες, τα βράδια στρώναμε τις κουβέρτες μας κάτω από τα πεύκα, ανταλλάσσοντας τα νέα της βδομάδας που πέρασε, αφού τηλέφωνα δεν είχαμε, και σιγά-σιγά μας έπαιρνε ο ύπνος και το πρωί ξυπνούσαμε γεμάτες τσιμπήματα από τα κουνούπια.
Ο Ν.Ζ. λάτρευε τον μικρό Κύρο. Οπως όλα τα παιδιά ήταν αρκετά σκάνταλος. Ενα βραδάκι, καθισμένες στη βεράντα του σπιτιού μας, βλέπουμε τον Ν.Ζ. σκαρφαλωμένο σε ένα πεύκο. Σκαρφάλωσε ο Κύρος και για να μη του χαλάσει τη χαρά, ανέβηκε και ο ίδιος για να τον προστατέψει.
Στην Αγία Παρασκευή, ο Ν.Ζ. δεν είχε συναντήσεις μ' εμάς. Περπατούσε πολύ πρωί-βράδυ (παλιά του συνήθεια). Οταν τύχαινε να περάσει από το σπίτι μας και μας έβλεπε στη βεράντα μας χαιρετούσε. Με πολύ κόσμο παρέα δεν έκανε. Φίλος του από τα παλιά ήταν ο Μήτσος Παρτσαλίδης. Μ' αυτόν παίζανε σκάκι, κάνανε κι οι δυο ζαβολιές και συνεχώς τσακώνονταν. Στενός του φίλος ήταν και ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης.
Η Μάνια Ζαχαριάδου, με τον Κύρο, έμειναν στην Αθήνα έως τις 29 Αυγούστου του 1946. Την ημέρα αυτή το καράβι για τη Θεσσαλονίκη έφερνε μια μεγάλη αντιπροσωπεία του ΕΑΜ, μ' επικεφαλής τον Γιάννη Σοφιανόπουλο, που θα οργάνωνε μεγάλη νόμιμη ΕΑΜική συγκέντρωση στο στάδιο της πόλης. Ανάμεσά τους βρισκόταν και η Μάνια, που πήγαινε στην πατρίδα της την Πράγα, να γεννήσει την κόρη τους Ολγα, με τον Κύρο κι εμάς, με τον σύντροφό μου, που πηγαίναμε εκεί για παράνομη δουλιά. Τη Μάνια συνόδευε ο Μανώλης Σιγανός, γιατρός. Ακροναυπλιώτης, από τους πιο έμπιστους ανθρώπους. Μόνο αυτός κατάφερνε να συνοδεύει τον Ν.Ζ. στις εξόδους του, παρ' όλο που και απ' αυτόν κατάφερνε να ξεφεύγει, στα σοκάκια της Αθήνας. Σ' αυτόν, τον Μανώλη, είχε αναθέσει τη φύλαξη του Ν.Ζ. το ΠΓ. Ο Σιγανός ήταν Κρητικός κι ήταν πραγματικό παλικάρι. Στην κατοχή (προς το τέλος της) πιάστηκε από τους Γερμανούς κι όμως κατάφερε να δραπετεύσει από την κομεντατούρα τους (φρουραρχείο). Πήγε στην Καισαριανή, που ήταν πια ελεύθερη, έβαψε τα μαλλιά του κόκκινα και συνέχισε τη δουλιά του. Οταν φθάσαμε στο ραντεβού, που είχαμε μαζί του, στην Καισαριανή, δεν τον γνωρίσαμε (είχε αλλάξει και τα γυαλιά που φορούσε πάντα). Ευτυχώς μας είδε εκείνος. Ο γιατρός Μανώλης Σιγανός, το Κρητικό παλικάρι, πέθανε μόνος κι έρημος, σ' ένα παγκάκι του Ζαππείου από καρδιακή προσβολή.
Δούλευε σκληρά
Το Σεπτέμβρη του 1945, ο Νίκος Ζαχαριάδης έπρεπε να γράψει την εισήγησή του για το 7ο Συνέδριο του ΚΚΕ. Η εισήγησή του είχε θέμα: «Η σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα και προβλήματα της Λαϊκής Δημοκρατίας». Ηταν εισήγηση στο 2ο θέμα στην ημερήσια διάταξη του Συνεδρίου, που έγινε στις 1-6 Οκτώβρη 1945 στον κινηματογράφο «Τιτάνια» της Αθήνας. Για να είναι απερίσπαστος και ήρεμος στη δουλιά του, στη διάρκεια της σύνταξης της εισήγησής του, αποφασίστηκε να πάει ο Ν.Ζ. για τρεις μέρες στη Γλυφάδα, στο οικογενειακό σπίτι της γυναίκας του Γραμματέα της 1ης (Εργατικής) Αχτίδας της ΚΟΑ, Στέφανου Γκιουζέλη, Ηρώς. Εκεί δεν υπήρχε ούτε καν τηλέφωνο. Θα πήγαινα κι εγώ μαζί για να γράψω την εισήγηση (στενογράφηση κ.λπ.).
Κάποιο βράδυ προς το τέλος του Σεπτέμβρη, πήγαμε, οι δυο μας με την άλλη Ηρώ , στη Γλυφάδα, με τη γραφομηχανή κι όλα τ' απαραίτητα για 3ήμερη διαμονή 3 ανθρώπων για τρεις καλοκαιριάτικες ακόμα μέρες. Το σπίτι ήταν μεγάλο πέτρινο, με όψη στη θάλασσα, όμως, εμείς εγκατασταθήκαμε σε ένα ξύλινο σπιτάκι (συνέχεια του κυρίως σπιτιού) με 2 δωμάτια κι ένα μεγάλο χαγιάτι για καθιστικό. Ο Ν.Ζ. ήρθε το ίδιο βράδυ αργά της ίδιας μέρας. Δεν τον συνόδευε κανείς. Ισως ξέφυγε από τον Σιγανό, ίσως και ο πονηρός Σιγανός κάπου να παραμόνευε στα σκοτάδια. Κανένα μέτρο ασφαλείας. Τις τρεις μέρες που μείναμε εκεί ήμασταν μόνοι μας. Εφυγε πάλι σούρουπο, ύστερα από τρεις μέρες με τον ίδιο τρόπο. Ηταν πολύ ριψοκίνδυνος άνθρωπος ο Νίκος Ζαχαριάδης.
Εκείνες τις μέρες του Σεπτέμβρη του 1945, που δουλεύαμε σκληρά για να τελειώσουμε μια ώρα νωρίτερα, ο Ν.Ζ. ήταν πολύ ευγενικός, καθόλου απαιτητικός και σχεδόν πρόσχαρος. Το βράδυ που ήρθε δεν έφαγε. Ζήτησε ένα φλιτζάνι τσάι, ζήτησε συγγνώμη κι αποσύρθηκε στο δωμάτιό του. Το φως έκαιγε ως αργά. Τις άλλες δυο μέρες που σηκωνόταν από τα χαράματα, το πρωί έτρωγε μόνος του, στο δωμάτιό του, δουλεύοντας, φρούτα και τσάι. Το μεσημέρι και το βράδυ τρώγαμε όλοι μαζί (λαχανικά, σαλάτες κυρίως, κανένα ψάρι και άφθονα φρούτα). Απέναντί μας, σε απόσταση αναπνοής η θάλασσα. Μη νομίσετε όμως ότι γινόταν και εύθυμη κουβέντα. Ο Ν.Ζ. φαίνεται ότι δούλευε στο μυαλό του την εισήγησή του, ή, ίσως τα προβλήματα που αντιμετώπιζε τότε το Κόμμα μας, ενώ εμείς καθόμασταν αμίλητες, αμήχανες, σιωπηλές.
Στη Γλυφάδα δουλεύαμε πολλές ώρες. Μου υπαγόρευε το κείμενο της εισήγησής του, το στενογραφούσα, το δακτυλογραφούσα και το έλεγχε. Αν υπήρχαν λάθη δικά μου ή διορθώσεις δικές του το ξανάγραφα, δε θύμωνε μαζί μου.
Η δεύτερη Ηρώ (Γκιουζέλη) έκανε διάφορες, απαραίτητες για τη διαμονή μας δουλιές. Εμείς οι δυο φύγαμε την επομένη από εκείνον μέρα το πρωί, με αυτοκίνητο που μας έστειλαν από την Αθήνα. Ούτε ένα μπάνιο στη θάλασσα δεν προλάβαμε να κάνουμε.
Ο Νίκος Ζαχαριάδης έκανε παρέα και με τον Μιλτιάδη Πορφυρογένη, αυτόν τον ξανθό γίγαντα, που ήταν αγαπητός σε όλους, που ποτέ δεν έλειπε από τα χείλη του το χαμόγελο, όσο δύσκολες καταστάσεις κι αν αντιμετώπιζε. Βοηθούσε πάντα όποιον είχε ανάγκη. Ο Μιλτιάδης ήταν δικηγόρος. Ηταν και δικός μας οικογενειακός φίλος. Με τον Ν.Ζ. πολύ καλά τα περνούσαν. Πήγαιναν, σπάνια, και στον κινηματογράφο όταν εμφανίστηκαν τα σοβιετικά έργα. Είδαμε κι εμείς μερικά. Ο Μιλτιάδης πέθανε πολύ νέος, ακόμα στην προσφυγιά. Πέρασε πολύ δύσκολη ζωή κι όταν επιτέλους κατάφερε να κάνει μια ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή τον πρόδωσε η καρδιά του. Αναπαύεται στο Α΄ Νεκροταφείο της Αθήνας. Στον Μιλτιάδη έχει και η δική μας οικογένεια ένα μεγάλο χρέος. Με δική του πρωτοβουλία κατόρθωσε ν' αποσπάσει από τα νύχια της Ασφάλειας την 3χρονη τότε, το 1951, κορούλα μας και να μας τη φέρει απρόοπτα στο Βουκουρέστι. Σ' αυτό τον βοήθησε ουσιαστικά και η ηθοποιός Μαρία Φωκά (πέθανε πρόσφατα στο Λονδίνο).
Το καλοκαίρι του 1945 πηγαίναμε για μπάνιο στη Βουλιαγμένη. Ερχόταν μαζί μας και ο Κώστας Λουλές. Σ' ένα λιμανάκι πηγαίναμε οι τρεις μας, σ' άλλο ο Γ. Ιωαννίδης, πάντα με μεγάλη παρέα. Ο Ν.Ζ. δε δέχτηκε ποτέ να 'ρθεί μαζί μας. Ισως πήγαινε κάπου με τον Μανώλη Σιγανό. Δεν το γνωρίζω.
Στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας (ΔΣΕ), όπου έφτασα στις αρχές του Γενάρη του 1948, γνώρισα και τη δεύτερη σύζυγο του Ν.Ζ. την Ρούλα Κουκούλου - Ζαχαριάδου, στέλεχος του ΚΚΕ και του ΔΣΕ. Στο ΔΣΕ ο Ν.Ζ. ποτέ δε φόρεσε στρατιωτική στολή, δεν ονομάστηκε αξιωματικός, όπως όλοι οι σύντροφοι. Εκανε αθόρυβα τη δουλιά του. Ακόμα έπλενε μόνος του τα ρούχα του (σε μια ξύλινη σκάφη) πίσω από τους θάμνους και καθάριζε το καλύβι του. Ποτέ δεν τον είδα να κρατά στο χέρι του όπλο, ενώ εμείς, όλοι ανεξαιρέτως, είχαμε. Πόλεμο κάναμε και μάλιστα φοβερά σκληρό και άνισο. Οι ανταρτοπούλες πολύ στενοχωριόνταν που τον έβλεπαν ν' ασχολείται με καθημερινά προβλήματα, όμως εκείνος δεν υποχώρησε στις προτάσεις τους να κάνουν εκείνες τις δουλειές του.
Το 1948 η Μάνια έστειλε τον Κύρο στο Γ.Α. του ΔΣΕ για να επισκεφθεί τον πατέρα του. Ο Ν.Ζ. αφού τον κράτησε μερικές μέρες τον έστειλε στη Σχολή Αξιωματικών (θα ήταν τότε 11-12 χρόνων). Ο Κύρος φοίτησε κανονικά, τέλειωσε τη Σχολή, όμως έμεινε εμβρόντητος όταν στην απονομή των διπλωμάτων ο ίδιος δεν πήρε τίποτα! Εβαλε τα κλάματα και κρύφτηκε. Την άλλη μέρα τον έφεραν πίσω στο Γ.Α. και σε λίγες μέρες, πίσω στην Πράγα.
Φοβερά σκληρό για ένα μικρό αγόρι. Ο Ν.Ζ., ασφαλώς, τον απομάκρυνε από το Γ.Α. γιατί εκεί κανείς δεν είχε το παιδί του και δε δεχόταν για τον εαυτό του εξαιρέσεις. Οπως κι αν το πούμε πάντως ήταν πολύ σκληρό.
Ο Ν.Ζ. από κάπου βρήκε ένα σκύλο. Ούτε ράτσα, ούτε ομορφιά. Ενα συνηθισμένο χωριάτικο σκυλί. Δέθηκε μαζί του, το αγάπησε έγινε σύντροφός του κι εκείνο τον ακολουθούσε πάντα, ήσυχα, σιωπηλά. Μετά την ήττα μας όταν υποχωρούσαμε για τα αλβανικά σύνορα τη νύχτα, χωρίς να κάνουμε τον παραμικρό θόρυβο, γιατί βαδίζαμε σε απόσταση αναπνοής από τον εχθρό, βρήκαμε ένα γαϊδουράκι το φορτώσαμε με 2 καλάθια. Στο ένα βάλαμε τον σκύλο στο άλλο τα δύο ξανθά γατάκια, που μας είχαν στείλει από την Αλβανία, γιατί τα ποντίκια ροκάνιζαν τα έγγραφα της Διοίκησης. Στο πέρασμα ενός ποταμού το γαϊδουράκι έπεσε στο νερό, και τα ζώα τρόμαζαν. Ο σκύλος φοβισμένος έψαχνε ευκαιρία για να το σκάσει, πράγμα που πέτυχε στο πέρασμα των συνόρων αλλά και τα γατιά τελικά χάθηκαν. Ο Ν.Ζ. μέρες θυμόταν στενοχωρημένος το σκύλο του.
Στο Γ.Α. του ΔΣΕ όταν βρισκόμασταν στο χωριό Φτύλη, στη Μικρή Πρέσπα, ακριβώς απέναντι από τον Αγιο Αχίλλειο, λειτουργούσε Λέσχη Αξιωματικών. Ενα υπόστεγο σκεπασμένο με καλάμια και ξύλινα τραπέζια και καρέκλες.
Ο Ν.Ζ. δεν ερχόταν ποτέ γιατί είχε πρόβλημα με το στομάχι του. Ανάμεσα στους αξιωματικούς κάποτε βρισκόταν και ο Νίκος Μπελογιάννης που ήταν γραμματέας της ΚΟΒ του Γ.Α. Ηταν τότε τραυματίας στο χέρι. Εκεί στη λέσχη, ανάμεσα στους συμπολεμιστές μας χαλαρώναμε, λέγαμε και κανένα αστείο και ξεκουραζόμασταν από τον πόλεμο. Από τους πιο ζωηρούς και χαμογελαστούς ήταν και ο αξέχαστος σύντροφός μας, ο Νίκος Μπελογιάννης.
Στη Λέσχη δεν τρώγαμε κοτόπουλα ή μαύρο χαβιάρι. Τα ψάρια της Πρέσπας τρώγαμε, γεμάτα κόκαλα με ψιλοκομμένα πράσα ή άλλα άγρια χόρτα, σούπα! Στη Λέσχη ερχόταν, σπάνια, όταν βρισκόταν στο Γ.Α. και ο αλησμόνητος καθηγητής χειρουργός, Πέτρος Κόκκαλης. Κι αυτός φίλος του Ν.Ζ.
Στο ΔΣΕ δούλευα στις γυναίκες. Είχαμε πάρα πολλές. Πήγαινα στα τμήματα ακόμη και στα χαρακώματα. Οταν γύριζα στο Γ.Α. για να κάνω απολογισμό της δουλιάς μου και ν' αναλάβω καινούρια αποστολή, έκανα την παλιά δουλιά μου στο ΠΓ της ΚΕ. Αυτές ήταν οι στιγμές, που συνεργαζόμουν με τον Ν.Ζ. Είχε αλλάξει πολύ. Μου έκανε άδικες παρατηρήσεις μα εγώ σιωπούσα. Είχε τόσες ευθύνες στο κεφάλι του! Δυστυχώς ο Ν.Ζ. έχασε το μεγαλύτερο και σπουδαιότερο κομμάτι της πάλης του ΚΚΕ και του λαού μας. Απομονωμένος στην Κέρκυρα και στο Νταχάου (1936-1945). Γι' αυτό δε φταίει. Φταίει όμως γιατί ενώ δε γνώριζε πρόσωπα και πράγματα έπαιρνε πολλές αποφάσεις μόνος του, χωρίς να συνεργάζεται μ' αυτούς που ήξεραν, με αποτέλεσμα τα μεγάλα ιστορικά λάθη που στοίχισαν ακριβά στο λαό μας, στη χώρα μας.
Ο Ν.Ζ. έζησε όλον τον καιρό στο ΔΣΕ δίπλα μας. Πήγαινε στα τμήματα, όταν χρειαζόταν, μάλιστα πολλές φορές ξεπερνούσε τα όρια. Πήγαινε και στα ορεινά νοσοκομεία - χειρουργεία μας. Εκεί έβρισκε και το φίλο του καθηγητή Πέτρο Κόκκαλη, που ενώ ήταν υπουργός Υγείας της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης, χειρουργούσε ο ίδιος όταν χρειαζόταν.
Πρωτοχρονιά του '49
Στο Γ.Α. του ΔΣΕ ερχόταν από καιρό σε καιρό, και ο Πορφυρογένης. Θυμάμαι την παραμονή της πρωτοχρονιάς του 1949 ήμασταν μαζεμένοι σ' ένα σπίτι του χωριού, για να γιορτάσουμε τον ερχομό του καινούριου χρόνου (χωρίς βέβαια να υποπτευόμαστε ότι θα ήταν ο μοιραίος για εμάς χρόνος), στοιβαγμένοι ο ένας κοντά στον άλλο για να ζεσταθούμε, όταν λίγα λεπτά πριν τις 12 ανοίγει η πόρτα και μαζί με τον αέρα και το χιόνι μπαίνει και ο Αϊ-Βασίλης!! Ψηλός, με τα ξανθά του μαλλιά χιονισμένα, το άσπρο του μπουφάν επίσης χιονισμένο, με την αγκαλιά του γεμάτη δώρα. Ηταν ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης. Τα δώρα (ποτά και γλυκά) από το εξωτερικό όπου βρισκόταν σε αποστολή. Ξεσπάσαμε σε ζητωκραυγές και συνεχίστηκε το γλέντι. Σε τέτοιες στιγμές η συναισθηματική φόρτιση είναι τόσο έντονη που νομίζεις ότι η καρδιά δε θ' αντέξει.
Στην πολιτική προσφυγιά
Στο Βουκουρέστι έφτασα λίγο πριν την III Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ, που έγινε εκεί τον Οκτώβρη του 1950. Σ' αυτήν πήραν μέρος αντιπρόσωποι απ' όλες τις κομματικές οργανώσεις του ΚΚΕ. Εγώ ήμουν εκλεγμένη αντιπρόσωπος από την οργάνωση που ανήκα της Τασκένδης. Σ' αυτήν τη Συνδιάσκεψη ξανασυνάντησα τον Ν.Ζ. Ηταν αρκετά καταβεβλημένος και νευρικός, προβληματισμένος. Το Κόμμα μας, μετά την υποχώρηση του ΔΣΕ, είχε ν' αντιμετωπίσει πολλά και δύσκολα προβλήματα κι ανάμεσά τους και το πρόβλημα Μήτσος Παρτσαλίδης. Δεν άντεξε τις δυσκολίες, έχασε τον προσανατολισμό του και σήκωσε τη δική του παντιέρα θέλοντας να παρασύρει μαζί του και το ΚΚΕ στον κατήφορο. Ο Ν.Ζ. αντιμετώπισε τον καρδιακό του φίλο με μεγάλη αυστηρότητα και πόνο καρδιάς. Δε θα επέτρεπε στον εαυτό του, λόγω φιλίας, να καταπατήσει τους κανόνες της εσωκομματικής ηθικής.
Ο Ν.Ζ. ήταν απόλυτα προσηλωμένος στις αρχές του. Το έδειξε αργότερα και στην περίπτωση της Ρούλας Ζαχαριάδου. Οταν στην 2η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, το 1951 προτάθηκε να γίνει τακτικό μέλος της ΚΕ, από αναπληρωματικό που ήταν, ψήφισε κατά (υπέρ 28, κατά 1) επειδή όπως εξήγησε δεν ήταν ακόμη έτοιμη γι' αυτό.
Αργότερα, το 1955, όταν ο δεύτερος γιος του, ο Σήφης ήταν μόλις 4 ετών, έστειλε την γυναίκα του στην Ελλάδα για να δουλέψει παράνομα, ενώ όλοι προσπαθούσαν να τον αποτρέψουν, μάταια όμως. Τελικά η Ρούλα πήγε, πιάστηκε, έμεινε πολλά χρόνια στη φυλακή και δεν ξανασυναντήθηκαν ποτέ. Τον Σήφη η Ρούλα τον συνάντησε πια μεγάλο.
Στο Βουκουρέστι δεν έβλεπα τον Ν.Ζ. απευθείας. Ημουν σε άλλη δουλιά. Τελευταία φορά στη ζωή μου τον είδα στη Μόσχα, το 1957, τυχαία σε κάποιον κεντρικό δρόμο. Βρισκόμουν εκεί για κάποια δουλιά και ξαφνικά βλέπω τον Ν.Ζ. να έρχεται προς το μέρος μου. Οταν με πλησίασε, μου έκλεισε το μάτι και συνέχισε το δρόμο του.
Τα παιδιά του τα ξαναείδα. Τον Κύρο μετά τον γυρισμό μας το 1976 περίπου. Είχε έρθει από τη Μόσχα όπου ζει, στον αδελφό του Ν.Ζ. και μας τηλεφώνησε να συναντηθούμε. Ηθελε να μάθει αν ο πατέρας του (δηλαδή ο Ν.Ζ.) ήταν πράγματι προδότης, όπως είχε διαδοθεί. Τον ξαναείδα στην κηδεία του Ν.Ζ. εδώ στην Αθήνα. Κουβεντιάσαμε αρκετή ώρα για τον πατέρα του. Θα είναι γύρω στα 64-65 χρόνων. Τον Σήφη, 51 χρόνων τώρα, τον είδα επίσης μια φορά στην κηδεία.
Εδώ τελειώνει η προσπάθειά μου να σκιαγραφήσω το πορτρέτο του Νίκου Ζαχαριάδη, που ομολογώ ότι δεν ήταν μικρή.
Ο Νίκος Ζαχαριάδης, τελικά, ήταν ένας άνθρωπος καταπληκτικός με χαρακτήρα δύσκολο, σκληρός, αδυσώπητος για τους εχθρούς, φιλικός για τους πολλούς, τρυφερός για τους δικούς του ανθρώπους και όπως θα 'λεγε ένας απλός άνθρωπος «σκληρό καρύδι», όπως τον γνώρισα εγώ, ένα απλό μέλος του ΚΚΕ, μια απλή μαχήτρια του ΔΣΕ.
Στην αφήγησή μου αυτή, για να σκιαγραφήσω σωστά το χαρακτήρα του Ν.Ζ. αναγκάζομαι να προστρέχω και στη δική μου ζωή και δράση, καθώς και άλλων άξιων αγωνιστών. Αυτό ήταν δύσκολο μα αναπόφευκτο.
Πιο αρμόδιος από μένα για να μιλήσει για τον Νίκο Ζαχαριάδη ήταν ο σύντροφός μου Βασίλης Μπαρτζιώτας, ο οποίος τον ήξερε καλύτερα, αφού υπήρξαν για πολλά χρόνια συνεργάτες, στο ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, στην ηγεσία του ΔΣΕ, στη Γραμματεία της ΚΕ του ΚΚΕ και ο οποίος έγραψε το βιβλίο «Νίκος Ζαχαριάδης. Γενικός Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ από 1931 μέχρι το 1956. Κριτική βιογραφική μελέτη». Αθήνα 1989 (σελ. χειρ. 338). Ελπίζω το βιβλίο αυτό κάποτε να εκδοθεί.
22 Ιούνη 2002
* Στην πραγματικότητα, ο Νίκος Ζαχαριάδης έγινε ηγέτης του ΚΚΕ αμέσως μετά την έκκληση της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομμουνιστικής Διεθνούς «Προς όλα τα μέλη του ΚΚΕ» (Νοέμβρης 1931) ως επικεφαλής του νέου Πολιτικού Γραφείου της ΚΕ του ΚΚΕ, το οποίο εκτελούσε και τα χρέη του Γραμματέα και της Γραμματείας της ΚΕ του ΚΚΕ, επειδή στα 1931-1935 στο ΚΚΕ δεν υπήρχε ούτε Γραμματέας ούτε Γραμματεία της ΚΕ.
*Ριζοσπάστης*
Το ΚΚΕ γεννά Μπελογιάννηδες
(α΄ μέρος)
«Η κατάσταση που παρακολουθώ στην Ελλάδα, μου γεννάει μια ανυπομονησία πότε να βρεθώ κάτω, αδιαφορώντας για τις συνθήκες και τις δυσκολίες που θα συναντήσω. Δεν είμαστε πλασμένοι εμείς σήμερα για "ειρηνική" ζωή...».1(Νίκος Μπελογιάννης )
Οι συνθήκες που είχαν διαμορφωθεί στην Ελλάδα μετά το τέλος του αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ), σφραγίζονταν από τις διώξεις κατά του ΚΚΕ και του ΕΑΜικού κινήματος, ενώ το ίδιο το ΚΚΕ πάλευε ηρωικά όντας «τριχοτομημένο»:
Ενα τμήμα του, μαζί και το καθοδηγητικό του κέντρο, ήταν στην πολιτική προσφυγιά, ένα άλλο στις φυλακές και στις εξορίες στην Ελλάδα και ένα τρίτο στην παράνομη δράση.
Ταυτόχρονα, το ΚΚΕ προσπαθούσε να αξιοποιήσει τις όποιες νόμιμες δυνατότητες παρείχε η λειτουργία του αστικού πολιτικού συστήματος, συνδυάζοντας την παράνομη δουλειά με τη νόμιμη, αλλά και να αντιμετωπίσει τις αυξανόμενες οπορτουνιστικές πιέσεις που εκδηλώνονταν στο εσωτερικό του Κόμματος καθώς και στον περίγυρό του.
Από την άλλη, τα κτυπήματα των οργανώσεων από τις διωκτικές αρχές είχαν διαμορφώσει ένα κλίμα «χαφιεδοφοβίας», που γινόταν αιτία πολλές συλλήψεις κομμουνιστών να θεωρούνται αποτέλεσμα της ύπαρξης χαφιέδων στον παράνομο μηχανισμό και όχι αποτέλεσμα διαφορετικών αιτιών, όπως της παραβίασης συνωμοτικών κανόνων, τυχαίων περιστατικών και άλλων. Και όλα αυτά, τη στιγμή που η ανασυγκρότηση των παράνομων κομματικών οργανώσεων πρόβαλε ως το υπ' αριθμόν ένα καθήκον του Κόμματος, ενώ διαρκούσαν οι προσπάθειες πολλαπλής υπονόμευσής του.
Την άνοιξη του 1949 υπεύθυνος του παράνομου κομματικού κλιμακίου στην Ελλάδα ανέλαβε ο Νίκος Πλουμπίδης, μέλος της ΚΕ, αντικαθιστώντας τον Στέργιο Αναστασιάδη, μέλος του ΠΓ, που είχε πέσει στα χέρια της Ασφάλειας. Μαζί με τον Αναστασιάδη πιάστηκαν και άλλοι καθοδηγητές των παράνομων οργανώσεων, καθώς και πολλοί ακόμα σύντροφοι της Αθήνας και του Πειραιά. Οι οργανώσεις σχεδόν εξαρθρώθηκαν.Το πρόβλημα των συλλήψεων είχε απασχολήσει και την 7η Ολομέλεια της ΚΕ (14-18 Μαΐου 1950), η οποία αποφάσισε σχετικά με τα παράνομα στελέχη στην Ελλάδα:
«Ολα τα κομματικά στελέχη που τώρα δουλεύουν παράνομα στην Ελλάδα πρέπει να περάσουν στο εξωτερικό για λόγους ασφάλειας των κομματικών οργανώσεων, για ξεκούραση και μόρφωση και για να γίνει εξέταση με σκοπό να βρεθεί άκρη για τα σοβαρά χτυπήματα που μας κατάφερε ο εχθρός στα τελευταία χρόνια»2.
Μετά τις συλλήψεις της άνοιξης 1949, η οργάνωση των ΕΠΟΝιτών, όπως λεγόταν, με επικεφαλής τον Σταύρο Κασιμάτη, αυτονομήθηκε από το κλιμάκιο που καθοδηγούσε ο Ν. Πλουμπίδης. Ο ίδιος ο Κασιμάτης, λαθεμένα, υποψιαζόταν ότι ο Ν. Πλουμπίδης είχε δώσει στην Ασφάλεια τον παράνομο μηχανισμό. Η απόφαση για τη δημιουργία του δεύτερου καθοδηγητικού κέντρου πάρθηκε δίχως προηγούμενη συνεννόηση του Κασιμάτη με το ΠΓ. Αργότερα, το ΠΓ ενέκρινε την επιλογή της αυτονόμησης.
Οπως έγραψε ο Κασιμάτης, σε σύσκεψη που πραγματοποίησαν ο ίδιος με τους Κώστα Φιλίνη, Φώφη Λαζάρου, Πέτρο Διβέρη, αποφάσισαν τη συγκρότηση του δεύτερου καθοδηγητικού κέντρου του ΚΚΕ στην Αθήνα.
Διαβάζουμε:«Χωρίς περιστροφές αναφέρομαι σύντομα στις συλλήψεις, στη δημιουργημένη από αυτές κατάσταση και προτείνω να αναλάβουμε εμείς οι τέσσερις πρωτοβουλία για ανασυγκρότηση των οργανώσεων, όχι μόνο της ΕΠΟΝ αλλά και του Κόμματος»3.
Στο δεύτερο καθοδηγητικό κέντρο, που το συναντάμε και ως κέντρο των ΕΠΟΝιτών, άλλοτε και των Μακρονησιωτών, εντάχθηκαν και απολυμένοι από τη Μακρόνησο, όπως ο Αντώνης Μπριλλάκης, ο Πότης Παρασκευόπουλος και ο Παναγιώτης Κατερίνης.
Στο πλαίσιο των μέτρων ανασυγκρότησης των παράνομων Κομματικών Οργανώσεων, η 7η Ολομέλεια προσέλαβε τους Νίκο Μπελογιάννη και Νίκο Ακριτίδη ως αναπληρωματικά μέλη της ΚΕ.
Λίγες ημέρες μετά την 7η Ολομέλεια ο Μπελογιάννης αναχώρησε για την Ελλάδα από την πολιτική προσφυγιά όπου βρισκόταν, μέσω της διαδρομής Παρίσι - Ρώμη - Αθήνα. Εφθασε αεροπορικώς στις 7 Ιουνίου 1950, με το όνομα Ερρίκος Πανόζ στο Αργεντινό του διαβατήριο. Πέντε μήνες αργότερα, το Νοέμβριο του 1950, τον ακολούθησε ο Νίκος Ακριτίδης.
Ο Μπελογιάννης δούλεψε ως καθοδηγητής των παράνομων οργανώσεων του ΚΚΕ , μαζί και των Πλουμπίδη και Βαβούδη 4.
Σε τηλεγράφημα, με ημερομηνία 21 Ιουνίου 1950, που έστειλε στο ΠΓ μετά τον ερχομό του ο Μπελογιάννης ανέφερε για τους Πλουμπίδη και Βαβούδη, με τους οποίους είχε εντολή να μη συνδεθεί:
«Από 1Αρ. 31 -Κ
Έφθασα 7 Ιούνη. Ρώμη ψώνισα ένα Ιταλό 300 δολάρια και έβγαλε τράνζιτο. Σας γράφω κρίσεις μου για ανθρώπους μας. Ο Μπ (Νίκος Πλουμπίδης) είναι εντάξει (...) Αρρώστια και απομόνωση συντελούν βλέπει μερικά ζητήματα στενά σχολαστικά χλιαρά. Κουφός (Νίκος Βαβούδης) μάλλον εντάξει. Σε άρρωστο Μπ, πρότεινε αναλάβει αυτός καθοδήγηση» 5.
Οταν ο Μπελογιάννης ήρθε στην Ελλάδα, παράλληλα και ταυτόχρονα με την πολύμορφη κατασταλτική επίθεση εναντίον του ΚΚΕ βρισκόταν σε εξέλιξη και η προσπάθεια ιδεολογικής και οργανωτικής υπονόμευσης του Κόμματος. Η προσπάθεια να διαλυθεί ή να μεταλλαχθεί το ΚΚΕ , ή να δημιουργηθεί στη θέση του ένα άλλο «εθνικό» κόμμα, άρχισε αμέσως μετά το τέλος του λαϊκού ένοπλου αγώνα 1946 - 1949. Επιχειρήθηκε από ντόπιες και ξένες υπηρεσίες, ανάμεσα σε αυτές και της Γιουγκοσλαβίας, αλλά και από δυνάμεις που συνεργάζονταν με το παράνομο ΚΚΕ σε συμμαχικά πολιτικά σχήματα.
Λίγες ημέρες μετά τον ερχομό του ο Ν. Μπελογιάννης έστειλε στο ΠΓ το εξής ραδιοτηλεγράφημα:
«Αθήνα από εποχή κυβερνητικής κρίσης βρίσκεται γνωστός κατάσκοπος Κρις 6 και ο ίδιος και πράχτορές του πλησιάζουν για ψάρεμα Μακρονησιώτες. Επίσης το ίδιο κάνει και Σερβική πρεσβεία σε μεγάλη κλίμακα. Ο σταθμός πρέπει να τονώσει με εκπομπές του αγωνιστική διάθεση και ηθικό απολυμένων Μακρονησιωτών» 7.
Η δραστηριότητα του γιουγκοσλαβικού παράγοντα, που για δικό του λογαριασμό προσπαθούσε να ασκήσει επιρροή στις γραμμές του ΚΚΕ , είχε επισημανθεί και στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ. Τότε καταγγέλθηκε από τον Ν. Ζαχαριάδη, ότι ο Τίτο πραγματοποίησε συνάντηση με τον Δημ. Γιωτόπουλο, γνωστό τροτσκιστή και ύποπτο για συνεργασία με την ελληνική Κρατική Ασφάλεια.
Εξάλλου, στον Τύπο της εποχής γράφτηκε:
«Τώρα μπορεί να αποκαλυφθούν οι λόγοι, οι οποίοι έφεραν την διάσπαση και τον σχηματισμό διαφόρων ανεξαρτήτων ομάδων μεταξύ των αριστερών και ο σχηματισμός των ομάδων αυτών εγένετο διότι επήλθε ριζική διαφωνία μεταξύ των ηγετών. Εάν δηλαδή έπρεπε να δημιουργήσουν την επαναστατικήν αυτήν κίνηση στους κόλπους του ΚΚΕ ή όχι. Οι γνώμες διχάσθηκαν (...) οι υπό τον Καραμαούναν ανέλαβον να ευνοήσουν την δημιουργίαν του Τιτοϊκού κινήματος εν Ελλάδι. (...) ήρχισαν αι επαφαί Γιόβιτς και αριστερών... Γιόβιτς συνηντήθη με τον Καραμαούναν - Θυμογιάννην και άλλους αριστερούς παράγοντας οι οποίοι εις όλας τας δεξιώσεις του Γιουγκοσλαβικού προξενείου ήσαν παρόντες.
Ο Καραμαούνας ευθύς ως ήλθεν εις επαφήν με τον Γιόβιτς και έλαβε τας οδηγίας του αρχηγού του Νέου ΚΚΕ ήρχισε τας πρώτας κινήσεις του. Ο Γιουγκοσλάβος πρόξενος Γιόβιτς μετά την επιτυχίαν του αυτήν, ενθαρρυνθείς, ήρχισε να κινήται ζωηρότερον» 8.
Ο Ν. Πλουμπίδης επίσης είχε αναφερθεί πολλές φορές στο ρόλο των «Τιτικών», όπως ονόμαζαν εκείνους που υποστήριζαν την πολιτική της Γιουγκοσλαβίας:
«Ολες οι προσπάθειες κάθε λογής σοσιαλιστών, αρχείων, λικβινταριστών, τροτσκιστών, ελδιτών, τιτικών, αντιηγετικών, είχαν αποτύχει οικτρά» 9.
Σε Δελτίο Πληροφοριών, που βρίσκεται στο Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών, με ημερομηνία 26 Μαρτίου 1951, διαβάζουμε:
«...Οντως σαν η Κυβέρνησις δεν κατορθώσει να βελτιώσει την έκρυθμον ούτως ειπείν κατάστασιν θέτουσα ένα σχετικόν φραγμόν εις την ακρίβειαν του βίου και να περιορίσει την ανεργίαν, υπάρχει φόβος να επικρατήσει εις προσεχείς εκλογάς ο αριστερισμός, ματαιούμενης της προσπάθειας των εθνικιστών κομμουνιστών να εκμηδενίσουν τον Ζαχαριάδη» 10.
Σε άλλο Πληροφοριακό Σημείωμα, με ημερομηνία 13 Νοεμβρίου 1951, αναφέρεται:
«Η υφισταμένη ενδοκομματική διένεξις εις τους κόλπους της ΕΔΑ προήλθεν εκ της ασυμφωνίας μελών τινών της Δ.Ε. (Διοικούσας Επιτροπής) της ΕΔΑ επί της ακολουθητέας γραμμής χαραχθείσης υπό της ηγεσίας του ΚΚΕ . Φαίνεται, δια τον ως άνω λόγον, ότι παρηγκωνίσθη ο ΚΥΡΚΟΣ εκ της Δ.Ε. της ΕΔΑ. (...) Η διαπιστωθείσα ασυμφωνία (...) μεταξύ ανωτάτων εξωκομματικών στελεχών της παραμένει σταθερά αιτία διαφωνιών και κινδύνων ρήξεως και διασπάσεως της ΕΔΑ και δημιουργίας μιας νέας αριστεράς κινήσεως ως στρεφομένης εναντίον του ΚΚΕ ... Η κίνησις αυτή είτε είναι αντικειμενικώς υπάρχουσα είτε σκοπίμως εξαγγελόμενη προς εκφοβισμόν των ως άνω προσωπικοτήτων οι οποίοι δεν δεικνύουν διάθεσιν συνεργασίας και υποταγής εις τα κελεύσματα του ΚΚΕ , είναι τα μάλα εκμεταλλεύσιμος υπό του Κράτους» 11.
Από τη μια, λοιπόν, η γιουγκοσλαβική πρεσβεία και, από την άλλη, μια σειρά μυστικές υπηρεσίες του ιμπεριαλισμού, είχαν δραστηριοποιηθεί κατά του παράνομου ΚΚΕ . Για το ίδιο θέμα παρατίθεται και η μαρτυρία του Σταύρου Κασιμάτη:
«Μπορώ να ισχυριστώ ότι με τη δουλειά που κάναμε εμείς, το δικό μας κομμάτι των οργανώσεων, στους Μακρονησιώτες και τους απολυμένους και στους του Στρατοπέδου, μέσα στις γενικότερες αγωνιστικές συνθήκες πετύχαμε να ναυαγήσουν οι αποσχιστικές προσπάθειες και του Εγγλέζου Κρις (...) και οι προσπάθειες της γιουγκοσλαβικής πρεσβείας. Ελέγχαμε πλήρως τις κινήσεις της τελευταίας» 12.
Εξάλλου, από τα τέλη του 1949 ο Ν. Βαβούδης πληροφορούσε το ΠΓ για τον τότε υπουργό Εσωτερικών και την Ασφάλεια:
«Ρέντης και Ασφάλεια δουλεύουν εντατικά για την ίδρυση του νέου ΚΚΕ , αλλά όπως λένε καθυστερούν γιατί δεν ήρθαν ακόμα τα στελέχη από τη Γιουγκοσλαβία. Κινούνται για το κόμμα αυτό, ο δημοσιογράφος Γραμματικόπουλος, δικηγόρος Αποστολόπουλος και ο γιος του εκ μέρους εφημερίδας "Βήμα" (...) Είναι έμπιστος του Ρέντη. Αλλες πληροφορίες ότι η Ασφάλεια έχει δημιουργήσει από καιρό στις συνοικίες οργανώσεις τις οποίες καθοδηγή (...)» 13.
Τι σήμαινε η μετατροπή του ΚΚΕ σε «νέο ΚΚΕ »; Λίγα χρόνια αργότερα, το 1956, ο Ηλίας Τσιριμώκος, γενικός γραμματέας του σοσιαλδημοκρατικού σχηματισμού ΕΛΔ - ΣΚΕ, έγραψε σχετικά με αυτό:
«Εις το σύνολον, μια τέτοια τοποθέτησις του νομίμου κινήματος της Αριστεράς θα επανέφερε εις την ορθήν βάσιν το θέμα των σχέσεων Αριστεράς και έθνους, που η πολιτική του Ζαχαριάδη έχει ανατρέψει. Η πολιτική της ηγεσίας του ΚΚΕ κατόρθωσε να μεταβάλη τα δεδομένα του προβλήματος εις την Ελλάδα. Και να διαβάλη, από άποψιν εθνικήν, όχι μόνο το ΚΚΕ , αλλά ολόκληρη την Αριστεράν ως "αντεθνικώς" σκεπτόμενην ή ενεργούσαν. Το ΚΚΕ με τα Δεκεμβριανά εμείωσε τους ακατάλυτους εθνικούς τίτλους του ΕΑΜ...!!» 14
Ο ίδιος τόνιζε:
«Είναι δυνατόν να γίνη σήμερα λόγος δια την δημιουργίαν μιας νέας Αριστεράς με την συμμετοχή των ΕΔΑΐτικων στοιχείων; Από την ειλικρινή στροφήν ολόκληρης της Αριστεράς προς μιαν γνήσιαν αυτόχθονα εθνικήν ανεξάρτητον γραμμήν, εξαρτάται κατά πολύ η περαιτέρω διαμόρφωσις της πολιτικής ζωής της χώρας. Εις την τύχην της Αριστεράς εν Ελλάδι εβάρυναν - και βαραίνουν δια το μέλλον της - η στάσις του Δεκεμβρίου του 1944 και ο εμφύλιος πόλεμος»15.
Οταν έγραφε τα παραπάνω ο Ηλίας Τσιριμώκος, ήταν η περίοδος αμέσως μετά το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ (1956). Είναι χαρακτηριστικό ότι στο ίδιο κείμενο ο Τσιριμώκος εξυμνούσε τον Βλαντισλάβ Γκομούλκα, ΓΓ της ΚΕ του Πολωνικού Κόμματος:
«Το όνομα ενός Βλαντισλάβ Γκομούλκα αίφνης θα γραφή με μεγάλα γράμματα εις την ιστορίαν του Εργατικού Κινήματος. Διότι αποδεικνύεται γνήσιος Πολωνός και γνήσιος επαναστάτης. Ο πολωνικός δρόμος προς τον σοσιαλισμόν δεν σημαίνει τίποτε άλλο από την πλήρη μεταβολήν εις τας μεθόδους, την σύνδεσιν του Κινήματος με το πολωνικόν έθνος, την πολωνική πραγματικότητα και την καταστροφήν των σταλινικών μεθόδων»16.
Τέτοιες αντιλήψεις ενδυναμώθηκαν ιδιαίτερα μετά το 20ό Συνέδριο. Επί της ουσίας, αυτές τις αντιλήψεις εξέφραζαν και στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του 1950 και σειρά συνεργαζόμενοι με το ΚΚΕ .
Τρεις μήνες πριν από τον ερχομό του Μπελογιάννη, είχαν πραγματοποιηθεί οι βουλευτικές εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950, στις οποίες το ΚΚΕ συμμετείχε στο σχήμα «Δημοκρατική Παράταξη» με την επωνυμία «Δημοκρατικός Συναγερμός». Με το ίδιο σχήμα το ΚΚΕ πήρε μέρος αργότερα στη δημιουργία της ΕΔΑ.
Διαβάζουμε για εκείνα τα χρόνια:
«Καταβλήθηκε ακόμα και προσπάθεια να εκβληθεί ο Συναγερμός από την ΕΔΑ, να εκτοπιστεί, δηλαδή, η πιο σφριγηλή δύναμή της. Αλλά ματαιώθηκε, όταν συνειδητοποίησαν τον αντίκτυπο που θα προκαλούσε μια τέτοια ενέργεια στο δημοκρατικό λαό της Αριστεράς» 17.
Και παρακάτω:
«Μετά την ίδρυση της ΕΔΑ, υποστηρίχθηκε ότι το ΚΚΕ έπρεπε να διαλυθεί, ή μάλλον να συγχωνευτεί στις τάξεις της. Στην ιστορία των πολιτικών κομμάτων δεν υπήρχε προηγούμενο»18.
Από τις αρχές της 10ετίας του 1950, άρχισε να καλλιεργείται και η πλαστή αντίθεση ανάμεσα στους κομμουνιστές που ζούσαν στο εξωτερικό και στους κομμουνιστές που βρίσκονταν στο εσωτερικό. Την όξυνση αυτής της πολιτικά ανύπαρκτης αντίθεσης επεδίωκε και ο αστικός πολιτικός κόσμος. Σημείωσε σχετικά ο Νίκος Κιτσίκης, υποψήφιος δήμαρχος Αθήνας το 1964 και νικητής των τότε εκλογών:
«Νομιμοποίηση ΚΚΕ . Ο Βενιζέλος και άλλα κόμματα υποστηρίζουν τη νομιμοποίηση του ΚΚΕ ... Εβαζαν τη θέση να αποκλεισθούν αυτοί που τους αφαιρέθηκε η ιθαγένεια και να χωριστούν οι μέσα απ΄ την Ελλάδα απ΄ τους έξω» 19.
Στην καλλιέργεια αυτής της πλαστής αντίθεσης, συνέβαλαν 20 στελέχη της ΕΔΑ στις αρχές της δεκαετίας του 1950, ενώ και σήμερα στελέχη του οπορτουνισμού υποστηρίζουν ότι η αντίθεση ήταν υπαρκτή.
Είναι χαρακτηριστικά τα εξής:
«Ο Στ. Ηλιόπουλος έθεσε τον δάκτυλον εις τον τύπον των ήλων, όταν αναφέρθηκε στη "διατήρηση σε παρανομία του ΚΚΕ και την απουσία της ηγεσίας του".
Οταν υποστήριξε την ανάγκη "τα κόμματα που αποτελούν την ΕΔΑ να αναλάβουν, με πλήρη ευθύνη και αυτοτέλεια, την άσκηση της πολιτικής της Αριστεράς στη χώρα", ασφαλώς δεν άφηνε έξω από τις συνιστώσες της ΕΔΑ τους κομμουνιστές, οι οποίοι, παρ' όλη την εκτός νόμου θέση του κόμματός τους, μετείχαν οι ίδιοι ενεργητικά στη νόμιμη δράση της ΕΔΑ και εκπροσωπούνταν, άτυπα ή συγκαλυμμένα, στη Δ.Ε. (Διοικούσα Επιτροπή) και τα άλλα όργανά της.
Και αυτοί περιλαμβάνονταν ασφαλώς στο "ΕΜΕΙΣ" της διατύπωσης του Στ. Ηλιόπουλου, που δεν μπορούσε να είναι σαφέστερη εξαιτίας της νομοθεσίας του αντικομμουνιστικού κράτους.
Είναι άξιο προσοχής ότι η πρώτη επισήμανση του σημαντικού αυτού προβλήματος (μεταφορά του καθοδηγητικού κέντρου μέσα στη χώρα), το οποίο έμελλε να δεσπόσει την επόμενη δεκαετία στη ζωή της Αριστεράς, έγινε από ένα ηγετικό στέλεχος του ΣΚΕ (Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας), που ακριβώς εξαιτίας της ιδιότητάς του αυτής ήταν απαλλαγμένο από τις δεσμεύσεις και αναστολές που είχαν οι κομμουνιστές» 21.
Σήμερα, με βάση και τη συγκεντρωμένη εμπειρία, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι η αστική τάξη επιχείρησε να εκμεταλλευτεί την ύπαρξη της ΕΔΑ, προκειμένου να υπονομεύσει το ΚΚΕ .
Ελπιζε ότι θα μπορούσε να την αξιοποιήσει ως μοχλό κατά του ΚΚΕ , εκμεταλλευόμενη απόψεις δυνάμεων που συμμετείχαν στην ΕΔΑ, αλλά και δυνάμεων του ΚΚΕ με οπορτουνιστικές παρεκκλίσεις.
Βεβαίως, το ΚΚΕ δε βρισκόταν πρώτη φορά στο στόχαστρο των αστικών και οπορτουνιστικών δυνάμεων. Τώρα όμως είχαν δημιουργηθεί νέα δεδομένα, που καθόριζαν την πιο σκληρή επίθεση εναντίον του, από όσες είχε γνωρίσει στο παρελθόν. Νέα δεδομένα, γιατί εκείνο που κρινόταν τη δεκαετία του 1940, ήταν το ζήτημα της πολιτικής εξουσίας. Εκ των πραγμάτων τέθηκε τότε το «ποιος - ποιον», αν δηλαδή ως αποτέλεσμα κορύφωσης της ταξικής πάλης η εξουσία θα παρέμενε αστική ή αν η εργατική τάξη θα κατακτούσε τη δική της εξουσία, διαμορφώνοντας τον απαραίτητο συσχετισμό δυνάμεων και συμμαχία με τα λαϊκά στρώματα του χωριού και της πόλης.
Τελικά, η γνωστή έκβαση που είχε η ταξική πάλη οδήγησε στη διατήρηση της αστικής κυριαρχίας. Και ακριβώς επειδή αυτό έγινε μετά από παρατεταμένους ένοπλους αγώνες, ακριβώς επειδή η αστική τάξη γνώρισε μεγάλο κίνδυνο, η αντίδρασή της κατά του ΚΚΕ , πριν και μετά τη νίκη της, πήρε πρωτόγνωρες διαστάσεις.
Η πίεση που ασκήθηκε κατά των λαϊκών δυνάμεων, αποτέλεσε έναν από τους λόγους που ενίσχυσαν απόψεις για το επιζήμιο της ύπαρξης παράνομων κομματικών οργανώσεων.
Οι παράνομες οργανώσεις και ο Μπελογιάννης
Ετσι, σε μια σειρά κομμουνιστές διαμορφωνόταν από εκείνα τα χρόνια, άποψη αντίθετη από την οργανωτική πολιτική του ΚΚΕ . Σχετικά με αυτό το θέμα ο Λεωνίδας Τζεφρώνης, που το 1952 ήταν ένας από τους καθοδηγητές του παράνομου κομματικού μηχανισμού και στη συνέχεια στέλεχος του οπορτουνιστικού χώρου, ομολόγησε αργότερα:
«...έρχονταν στιγμές που ένιωθα μέσα μου ένα κενό. Σαν να ήμουν διχασμένος, δισυπόστατος (...) Τον αγώνα τον έκανε η ΕΔΑ. Εβλεπες τους ανθρώπους της ΕΔΑ να τρέχουν συνεχώς ανάμεσα στον κόσμο. Αυτοί ναι. Κάνανε πραγματικόν αγώνα και έβλεπαν και χαίρονταν χειροπιαστά αποτελέσματα (...) Η ΕΔΑ κατακτούσε μέρα με τη μέρα καινούργιες θέσεις, καινούργια κάστρα θα 'λεγα (...) και το παράνομο ΚΚΕ ακουγόταν μόνον όταν γίνονταν συλλήψεις που φοβίζανε τον κόσμο, προκαλούσαν νέα κυνηγητά και δίκες που δηλητηριάζανε την πολιτική ζωή.
(...) Η δική μας δουλειά ήταν να βγάζουμε καμία προκήρυξη (...) Κι όταν τις έβλεπε κανείς κολλημένες στον τοίχο άλλαζε δρόμο. Σκορπούσαμε κάτω κανένα τρικ, μα κανένας δεν τα άγγιζε (...) Ολη αυτή η ιστορία με την αποστολή παράνομων στην Ελλάδα ήταν εντελώς χωρίς νόημα» 22.
Ιδια αντίληψη με την παραπάνω επιχείρησαν στις μέρες μας πολλοί (ανάμεσά τους και η Ελλη Παππά) 23 να αποδώσουν και στον Μπελογιάννη . Δηλαδή, ότι είχε ταχθεί κατά της λειτουργίας παράνομων οργανώσεων.
Είπε η Ελλη Παππά:
«Ο Μπελογιάννης δεν πίστευε σε αυτές τις παράνομες οργανώσεις. Ηταν εναντίον. Καθαρά εναντίον» 24.
Ακόμα:
«Ο Νίκος ξανοιγόταν σε παλιούς πολιτικούς που μπορούσαν να έρθουν κοντά, να κάνουν ένα πλατύ κίνημα. Οπως έγινε μετά με την ΕΔΑ. Αυτό ήταν το όνειρό του. Αυτό ήταν το σχήμα που ήθελε» 25.
Είναι αναμφισβήτητο ότι ο Μπελογιάννης ξανοιγόταν σε παλιούς πολιτικούς. Ομως αυτό το έκανε υλοποιώντας την πολιτική του ΚΚΕ για τη δημιουργία ενός δημοκρατικού μετώπου. Δεν ήταν προσωπική του σύλληψη και επιλογή. Και βεβαίως, υλοποιώντας πάντα την πολιτική του ΚΚΕ , επεδίωκε την οικοδόμηση γερών παράνομων κομματικών οργανώσεων.
Τη διαφορετική της αντίληψη για το Κόμμα και το χαρακτήρα του, που η Ελλη Παππά διαμόρφωσε πολλά χρόνια αργότερα, την παρουσίασε ως άποψη του Μπελογιάννη !
Ωστόσο, εκείνα τα χρόνια και η ίδια άλλα πίστευε από εκείνα ΠΟΥ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΕ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ. Περιγράφοντας την κατάσταση που κατά τη γνώμη της είχε διαμορφωθεί στις κομματικές οργανώσεις και στηλιτεύοντας κομματικούς υπεύθυνους, οι οποίοι παραμελούσαν την εφαρμογή των κανόνων κομματικής λειτουργίας, έγραψε στον Νίκο Ζαχαριάδη:
«Αφήνω που όλη η σκληρή μας πείρα των τελευταίων χρόνων έχει πάει περίπατο, η δουλιά γίνεται με τις μέθοδες του '47 (ραντεβού στο δρόμο και διάφορα τέτοια, ανάκατη νόμιμη και παράνομη δουλειά, πλήθος συνδέσεις και εντολές, καμιά αποκέντρωση κλπ.)» 26.
Κάνοντας, λοιπόν, η Ελλη Παππά λόγο για την ανάγκη συνδυασμού της νόμιμης με την παράνομη δουλειά και για την ανάγκη αποκέντρωσης της οργανωμένης δράσης, είναι φανερό ότι αποδεχόταν και η ίδια την αναγκαιότητα ύπαρξης των παράνομων κομματικών οργανώσεων. Μόνο οι παράνομες οργανώσεις λειτουργούν αποκεντρωμένα, συνδέουν τη νόμιμη δράση με την παράνομη κλπ.
Εξάλλου, δεν υπήρχε περίπτωση να απευθύνεται στον Ζαχαριάδη, για να του προτείνει την κατάργηση του παράνομου μηχανισμού...
Δεν έχει επίσης καμία σχέση με την πραγματικότητα ο ισχυρισμός της Ελλης Παππά, ότι με το «μακριά από σήματα και οργανώσεις» 27, φράση που η ίδια υποστήριξε ότι της είπε, ο Μπελογιάννης απέρριπτε την αναγκαιότητα των παράνομων οργανώσεων.
Με το «μακριά από σήματα (δηλαδή τους ασυρμάτους για τη μετάδοση πληροφοριών στο ΠΓ) και οργανώσεις», το αντίθετο έλεγε ο Μπελογιάννης : Να οικοδομηθούν παράνομες οργανώσεις, που δε θα έχουν την παραμικρή οργανωτική σχέση με τον παλιό μηχανισμό, οργανώσεις που θα είναι περιφρουρημένες.
Και αυτό, γιατί μετά τη σύλληψή του ο Μπελογιάννης έκρινε ότι δεν έπρεπε να είχε συνδεθεί με τους Πλουμπίδη και Βαβούδη, για το λόγο ότι ήταν πολύ πιθανό η Ασφάλεια να βρισκόταν στα ίχνη του Πλουμπίδη, αλλά και ότι ο Βαβούδης, που είχε τους ασυρμάτους στην ευθύνη του, δεν ήταν δυνατό να ανακατεύεται και με την οργανωτική δουλειά όπως γινόταν, ΟΧΙ ΜΕ ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΕΥΘΥΝΗ.
Εγραψε ο Ακριτίδης σχετικά με αυτή την εκτίμηση του Μπελογιάννη :
«...Ο Νίκος ως τα τελευταία του είχε εμπιστοσύνη στον Μπάρμπα και το μόνο που μου μίλησε είναι ότι ο Μπάρμπας είναι εντάξει, μα μπορεί να τον έχει η ασφάλεια στα χέρια της» 28.
Δηλαδή, ότι μπορεί να τον παρακολουθούσε.
Ο Μπελογιάννης πάλεψε με όλες τις δυνάμεις του για να εφαρμόσει την οργανωτική πολιτική του ΚΚΕ . Επιπλέον, εξέφρασε και γραπτώς την άποψή του για την παράνομη δράση. Προτού να έρθει στην Ελλάδα, έγραψε στο ημερολόγιό του (16 Οκτωβρίου 1949) :
«Από τότε που έγινα μέλος του Κόμματος, όσο θυμάμαι, κάθε καινούργια δουλειά που μου αναθέτουν είναι ή εξαιρετικά δύσκολη ή μια οργάνωση, ή τμήμα που δεν βρίσκεται σε καλή κατάσταση ή μου αναθέτουν τη δημιουργία μιας καινούργιας. Αυτή είναι η "μοίρα" της κομματικής μου ζωής μέχρι σήμερα, κι όταν κάθε φορά το αναλογίζομαι νιώθω μέσα μου ξεχωριστή περηφάνια...» 29.
Ενώ στην απολογία του κατά τη δεύτερη δίκη υποστήριξε:
«Γι' αυτό ακριβώς και η μεγαλύτερη μάχη δίνεται για τον παράνομο μηχανισμό και οι αντίπαλοί μας προσπαθούν να τρομοκρατήσουν όσους δουλεύουν στον παράνομο μηχανισμό. Εγώ δεν αρνούμαι ότι ήρθα στην Ελλάδα ακριβώς για να εφαρμόσω τη γραμμή του Κόμματος» 30.
ΕΔΩ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ Η ΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ, που είναι ταυτόχρονα ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΗ σε όσους επιχειρούν ΝΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΟΥΝ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ :
Ο Μπελογιάννης συμβόλιζε την αταλάντευτη οργανωμένη παρουσία και δράση του ΚΚΕ σε όλες τις συνθήκες και με όλες τις μορφές πάλης. Η ύπαρξη της παράνομης οργάνωσης ερχόταν σε αντίθεση, υπονόμευε και εξουδετέρωνε σε εκείνες τις συνθήκες ΤΟ ΣΤΟΧΟ, είτε υποκατάστασης του ΚΚΕ από ένα υποταγμένο στο σύστημα ΚΚ, είτε απορρόφησής του από συμμαχικά σχήματα.
Βιβλιογραφία - σημειώσεις
1.«Νέος Κόσμος», Μάρτιος 1954, σελ. 49, (από το ημερολόγιο του Νίκου Μπελογιάννη , στις 27 Νοεμβρίου 1949, 7 μήνες προτού να έρθει στην Ελλάδα), που περιέχεται στο άρθρο του Αλέκου Ψηλορείτη ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗΣ .
2. Το ΚΚΕ - ΕΠΙΣΗΜΑ ΚΕΙΜΕΝΑ, τ. 7ος, σελ. 40, εκδόσεις ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ.
3. Σταύρος Κασιμάτης, «Οι παράνομοι», σελ. 80, εκδόσεις Φιλίστωρ.
4. Ο Νίκος Βαβούδης γεννήθηκε στη Ρωσία, όπου ο πατέρας του (από τον Μαντάμαδο της Λέσβου) είχε πάει πριν την Οχτωβριανή Επανάσταση. Η μάνα του ήταν Ρωσίδα.
Ο Βαβούδης ήρθε στο Μανταμάδο σε μικρή ηλικία. Νέος πια πήγε στον Πειραιά και δούλεψε στο εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα ως στέλεχος του ΚΚΕ . Εκλέχτηκε γραμματέας του ομώνυμου Ενωτικού Εργατικού Κέντρου. Αργότερα συνελήφθη και φυλακίσθηκε στις φυλακές της Αίγινας, απ' όπου δραπέτευσε το 1934.
Ο Βαβούδης πήρε μέρος στον εμφύλιο πόλεμο της Ισπανίας, ως αξιωματικός του Βαλκανικού Τάγματος «Δημητρώφ» των διεθνών Ταξιαρχιών, στο πλευρό του «Δημοκρατικού Στρατού Ισπανίας».
Μετά την ήττα του «Δημοκρατικού Στρατού Ισπανίας» ο Βαβούδης επέστρεψε στη Σοβιετική Ενωση. Το 1944 ήρθε στην Ελλάδα. Παρέμεινε παράνομος στη διάρκεια του αγώνα του ΔΣΕ και μετά τη λήξη του, αναλαμβάνοντας κομματικές αποστολές.
5. Σταύρος Κασιμάτης, «Οι παράνομοι», σελ. 177, εκδόσεις Φιλίστωρ.
6. Πρόκειται για το γνωστό Εγγλέζο Κρις Γουντχάουζ, που έδρασε στα ελληνικά βουνά κατά τη διάρκεια της Κατοχής ως στέλεχος του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής (ΣΜΑ), φυσικά και της Ιντέλιτζενς Σέρβις.
7. Σταύρος Κασιμάτης, «Οι παράνομοι», σελ. 202-203, εκδόσεις Φιλίστωρ.
8. Σόλων Γρηγοριάδης, «Τα φοβερά ντοκουμέντα - Μετά τον εμφύλιο», σελ. 241, εκδόσεις ΦΥΤΡΑΚΗΣ.
9. «Ριζοσπάστης», 14 Αυγούστου 1990.
10. Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών, Φάκελος 135.4 του 1951.
11. Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών, Φάκελος 139.3 του 1951.
12. Σταύρος Κασιμάτης, «Οι παράνομοι», σελ. 202, εκδόσεις Φιλίστωρ.
13. Σταύρος Κασιμάτης, «Οι παράνομοι», σελ. 140, εκδόσεις Φιλίστωρ.
14. Γεώργιος Α. Λεονταρίτης, «ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΔΥΟ ΑΚΡΑ», σελ. 194, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ «ΕΣΤΙΑΣ».
15. Γεώργιος Α. Λεονταρίτης, «ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΔΥΟ ΑΚΡΑ», σελ. 193 - 194, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ «ΕΣΤΙΑΣ».
16. Γεώργιος Α. Λεονταρίτης, «ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΔΥΟ ΑΚΡΑ», σελ. 196, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ «ΕΣΤΙΑΣ».
17. Γιάννης Αγγέλου, «Οι κομμουνιστές», σελ. 152, εκδόσεις ΔΙΟΓΕΝΗΣ.
18. Γιάννης Αγγέλου, «Οι κομμουνιστές», σελ. 153-154, εκδόσεις ΔΙΟΓΕΝΗΣ.
19. Σταύρος Κασιμάτης, «Οι παράνομοι», σελ. 310, εκδόσεις Φιλίστωρ.
20. Οι απόψεις τους εντάσσονταν στην προσπάθεια διάχυσης του ΚΚΕ στην ΕΔΑ. Βλέπε αναλυτικά στο βιβλίο «Ο σύγχρονος δεξιός οπορτουνισμός», συλλογή άρθρων, εκδόσεις ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ - 2005.
21. Τάσος Τρίκκας, «ΕΔΑ 1951-67, ΤΟ ΝΕΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ», τ. Α, σελ. 167, εκδόσεις ΘΕΜΕΛΙΟ.
22. Λευτέρης Μαυροειδής, ΟΙ ΔΥΟ ΟΨΕΙΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ, σελ. 347-348, εκδόσεις Δελφίνι.
23. Συναντάται άλλοτε ως Ελλη Παππά και άλλοτε ως Ελλη Ιωαννίδου.
24. Αναδημοσίευση στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 1 Νοεμβρίου 2009.
25. Αναδημοσίευση στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 1 Νοεμβρίου 2009.
26. Αρχείο ΚΚΕ - Εγγραφο 119112: Εκθέσεις της Ελλης Ιωαννίδου προς τον Ν. Ζαχαριάδη.
27. Αρχείο ΚΚΕ - Εγγραφο 119112: Εκθέσεις της Ελλης Ιωαννίδου προς τον Ν. Ζαχαριάδη.
28. Αρχείο ΚΚΕ - Εγγραφο 48645.
29. Περιοδικό «Νέος Κόσμος», Μάρτιος 1954, σελ. 49, από άρθρο του Αλέκου Ψηλορείτη.
30. Πότης Παρασκευόπουλος, «Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο», σελ. 153, εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ.
Οι συνθήκες που είχαν διαμορφωθεί στην Ελλάδα μετά το τέλος του αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ), σφραγίζονταν από τις διώξεις κατά του ΚΚΕ και του ΕΑΜικού κινήματος, ενώ το ίδιο το ΚΚΕ πάλευε ηρωικά όντας «τριχοτομημένο»:
Ενα τμήμα του, μαζί και το καθοδηγητικό του κέντρο, ήταν στην πολιτική προσφυγιά, ένα άλλο στις φυλακές και στις εξορίες στην Ελλάδα και ένα τρίτο στην παράνομη δράση.
Ταυτόχρονα, το ΚΚΕ προσπαθούσε να αξιοποιήσει τις όποιες νόμιμες δυνατότητες παρείχε η λειτουργία του αστικού πολιτικού συστήματος, συνδυάζοντας την παράνομη δουλειά με τη νόμιμη, αλλά και να αντιμετωπίσει τις αυξανόμενες οπορτουνιστικές πιέσεις που εκδηλώνονταν στο εσωτερικό του Κόμματος καθώς και στον περίγυρό του.
Από την άλλη, τα κτυπήματα των οργανώσεων από τις διωκτικές αρχές είχαν διαμορφώσει ένα κλίμα «χαφιεδοφοβίας», που γινόταν αιτία πολλές συλλήψεις κομμουνιστών να θεωρούνται αποτέλεσμα της ύπαρξης χαφιέδων στον παράνομο μηχανισμό και όχι αποτέλεσμα διαφορετικών αιτιών, όπως της παραβίασης συνωμοτικών κανόνων, τυχαίων περιστατικών και άλλων. Και όλα αυτά, τη στιγμή που η ανασυγκρότηση των παράνομων κομματικών οργανώσεων πρόβαλε ως το υπ' αριθμόν ένα καθήκον του Κόμματος, ενώ διαρκούσαν οι προσπάθειες πολλαπλής υπονόμευσής του.
Την άνοιξη του 1949 υπεύθυνος του παράνομου κομματικού κλιμακίου στην Ελλάδα ανέλαβε ο Νίκος Πλουμπίδης, μέλος της ΚΕ, αντικαθιστώντας τον Στέργιο Αναστασιάδη, μέλος του ΠΓ, που είχε πέσει στα χέρια της Ασφάλειας. Μαζί με τον Αναστασιάδη πιάστηκαν και άλλοι καθοδηγητές των παράνομων οργανώσεων, καθώς και πολλοί ακόμα σύντροφοι της Αθήνας και του Πειραιά. Οι οργανώσεις σχεδόν εξαρθρώθηκαν.Το πρόβλημα των συλλήψεων είχε απασχολήσει και την 7η Ολομέλεια της ΚΕ (14-18 Μαΐου 1950), η οποία αποφάσισε σχετικά με τα παράνομα στελέχη στην Ελλάδα:
«Ολα τα κομματικά στελέχη που τώρα δουλεύουν παράνομα στην Ελλάδα πρέπει να περάσουν στο εξωτερικό για λόγους ασφάλειας των κομματικών οργανώσεων, για ξεκούραση και μόρφωση και για να γίνει εξέταση με σκοπό να βρεθεί άκρη για τα σοβαρά χτυπήματα που μας κατάφερε ο εχθρός στα τελευταία χρόνια»2.
Μετά τις συλλήψεις της άνοιξης 1949, η οργάνωση των ΕΠΟΝιτών, όπως λεγόταν, με επικεφαλής τον Σταύρο Κασιμάτη, αυτονομήθηκε από το κλιμάκιο που καθοδηγούσε ο Ν. Πλουμπίδης. Ο ίδιος ο Κασιμάτης, λαθεμένα, υποψιαζόταν ότι ο Ν. Πλουμπίδης είχε δώσει στην Ασφάλεια τον παράνομο μηχανισμό. Η απόφαση για τη δημιουργία του δεύτερου καθοδηγητικού κέντρου πάρθηκε δίχως προηγούμενη συνεννόηση του Κασιμάτη με το ΠΓ. Αργότερα, το ΠΓ ενέκρινε την επιλογή της αυτονόμησης.
Οπως έγραψε ο Κασιμάτης, σε σύσκεψη που πραγματοποίησαν ο ίδιος με τους Κώστα Φιλίνη, Φώφη Λαζάρου, Πέτρο Διβέρη, αποφάσισαν τη συγκρότηση του δεύτερου καθοδηγητικού κέντρου του ΚΚΕ στην Αθήνα.
Διαβάζουμε:«Χωρίς περιστροφές αναφέρομαι σύντομα στις συλλήψεις, στη δημιουργημένη από αυτές κατάσταση και προτείνω να αναλάβουμε εμείς οι τέσσερις πρωτοβουλία για ανασυγκρότηση των οργανώσεων, όχι μόνο της ΕΠΟΝ αλλά και του Κόμματος»3.
Στο δεύτερο καθοδηγητικό κέντρο, που το συναντάμε και ως κέντρο των ΕΠΟΝιτών, άλλοτε και των Μακρονησιωτών, εντάχθηκαν και απολυμένοι από τη Μακρόνησο, όπως ο Αντώνης Μπριλλάκης, ο Πότης Παρασκευόπουλος και ο Παναγιώτης Κατερίνης.
Στο πλαίσιο των μέτρων ανασυγκρότησης των παράνομων Κομματικών Οργανώσεων, η 7η Ολομέλεια προσέλαβε τους Νίκο Μπελογιάννη και Νίκο Ακριτίδη ως αναπληρωματικά μέλη της ΚΕ.
Λίγες ημέρες μετά την 7η Ολομέλεια ο Μπελογιάννης αναχώρησε για την Ελλάδα από την πολιτική προσφυγιά όπου βρισκόταν, μέσω της διαδρομής Παρίσι - Ρώμη - Αθήνα. Εφθασε αεροπορικώς στις 7 Ιουνίου 1950, με το όνομα Ερρίκος Πανόζ στο Αργεντινό του διαβατήριο. Πέντε μήνες αργότερα, το Νοέμβριο του 1950, τον ακολούθησε ο Νίκος Ακριτίδης.
Ο Μπελογιάννης δούλεψε ως καθοδηγητής των παράνομων οργανώσεων του ΚΚΕ , μαζί και των Πλουμπίδη και Βαβούδη 4.
Σε τηλεγράφημα, με ημερομηνία 21 Ιουνίου 1950, που έστειλε στο ΠΓ μετά τον ερχομό του ο Μπελογιάννης ανέφερε για τους Πλουμπίδη και Βαβούδη, με τους οποίους είχε εντολή να μη συνδεθεί:
«Από 1Αρ. 31 -Κ
Έφθασα 7 Ιούνη. Ρώμη ψώνισα ένα Ιταλό 300 δολάρια και έβγαλε τράνζιτο. Σας γράφω κρίσεις μου για ανθρώπους μας. Ο Μπ (Νίκος Πλουμπίδης) είναι εντάξει (...) Αρρώστια και απομόνωση συντελούν βλέπει μερικά ζητήματα στενά σχολαστικά χλιαρά. Κουφός (Νίκος Βαβούδης) μάλλον εντάξει. Σε άρρωστο Μπ, πρότεινε αναλάβει αυτός καθοδήγηση» 5.
Οταν ο Μπελογιάννης ήρθε στην Ελλάδα, παράλληλα και ταυτόχρονα με την πολύμορφη κατασταλτική επίθεση εναντίον του ΚΚΕ βρισκόταν σε εξέλιξη και η προσπάθεια ιδεολογικής και οργανωτικής υπονόμευσης του Κόμματος. Η προσπάθεια να διαλυθεί ή να μεταλλαχθεί το ΚΚΕ , ή να δημιουργηθεί στη θέση του ένα άλλο «εθνικό» κόμμα, άρχισε αμέσως μετά το τέλος του λαϊκού ένοπλου αγώνα 1946 - 1949. Επιχειρήθηκε από ντόπιες και ξένες υπηρεσίες, ανάμεσα σε αυτές και της Γιουγκοσλαβίας, αλλά και από δυνάμεις που συνεργάζονταν με το παράνομο ΚΚΕ σε συμμαχικά πολιτικά σχήματα.
Λίγες ημέρες μετά τον ερχομό του ο Ν. Μπελογιάννης έστειλε στο ΠΓ το εξής ραδιοτηλεγράφημα:
«Αθήνα από εποχή κυβερνητικής κρίσης βρίσκεται γνωστός κατάσκοπος Κρις 6 και ο ίδιος και πράχτορές του πλησιάζουν για ψάρεμα Μακρονησιώτες. Επίσης το ίδιο κάνει και Σερβική πρεσβεία σε μεγάλη κλίμακα. Ο σταθμός πρέπει να τονώσει με εκπομπές του αγωνιστική διάθεση και ηθικό απολυμένων Μακρονησιωτών» 7.
Η δραστηριότητα του γιουγκοσλαβικού παράγοντα, που για δικό του λογαριασμό προσπαθούσε να ασκήσει επιρροή στις γραμμές του ΚΚΕ , είχε επισημανθεί και στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ. Τότε καταγγέλθηκε από τον Ν. Ζαχαριάδη, ότι ο Τίτο πραγματοποίησε συνάντηση με τον Δημ. Γιωτόπουλο, γνωστό τροτσκιστή και ύποπτο για συνεργασία με την ελληνική Κρατική Ασφάλεια.
Εξάλλου, στον Τύπο της εποχής γράφτηκε:
«Τώρα μπορεί να αποκαλυφθούν οι λόγοι, οι οποίοι έφεραν την διάσπαση και τον σχηματισμό διαφόρων ανεξαρτήτων ομάδων μεταξύ των αριστερών και ο σχηματισμός των ομάδων αυτών εγένετο διότι επήλθε ριζική διαφωνία μεταξύ των ηγετών. Εάν δηλαδή έπρεπε να δημιουργήσουν την επαναστατικήν αυτήν κίνηση στους κόλπους του ΚΚΕ ή όχι. Οι γνώμες διχάσθηκαν (...) οι υπό τον Καραμαούναν ανέλαβον να ευνοήσουν την δημιουργίαν του Τιτοϊκού κινήματος εν Ελλάδι. (...) ήρχισαν αι επαφαί Γιόβιτς και αριστερών... Γιόβιτς συνηντήθη με τον Καραμαούναν - Θυμογιάννην και άλλους αριστερούς παράγοντας οι οποίοι εις όλας τας δεξιώσεις του Γιουγκοσλαβικού προξενείου ήσαν παρόντες.
Ο Καραμαούνας ευθύς ως ήλθεν εις επαφήν με τον Γιόβιτς και έλαβε τας οδηγίας του αρχηγού του Νέου ΚΚΕ ήρχισε τας πρώτας κινήσεις του. Ο Γιουγκοσλάβος πρόξενος Γιόβιτς μετά την επιτυχίαν του αυτήν, ενθαρρυνθείς, ήρχισε να κινήται ζωηρότερον» 8.
Ο Ν. Πλουμπίδης επίσης είχε αναφερθεί πολλές φορές στο ρόλο των «Τιτικών», όπως ονόμαζαν εκείνους που υποστήριζαν την πολιτική της Γιουγκοσλαβίας:
«Ολες οι προσπάθειες κάθε λογής σοσιαλιστών, αρχείων, λικβινταριστών, τροτσκιστών, ελδιτών, τιτικών, αντιηγετικών, είχαν αποτύχει οικτρά» 9.
Σε Δελτίο Πληροφοριών, που βρίσκεται στο Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών, με ημερομηνία 26 Μαρτίου 1951, διαβάζουμε:
«...Οντως σαν η Κυβέρνησις δεν κατορθώσει να βελτιώσει την έκρυθμον ούτως ειπείν κατάστασιν θέτουσα ένα σχετικόν φραγμόν εις την ακρίβειαν του βίου και να περιορίσει την ανεργίαν, υπάρχει φόβος να επικρατήσει εις προσεχείς εκλογάς ο αριστερισμός, ματαιούμενης της προσπάθειας των εθνικιστών κομμουνιστών να εκμηδενίσουν τον Ζαχαριάδη» 10.
Σε άλλο Πληροφοριακό Σημείωμα, με ημερομηνία 13 Νοεμβρίου 1951, αναφέρεται:
«Η υφισταμένη ενδοκομματική διένεξις εις τους κόλπους της ΕΔΑ προήλθεν εκ της ασυμφωνίας μελών τινών της Δ.Ε. (Διοικούσας Επιτροπής) της ΕΔΑ επί της ακολουθητέας γραμμής χαραχθείσης υπό της ηγεσίας του ΚΚΕ . Φαίνεται, δια τον ως άνω λόγον, ότι παρηγκωνίσθη ο ΚΥΡΚΟΣ εκ της Δ.Ε. της ΕΔΑ. (...) Η διαπιστωθείσα ασυμφωνία (...) μεταξύ ανωτάτων εξωκομματικών στελεχών της παραμένει σταθερά αιτία διαφωνιών και κινδύνων ρήξεως και διασπάσεως της ΕΔΑ και δημιουργίας μιας νέας αριστεράς κινήσεως ως στρεφομένης εναντίον του ΚΚΕ ... Η κίνησις αυτή είτε είναι αντικειμενικώς υπάρχουσα είτε σκοπίμως εξαγγελόμενη προς εκφοβισμόν των ως άνω προσωπικοτήτων οι οποίοι δεν δεικνύουν διάθεσιν συνεργασίας και υποταγής εις τα κελεύσματα του ΚΚΕ , είναι τα μάλα εκμεταλλεύσιμος υπό του Κράτους» 11.
Από τη μια, λοιπόν, η γιουγκοσλαβική πρεσβεία και, από την άλλη, μια σειρά μυστικές υπηρεσίες του ιμπεριαλισμού, είχαν δραστηριοποιηθεί κατά του παράνομου ΚΚΕ . Για το ίδιο θέμα παρατίθεται και η μαρτυρία του Σταύρου Κασιμάτη:
«Μπορώ να ισχυριστώ ότι με τη δουλειά που κάναμε εμείς, το δικό μας κομμάτι των οργανώσεων, στους Μακρονησιώτες και τους απολυμένους και στους του Στρατοπέδου, μέσα στις γενικότερες αγωνιστικές συνθήκες πετύχαμε να ναυαγήσουν οι αποσχιστικές προσπάθειες και του Εγγλέζου Κρις (...) και οι προσπάθειες της γιουγκοσλαβικής πρεσβείας. Ελέγχαμε πλήρως τις κινήσεις της τελευταίας» 12.
Εξάλλου, από τα τέλη του 1949 ο Ν. Βαβούδης πληροφορούσε το ΠΓ για τον τότε υπουργό Εσωτερικών και την Ασφάλεια:
«Ρέντης και Ασφάλεια δουλεύουν εντατικά για την ίδρυση του νέου ΚΚΕ , αλλά όπως λένε καθυστερούν γιατί δεν ήρθαν ακόμα τα στελέχη από τη Γιουγκοσλαβία. Κινούνται για το κόμμα αυτό, ο δημοσιογράφος Γραμματικόπουλος, δικηγόρος Αποστολόπουλος και ο γιος του εκ μέρους εφημερίδας "Βήμα" (...) Είναι έμπιστος του Ρέντη. Αλλες πληροφορίες ότι η Ασφάλεια έχει δημιουργήσει από καιρό στις συνοικίες οργανώσεις τις οποίες καθοδηγή (...)» 13.
Τι σήμαινε η μετατροπή του ΚΚΕ σε «νέο ΚΚΕ »; Λίγα χρόνια αργότερα, το 1956, ο Ηλίας Τσιριμώκος, γενικός γραμματέας του σοσιαλδημοκρατικού σχηματισμού ΕΛΔ - ΣΚΕ, έγραψε σχετικά με αυτό:
«Εις το σύνολον, μια τέτοια τοποθέτησις του νομίμου κινήματος της Αριστεράς θα επανέφερε εις την ορθήν βάσιν το θέμα των σχέσεων Αριστεράς και έθνους, που η πολιτική του Ζαχαριάδη έχει ανατρέψει. Η πολιτική της ηγεσίας του ΚΚΕ κατόρθωσε να μεταβάλη τα δεδομένα του προβλήματος εις την Ελλάδα. Και να διαβάλη, από άποψιν εθνικήν, όχι μόνο το ΚΚΕ , αλλά ολόκληρη την Αριστεράν ως "αντεθνικώς" σκεπτόμενην ή ενεργούσαν. Το ΚΚΕ με τα Δεκεμβριανά εμείωσε τους ακατάλυτους εθνικούς τίτλους του ΕΑΜ...!!» 14
Ο ίδιος τόνιζε:
«Είναι δυνατόν να γίνη σήμερα λόγος δια την δημιουργίαν μιας νέας Αριστεράς με την συμμετοχή των ΕΔΑΐτικων στοιχείων; Από την ειλικρινή στροφήν ολόκληρης της Αριστεράς προς μιαν γνήσιαν αυτόχθονα εθνικήν ανεξάρτητον γραμμήν, εξαρτάται κατά πολύ η περαιτέρω διαμόρφωσις της πολιτικής ζωής της χώρας. Εις την τύχην της Αριστεράς εν Ελλάδι εβάρυναν - και βαραίνουν δια το μέλλον της - η στάσις του Δεκεμβρίου του 1944 και ο εμφύλιος πόλεμος»15.
Οταν έγραφε τα παραπάνω ο Ηλίας Τσιριμώκος, ήταν η περίοδος αμέσως μετά το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ (1956). Είναι χαρακτηριστικό ότι στο ίδιο κείμενο ο Τσιριμώκος εξυμνούσε τον Βλαντισλάβ Γκομούλκα, ΓΓ της ΚΕ του Πολωνικού Κόμματος:
«Το όνομα ενός Βλαντισλάβ Γκομούλκα αίφνης θα γραφή με μεγάλα γράμματα εις την ιστορίαν του Εργατικού Κινήματος. Διότι αποδεικνύεται γνήσιος Πολωνός και γνήσιος επαναστάτης. Ο πολωνικός δρόμος προς τον σοσιαλισμόν δεν σημαίνει τίποτε άλλο από την πλήρη μεταβολήν εις τας μεθόδους, την σύνδεσιν του Κινήματος με το πολωνικόν έθνος, την πολωνική πραγματικότητα και την καταστροφήν των σταλινικών μεθόδων»16.
Τέτοιες αντιλήψεις ενδυναμώθηκαν ιδιαίτερα μετά το 20ό Συνέδριο. Επί της ουσίας, αυτές τις αντιλήψεις εξέφραζαν και στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του 1950 και σειρά συνεργαζόμενοι με το ΚΚΕ .
Τρεις μήνες πριν από τον ερχομό του Μπελογιάννη, είχαν πραγματοποιηθεί οι βουλευτικές εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950, στις οποίες το ΚΚΕ συμμετείχε στο σχήμα «Δημοκρατική Παράταξη» με την επωνυμία «Δημοκρατικός Συναγερμός». Με το ίδιο σχήμα το ΚΚΕ πήρε μέρος αργότερα στη δημιουργία της ΕΔΑ.
Διαβάζουμε για εκείνα τα χρόνια:
«Καταβλήθηκε ακόμα και προσπάθεια να εκβληθεί ο Συναγερμός από την ΕΔΑ, να εκτοπιστεί, δηλαδή, η πιο σφριγηλή δύναμή της. Αλλά ματαιώθηκε, όταν συνειδητοποίησαν τον αντίκτυπο που θα προκαλούσε μια τέτοια ενέργεια στο δημοκρατικό λαό της Αριστεράς» 17.
Και παρακάτω:
«Μετά την ίδρυση της ΕΔΑ, υποστηρίχθηκε ότι το ΚΚΕ έπρεπε να διαλυθεί, ή μάλλον να συγχωνευτεί στις τάξεις της. Στην ιστορία των πολιτικών κομμάτων δεν υπήρχε προηγούμενο»18.
Από τις αρχές της 10ετίας του 1950, άρχισε να καλλιεργείται και η πλαστή αντίθεση ανάμεσα στους κομμουνιστές που ζούσαν στο εξωτερικό και στους κομμουνιστές που βρίσκονταν στο εσωτερικό. Την όξυνση αυτής της πολιτικά ανύπαρκτης αντίθεσης επεδίωκε και ο αστικός πολιτικός κόσμος. Σημείωσε σχετικά ο Νίκος Κιτσίκης, υποψήφιος δήμαρχος Αθήνας το 1964 και νικητής των τότε εκλογών:
«Νομιμοποίηση ΚΚΕ . Ο Βενιζέλος και άλλα κόμματα υποστηρίζουν τη νομιμοποίηση του ΚΚΕ ... Εβαζαν τη θέση να αποκλεισθούν αυτοί που τους αφαιρέθηκε η ιθαγένεια και να χωριστούν οι μέσα απ΄ την Ελλάδα απ΄ τους έξω» 19.
Στην καλλιέργεια αυτής της πλαστής αντίθεσης, συνέβαλαν 20 στελέχη της ΕΔΑ στις αρχές της δεκαετίας του 1950, ενώ και σήμερα στελέχη του οπορτουνισμού υποστηρίζουν ότι η αντίθεση ήταν υπαρκτή.
Είναι χαρακτηριστικά τα εξής:
«Ο Στ. Ηλιόπουλος έθεσε τον δάκτυλον εις τον τύπον των ήλων, όταν αναφέρθηκε στη "διατήρηση σε παρανομία του ΚΚΕ και την απουσία της ηγεσίας του".
Οταν υποστήριξε την ανάγκη "τα κόμματα που αποτελούν την ΕΔΑ να αναλάβουν, με πλήρη ευθύνη και αυτοτέλεια, την άσκηση της πολιτικής της Αριστεράς στη χώρα", ασφαλώς δεν άφηνε έξω από τις συνιστώσες της ΕΔΑ τους κομμουνιστές, οι οποίοι, παρ' όλη την εκτός νόμου θέση του κόμματός τους, μετείχαν οι ίδιοι ενεργητικά στη νόμιμη δράση της ΕΔΑ και εκπροσωπούνταν, άτυπα ή συγκαλυμμένα, στη Δ.Ε. (Διοικούσα Επιτροπή) και τα άλλα όργανά της.
Και αυτοί περιλαμβάνονταν ασφαλώς στο "ΕΜΕΙΣ" της διατύπωσης του Στ. Ηλιόπουλου, που δεν μπορούσε να είναι σαφέστερη εξαιτίας της νομοθεσίας του αντικομμουνιστικού κράτους.
Είναι άξιο προσοχής ότι η πρώτη επισήμανση του σημαντικού αυτού προβλήματος (μεταφορά του καθοδηγητικού κέντρου μέσα στη χώρα), το οποίο έμελλε να δεσπόσει την επόμενη δεκαετία στη ζωή της Αριστεράς, έγινε από ένα ηγετικό στέλεχος του ΣΚΕ (Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας), που ακριβώς εξαιτίας της ιδιότητάς του αυτής ήταν απαλλαγμένο από τις δεσμεύσεις και αναστολές που είχαν οι κομμουνιστές» 21.
Σήμερα, με βάση και τη συγκεντρωμένη εμπειρία, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι η αστική τάξη επιχείρησε να εκμεταλλευτεί την ύπαρξη της ΕΔΑ, προκειμένου να υπονομεύσει το ΚΚΕ .
Ελπιζε ότι θα μπορούσε να την αξιοποιήσει ως μοχλό κατά του ΚΚΕ , εκμεταλλευόμενη απόψεις δυνάμεων που συμμετείχαν στην ΕΔΑ, αλλά και δυνάμεων του ΚΚΕ με οπορτουνιστικές παρεκκλίσεις.
Βεβαίως, το ΚΚΕ δε βρισκόταν πρώτη φορά στο στόχαστρο των αστικών και οπορτουνιστικών δυνάμεων. Τώρα όμως είχαν δημιουργηθεί νέα δεδομένα, που καθόριζαν την πιο σκληρή επίθεση εναντίον του, από όσες είχε γνωρίσει στο παρελθόν. Νέα δεδομένα, γιατί εκείνο που κρινόταν τη δεκαετία του 1940, ήταν το ζήτημα της πολιτικής εξουσίας. Εκ των πραγμάτων τέθηκε τότε το «ποιος - ποιον», αν δηλαδή ως αποτέλεσμα κορύφωσης της ταξικής πάλης η εξουσία θα παρέμενε αστική ή αν η εργατική τάξη θα κατακτούσε τη δική της εξουσία, διαμορφώνοντας τον απαραίτητο συσχετισμό δυνάμεων και συμμαχία με τα λαϊκά στρώματα του χωριού και της πόλης.
Τελικά, η γνωστή έκβαση που είχε η ταξική πάλη οδήγησε στη διατήρηση της αστικής κυριαρχίας. Και ακριβώς επειδή αυτό έγινε μετά από παρατεταμένους ένοπλους αγώνες, ακριβώς επειδή η αστική τάξη γνώρισε μεγάλο κίνδυνο, η αντίδρασή της κατά του ΚΚΕ , πριν και μετά τη νίκη της, πήρε πρωτόγνωρες διαστάσεις.
Η πίεση που ασκήθηκε κατά των λαϊκών δυνάμεων, αποτέλεσε έναν από τους λόγους που ενίσχυσαν απόψεις για το επιζήμιο της ύπαρξης παράνομων κομματικών οργανώσεων.
Οι παράνομες οργανώσεις και ο Μπελογιάννης
Ετσι, σε μια σειρά κομμουνιστές διαμορφωνόταν από εκείνα τα χρόνια, άποψη αντίθετη από την οργανωτική πολιτική του ΚΚΕ . Σχετικά με αυτό το θέμα ο Λεωνίδας Τζεφρώνης, που το 1952 ήταν ένας από τους καθοδηγητές του παράνομου κομματικού μηχανισμού και στη συνέχεια στέλεχος του οπορτουνιστικού χώρου, ομολόγησε αργότερα:
«...έρχονταν στιγμές που ένιωθα μέσα μου ένα κενό. Σαν να ήμουν διχασμένος, δισυπόστατος (...) Τον αγώνα τον έκανε η ΕΔΑ. Εβλεπες τους ανθρώπους της ΕΔΑ να τρέχουν συνεχώς ανάμεσα στον κόσμο. Αυτοί ναι. Κάνανε πραγματικόν αγώνα και έβλεπαν και χαίρονταν χειροπιαστά αποτελέσματα (...) Η ΕΔΑ κατακτούσε μέρα με τη μέρα καινούργιες θέσεις, καινούργια κάστρα θα 'λεγα (...) και το παράνομο ΚΚΕ ακουγόταν μόνον όταν γίνονταν συλλήψεις που φοβίζανε τον κόσμο, προκαλούσαν νέα κυνηγητά και δίκες που δηλητηριάζανε την πολιτική ζωή.
(...) Η δική μας δουλειά ήταν να βγάζουμε καμία προκήρυξη (...) Κι όταν τις έβλεπε κανείς κολλημένες στον τοίχο άλλαζε δρόμο. Σκορπούσαμε κάτω κανένα τρικ, μα κανένας δεν τα άγγιζε (...) Ολη αυτή η ιστορία με την αποστολή παράνομων στην Ελλάδα ήταν εντελώς χωρίς νόημα» 22.
Ιδια αντίληψη με την παραπάνω επιχείρησαν στις μέρες μας πολλοί (ανάμεσά τους και η Ελλη Παππά) 23 να αποδώσουν και στον Μπελογιάννη . Δηλαδή, ότι είχε ταχθεί κατά της λειτουργίας παράνομων οργανώσεων.
Είπε η Ελλη Παππά:
«Ο Μπελογιάννης δεν πίστευε σε αυτές τις παράνομες οργανώσεις. Ηταν εναντίον. Καθαρά εναντίον» 24.
Ακόμα:
«Ο Νίκος ξανοιγόταν σε παλιούς πολιτικούς που μπορούσαν να έρθουν κοντά, να κάνουν ένα πλατύ κίνημα. Οπως έγινε μετά με την ΕΔΑ. Αυτό ήταν το όνειρό του. Αυτό ήταν το σχήμα που ήθελε» 25.
Είναι αναμφισβήτητο ότι ο Μπελογιάννης ξανοιγόταν σε παλιούς πολιτικούς. Ομως αυτό το έκανε υλοποιώντας την πολιτική του ΚΚΕ για τη δημιουργία ενός δημοκρατικού μετώπου. Δεν ήταν προσωπική του σύλληψη και επιλογή. Και βεβαίως, υλοποιώντας πάντα την πολιτική του ΚΚΕ , επεδίωκε την οικοδόμηση γερών παράνομων κομματικών οργανώσεων.
Τη διαφορετική της αντίληψη για το Κόμμα και το χαρακτήρα του, που η Ελλη Παππά διαμόρφωσε πολλά χρόνια αργότερα, την παρουσίασε ως άποψη του Μπελογιάννη !
Ωστόσο, εκείνα τα χρόνια και η ίδια άλλα πίστευε από εκείνα ΠΟΥ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΕ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ. Περιγράφοντας την κατάσταση που κατά τη γνώμη της είχε διαμορφωθεί στις κομματικές οργανώσεις και στηλιτεύοντας κομματικούς υπεύθυνους, οι οποίοι παραμελούσαν την εφαρμογή των κανόνων κομματικής λειτουργίας, έγραψε στον Νίκο Ζαχαριάδη:
«Αφήνω που όλη η σκληρή μας πείρα των τελευταίων χρόνων έχει πάει περίπατο, η δουλιά γίνεται με τις μέθοδες του '47 (ραντεβού στο δρόμο και διάφορα τέτοια, ανάκατη νόμιμη και παράνομη δουλειά, πλήθος συνδέσεις και εντολές, καμιά αποκέντρωση κλπ.)» 26.
Κάνοντας, λοιπόν, η Ελλη Παππά λόγο για την ανάγκη συνδυασμού της νόμιμης με την παράνομη δουλειά και για την ανάγκη αποκέντρωσης της οργανωμένης δράσης, είναι φανερό ότι αποδεχόταν και η ίδια την αναγκαιότητα ύπαρξης των παράνομων κομματικών οργανώσεων. Μόνο οι παράνομες οργανώσεις λειτουργούν αποκεντρωμένα, συνδέουν τη νόμιμη δράση με την παράνομη κλπ.
Εξάλλου, δεν υπήρχε περίπτωση να απευθύνεται στον Ζαχαριάδη, για να του προτείνει την κατάργηση του παράνομου μηχανισμού...
Δεν έχει επίσης καμία σχέση με την πραγματικότητα ο ισχυρισμός της Ελλης Παππά, ότι με το «μακριά από σήματα και οργανώσεις» 27, φράση που η ίδια υποστήριξε ότι της είπε, ο Μπελογιάννης απέρριπτε την αναγκαιότητα των παράνομων οργανώσεων.
Με το «μακριά από σήματα (δηλαδή τους ασυρμάτους για τη μετάδοση πληροφοριών στο ΠΓ) και οργανώσεις», το αντίθετο έλεγε ο Μπελογιάννης : Να οικοδομηθούν παράνομες οργανώσεις, που δε θα έχουν την παραμικρή οργανωτική σχέση με τον παλιό μηχανισμό, οργανώσεις που θα είναι περιφρουρημένες.
Και αυτό, γιατί μετά τη σύλληψή του ο Μπελογιάννης έκρινε ότι δεν έπρεπε να είχε συνδεθεί με τους Πλουμπίδη και Βαβούδη, για το λόγο ότι ήταν πολύ πιθανό η Ασφάλεια να βρισκόταν στα ίχνη του Πλουμπίδη, αλλά και ότι ο Βαβούδης, που είχε τους ασυρμάτους στην ευθύνη του, δεν ήταν δυνατό να ανακατεύεται και με την οργανωτική δουλειά όπως γινόταν, ΟΧΙ ΜΕ ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΕΥΘΥΝΗ.
Εγραψε ο Ακριτίδης σχετικά με αυτή την εκτίμηση του Μπελογιάννη :
«...Ο Νίκος ως τα τελευταία του είχε εμπιστοσύνη στον Μπάρμπα και το μόνο που μου μίλησε είναι ότι ο Μπάρμπας είναι εντάξει, μα μπορεί να τον έχει η ασφάλεια στα χέρια της» 28.
Δηλαδή, ότι μπορεί να τον παρακολουθούσε.
Ο Μπελογιάννης πάλεψε με όλες τις δυνάμεις του για να εφαρμόσει την οργανωτική πολιτική του ΚΚΕ . Επιπλέον, εξέφρασε και γραπτώς την άποψή του για την παράνομη δράση. Προτού να έρθει στην Ελλάδα, έγραψε στο ημερολόγιό του (16 Οκτωβρίου 1949) :
«Από τότε που έγινα μέλος του Κόμματος, όσο θυμάμαι, κάθε καινούργια δουλειά που μου αναθέτουν είναι ή εξαιρετικά δύσκολη ή μια οργάνωση, ή τμήμα που δεν βρίσκεται σε καλή κατάσταση ή μου αναθέτουν τη δημιουργία μιας καινούργιας. Αυτή είναι η "μοίρα" της κομματικής μου ζωής μέχρι σήμερα, κι όταν κάθε φορά το αναλογίζομαι νιώθω μέσα μου ξεχωριστή περηφάνια...» 29.
Ενώ στην απολογία του κατά τη δεύτερη δίκη υποστήριξε:
«Γι' αυτό ακριβώς και η μεγαλύτερη μάχη δίνεται για τον παράνομο μηχανισμό και οι αντίπαλοί μας προσπαθούν να τρομοκρατήσουν όσους δουλεύουν στον παράνομο μηχανισμό. Εγώ δεν αρνούμαι ότι ήρθα στην Ελλάδα ακριβώς για να εφαρμόσω τη γραμμή του Κόμματος» 30.
ΕΔΩ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ Η ΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ, που είναι ταυτόχρονα ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΗ σε όσους επιχειρούν ΝΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΟΥΝ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ :
Ο Μπελογιάννης συμβόλιζε την αταλάντευτη οργανωμένη παρουσία και δράση του ΚΚΕ σε όλες τις συνθήκες και με όλες τις μορφές πάλης. Η ύπαρξη της παράνομης οργάνωσης ερχόταν σε αντίθεση, υπονόμευε και εξουδετέρωνε σε εκείνες τις συνθήκες ΤΟ ΣΤΟΧΟ, είτε υποκατάστασης του ΚΚΕ από ένα υποταγμένο στο σύστημα ΚΚ, είτε απορρόφησής του από συμμαχικά σχήματα.
Βιβλιογραφία - σημειώσεις
1.«Νέος Κόσμος», Μάρτιος 1954, σελ. 49, (από το ημερολόγιο του Νίκου Μπελογιάννη , στις 27 Νοεμβρίου 1949, 7 μήνες προτού να έρθει στην Ελλάδα), που περιέχεται στο άρθρο του Αλέκου Ψηλορείτη ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗΣ .
2. Το ΚΚΕ - ΕΠΙΣΗΜΑ ΚΕΙΜΕΝΑ, τ. 7ος, σελ. 40, εκδόσεις ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ.
3. Σταύρος Κασιμάτης, «Οι παράνομοι», σελ. 80, εκδόσεις Φιλίστωρ.
4. Ο Νίκος Βαβούδης γεννήθηκε στη Ρωσία, όπου ο πατέρας του (από τον Μαντάμαδο της Λέσβου) είχε πάει πριν την Οχτωβριανή Επανάσταση. Η μάνα του ήταν Ρωσίδα.
Ο Βαβούδης ήρθε στο Μανταμάδο σε μικρή ηλικία. Νέος πια πήγε στον Πειραιά και δούλεψε στο εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα ως στέλεχος του ΚΚΕ . Εκλέχτηκε γραμματέας του ομώνυμου Ενωτικού Εργατικού Κέντρου. Αργότερα συνελήφθη και φυλακίσθηκε στις φυλακές της Αίγινας, απ' όπου δραπέτευσε το 1934.
Ο Βαβούδης πήρε μέρος στον εμφύλιο πόλεμο της Ισπανίας, ως αξιωματικός του Βαλκανικού Τάγματος «Δημητρώφ» των διεθνών Ταξιαρχιών, στο πλευρό του «Δημοκρατικού Στρατού Ισπανίας».
Μετά την ήττα του «Δημοκρατικού Στρατού Ισπανίας» ο Βαβούδης επέστρεψε στη Σοβιετική Ενωση. Το 1944 ήρθε στην Ελλάδα. Παρέμεινε παράνομος στη διάρκεια του αγώνα του ΔΣΕ και μετά τη λήξη του, αναλαμβάνοντας κομματικές αποστολές.
5. Σταύρος Κασιμάτης, «Οι παράνομοι», σελ. 177, εκδόσεις Φιλίστωρ.
6. Πρόκειται για το γνωστό Εγγλέζο Κρις Γουντχάουζ, που έδρασε στα ελληνικά βουνά κατά τη διάρκεια της Κατοχής ως στέλεχος του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής (ΣΜΑ), φυσικά και της Ιντέλιτζενς Σέρβις.
7. Σταύρος Κασιμάτης, «Οι παράνομοι», σελ. 202-203, εκδόσεις Φιλίστωρ.
8. Σόλων Γρηγοριάδης, «Τα φοβερά ντοκουμέντα - Μετά τον εμφύλιο», σελ. 241, εκδόσεις ΦΥΤΡΑΚΗΣ.
9. «Ριζοσπάστης», 14 Αυγούστου 1990.
10. Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών, Φάκελος 135.4 του 1951.
11. Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών, Φάκελος 139.3 του 1951.
12. Σταύρος Κασιμάτης, «Οι παράνομοι», σελ. 202, εκδόσεις Φιλίστωρ.
13. Σταύρος Κασιμάτης, «Οι παράνομοι», σελ. 140, εκδόσεις Φιλίστωρ.
14. Γεώργιος Α. Λεονταρίτης, «ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΔΥΟ ΑΚΡΑ», σελ. 194, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ «ΕΣΤΙΑΣ».
15. Γεώργιος Α. Λεονταρίτης, «ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΔΥΟ ΑΚΡΑ», σελ. 193 - 194, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ «ΕΣΤΙΑΣ».
16. Γεώργιος Α. Λεονταρίτης, «ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΔΥΟ ΑΚΡΑ», σελ. 196, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ «ΕΣΤΙΑΣ».
17. Γιάννης Αγγέλου, «Οι κομμουνιστές», σελ. 152, εκδόσεις ΔΙΟΓΕΝΗΣ.
18. Γιάννης Αγγέλου, «Οι κομμουνιστές», σελ. 153-154, εκδόσεις ΔΙΟΓΕΝΗΣ.
19. Σταύρος Κασιμάτης, «Οι παράνομοι», σελ. 310, εκδόσεις Φιλίστωρ.
20. Οι απόψεις τους εντάσσονταν στην προσπάθεια διάχυσης του ΚΚΕ στην ΕΔΑ. Βλέπε αναλυτικά στο βιβλίο «Ο σύγχρονος δεξιός οπορτουνισμός», συλλογή άρθρων, εκδόσεις ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ - 2005.
21. Τάσος Τρίκκας, «ΕΔΑ 1951-67, ΤΟ ΝΕΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ», τ. Α, σελ. 167, εκδόσεις ΘΕΜΕΛΙΟ.
22. Λευτέρης Μαυροειδής, ΟΙ ΔΥΟ ΟΨΕΙΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ, σελ. 347-348, εκδόσεις Δελφίνι.
23. Συναντάται άλλοτε ως Ελλη Παππά και άλλοτε ως Ελλη Ιωαννίδου.
24. Αναδημοσίευση στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 1 Νοεμβρίου 2009.
25. Αναδημοσίευση στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 1 Νοεμβρίου 2009.
26. Αρχείο ΚΚΕ - Εγγραφο 119112: Εκθέσεις της Ελλης Ιωαννίδου προς τον Ν. Ζαχαριάδη.
27. Αρχείο ΚΚΕ - Εγγραφο 119112: Εκθέσεις της Ελλης Ιωαννίδου προς τον Ν. Ζαχαριάδη.
28. Αρχείο ΚΚΕ - Εγγραφο 48645.
29. Περιοδικό «Νέος Κόσμος», Μάρτιος 1954, σελ. 49, από άρθρο του Αλέκου Ψηλορείτη.
30. Πότης Παρασκευόπουλος, «Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο», σελ. 153, εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ.
Το ΚΚΕ γεννά Μπελογιάννηδες
Η πολεμική για την αποστολή Μπελογιάννη
(β΄ μέρος)
Σχετικά με την αποστολή του Νίκου Μπελογιάννη έχει διεξαχθεί και συνεχίζεται ως τις μέρες μας έντονη ιδεολογικοπολιτική επίθεση κατά του ΚΚΕ, κυρίως από την πλευρά του οπορτουνιστικού χώρου. Στο επίκεντρο της επίθεσης βρίσκεται πρωταρχικά ο χαρακτήρας του ΚΚΕ ως κόμματος νέου τύπου, όπως επίσης και ο τότε ΓΓ της ΚΕ, Νίκος Ζαχαριάδης.Τόσο στην προπολεμική περίοδο, όσο και στα χρόνια που αναφερόμαστε, στην επίθεση κατά του ΚΚΕ και του Ζαχαριάδη ως Γενικού Γραμματέα, πρωτοστάτησαν, φυσικά, οι ιδεολογικοί και πολιτικοί μηχανισμοί της αστικής τάξης. Ωστόσο, πολλές φορές η παρέμβασή τους γινόταν σχεδόν περιττή, αφού το ρόλο τους αναλάβαιναν άλλοι, προερχόμενοι «εκ των έσω».
Για παράδειγμα, είναι περίπου μνημειώδης η συκοφαντική επίθεση του Γιάννη Πετσόπουλου, ο οποίος, σε βιβλίο του - λίβελο 1 κατά του Ζαχαριάδη, τον κατηγορεί ότι «έσπασε» στα μπουντρούμια της Μεταξικής δικτατορίας και έγραψε ένα σοσιαλπατριωτικό γράμμα (εννοεί το πρώτο γράμμα για τον ελληνοϊταλικό πόλεμο), προκειμένου να σώσει τη ζωή του!
Μετά το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ (1956) ακολούθησε η 6ηΠλατιά Ολομέλεια της ΚΕ (11-12 Μαρτίου 1956), η οποία καθαίρεσε τον Ζαχαριάδη από ΓΓ της ΚΕ. Στη συνέχεια, η 7η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ (18-24 Φεβρουαρίου 1957) τον καθαίρεσε από την ΚΕ και τον διέγραψε από μέλος του Κόμματος, ενώ αποφάσισε να διερευνήσει ολόκληρη την κομματική πορεία του, για να εξετάσει αν ήταν πράκτορας του εχθρού.
Ολα αυτά τα χρόνια, τόσο η αστική, όσο και η οπορτουνιστική προπαγάνδα έχουν υψώσει ένα αντιδημοκρατικό ιδεολογικό τείχος, με σκοπό να γίνει απροσπέλαστη, αν όχι να φαίνεται εκ προοιμίου αφερέγγυα και δογματική, κάθε άλλη φωνή που επιχειρεί να κρίνει αντικειμενικά τον Ζαχαριάδη. Σε αυτό το πλαίσιο αντιμετωπίζεται και η αποστολή του Μπελογιάννη στην Ελλάδα. Ο οπορτουνιστικός χώρος έχει υποστηρίξει ότι η αποστολή του Μπελογιάννη υπονόμευε την πορεία της πολιτικής και δημοκρατικής ομαλότητας, που, όπως ισχυρίζεται, είχε ξεκινήσει από τον Απρίλιο του 1950, με το σχηματισμό της κυβέρνησης Ν. Πλαστήρα - Σοφ. Βενιζέλου - Γ. Παπανδρέου.
Και αυτό γιατί:
«Οταν ο Μπελογιάννης έφυγε από το Βουκουρέστι, άφησε εκεί μια κομμουνιστική ηγεσία και ένα Κόμμα που μολονότι είχε ηττηθεί, δεν είχε αποβάλει την αντάρτικη στολή και την ψυχολογία του βουνού.
Ο Ζαχαριάδης διακήρυσσε από το ραδιοφωνικό σταθμό που είχε εγκαταστήσει στις ανατολικές χώρες ότι οι αντάρτες κρατούν τα όπλα "παρά πόδα".
(...) Ετσι στο εσωτερικό της χώρας άρχισε να καλλιεργείται από το "σκληρό πυρήνα" της άκρας δεξιάς η ανησυχία ότι οι κομμουνιστές ετοιμάζουν τον "τρίτο γύρο"». 2
Ακόμα:
«Και ο Μπελογιάννης, σ' αυτή την υπόθεση (...) ήταν ο ιδεολόγος κομμουνιστής που αντιμετώπισε με αξιοπρέπεια και πνευματική ηρεμία τις συνέπειες ενός εμφυλίου πολέμου που, ενώ είχε λήξει από καιρό, οι "σκληροί" πυρήνες των αντιπάλων συντηρούσαν το κλίμα του τεχνητά, σ' ένα απίθανο και εθνικά επιζήμιο πολιτικό παιχνίδι». 3
Χαώδης είναι η απόσταση που χωρίζει αυτές τις απόψεις από κάθε έννοια επαναστατικής αντίληψης και πρακτικής, που περιλαμβάνει και την παράνομη, ανεξάρτητα από οποιεσδήποτε συνθήκες. Είναι άποψη που αρνείται κάθε έννοια στοιχειώδους αντίστασης απέναντι στην αιματοβαμμένη αστική εξουσία.Παρόμοιες αντιλήψεις του οπορτουνιστικού χώρου δείχνουν επιπλέον τέλεια αδιαφορία για όσα συνέβαιναν στον κόσμο, που μέρος τους αποτελούσαν και οι εξελίξεις στην Ελλάδα.
Στην πραγματικότητα, οι τέτοιες απόψεις της ηττοπάθειας και της υποταγής εμπεριέχουν και το εχθρικό στοιχείο απέναντι στην πολιτική της Σοβιετικής Ενωσης, που την τοποθετούν στη θέση της συνυπεύθυνης με τις ΗΠΑ για την πολιτική του «ψυχρού πολέμου». Κι ας κηρύχθηκε ο τελευταίος από τον ιμπεριαλισμό, κόντρα στη φιλειρηνική πολιτική της Σοβιετικής Ενωσης και των άλλων κρατών της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Είναι γεγονός ότι η 6η Ολομέλεια (9 Οκτωβρίου 1949) είχε αποφασίσει:
«...στη χώρα ξεσπούν κα φουντώνουν μεγάλοι λαϊκοί αγώνες, ενώ οι κύριες δυνάμεις του ΔΣΕ, παρά τη μοναρχοφασιστική επιτυχία στο Βίτσι - Γράμμο, παραμένουν άθιχτες και με το όπλο παρά πόδα». 4
Ταυτόχρονα, η 6η Ολομέλεια είχε αποφασίσει την πλήρη αλλαγή της τακτικής του ΚΚΕ.
Συγκεκριμένα:
«α) Να σταματήσει σήμερα τον ένοπλο αγώνα αφήνοντας μόνο μικρά παρτιζάνικα τμήματα, σαν μέσο πίεσης για όσο το δυνατόν περισσότερο εκδημοκρατισμό της πολιτικής ζωής του τόπου με βάση τις προτάσεις της Σ.Ε. και σαν μορφή άμυνας εναντίον του δολοφονικού οργίου των κρατικών και παρακρατικών οργάνων του μοναρχοφασισμού.
β) Να μεταφέρει το κέντρο βάρους της δουλειάς του στην οργάνωση και καθοδήγηση των οικονομικών και πολιτικών αγώνων... (...)
δ) Στο κέντρο της προσοχής του Κόμματος πρέπει να μπει το πρόβλημα της υπεράσπισης της ειρήνης (...)
ζ) Το Κόμμα πρέπει, χρησιμοποιώντας τις δυνατότητες που υπάρχουν, να βγάλει στην Αθήνα νόμιμη, περιοδική, μαζική πολιτική εφημερίδα». 5
Με βάση ΑΥΤΑ ΤΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ, πρέπει να προσεγγίζεται Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΛΗΘΕΙΑ και για την «υπόθεση Μπελογιάννη», ανεξάρτητα από το γεγονός ότι στην πολιτική του ΚΚΕ εντοπίζεται η αντίφαση, από τη μία να γίνεται λόγος για επαναστατική κατάσταση και, από την άλλη, να ακολουθείται (σωστά) η προηγούμενη πολιτική κατεύθυνση.
Ομως, η επίθεση για την αποστολή Μπελογιάννη έχει και τα συκοφαντικά χαρακτηριστικά της. Εξιστόρησε στο παρελθόν η Ελλη Παππά, που τα λεγόμενά της έγραψε Η ΑΥΓΗ μετά το θάνατό της:
«Ο Ζαχαριάδης είχε ανάγκη να δημιουργήσει τον μύθο ενός μάρτυρα και τον μύθο ενός προδότη. Τον Μπελογιάννη τον χρησιμοποίησε στη θέση του μάρτυρα. Και τον Πλουμπίδη στη θέση του προδότη» 6.
Τα ίδια έγραψαν οι Πότης Παρασκευόπουλος, Τάσος Βουρνάς κ.ά.
ΜΟΝΟ ΠΟΥ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ, ΔΙΑΨΕΥΔΟΥΝ ΤΕΤΟΙΕΣ ΑΥΘΑΙΡΕΣΙΕΣ.
Η αποστολή του Μπελογιάννη ήταν αναγκαία και από την άποψη ότι χρειαζόταν να έρθει στην Ελλάδα κάποιο από τα πιο ικανά στελέχη που διέθετε τότε το ΚΚΕ. Και ήρθαν εκείνα τα χρόνια δεκάδες στελέχη από την προσφυγιά, για να βοηθήσουν στην ανασυγκρότηση του Κόμματος. Ετσι έπρεπε να κάνει ένα Κομμουνιστικό Κόμμα που σέβεται το όνομά του και την ιστορία του.
Εκείνα τα χρόνια ήρθε παράνομα η Ρούλα Κουκούλου, γυναίκα του Ζαχαριάδη, μέλος της ΚΕ. Επίσης, τα μέλη του ΠΓ Δημήτρης Βλαντάς, Γιώργης Βοντίσιος (Γούσιας), Κώστας Κολιγιάννης, Γιώργης Ερυθριάδης (Πετρής), πολλά μέλη της ΚΕ, όπως οι Αύρα Παρτσαλίδου, Χαρίλαος Φλωράκης, Κώστας Λουλές, Μιλτιάδης Πορφυρογένης, Βασίλης Ζάχος, Μήτσος Δάλλας και άλλοι. Ο Πλουμπίδης ζητούσε να έρθει στην Ελλάδα μέλος του ΠΓ, μετά τη σύλληψη του Αναστασιάδη.
Στον Μπελογιάννη το ΠΓ και η ΚΕ είχαν επενδύσει μεγάλες ελπίδες. Το έδειχναν η ανάδειξή του στην ΚΕ και η ευθύνη που του ανατέθηκε στον παράνομο μηχανισμό.
Ετσι, είναι απόλυτα ταιριαστές οι παρακάτω φράσεις:
«Για να μην υπάρξουν ταλαντεύσεις και στο εσωτερικό και να εφαρμοστεί πιστά η γραμμή της, η ηγεσία του ΚΚΕ στέλνει με πλαστά διαβατήρια στην Ελλάδα τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής Νίκο Μπελογιάννη και Νίκο Ακριτίδη, παλιό μαθητή της σχολής Ευελπίδων και ηγετικό στέλεχος της ΕΠΟΝ κατά την Κατοχή». 7
Ο Μπελογιάννης είχε γράψει στο ημερολόγιό του:
«...μια ζωή μονότονη, πληχτική, χωρίς σοβαρό περιεχόμενο. 'Οαση η Συνδιάσκεψη και η 6η Ολομέλεια. Ο καιρός περνάει με το διάβασμα και με την προσμονή να ριχτούμε από μέρα σε μέρα στη δουλειά και στη δράση». 8
Ιδιαίτερα σε εκείνες τις συνθήκες, στην Ελλάδα έπρεπε να έρθουν στελέχη σαν τον Μπελογιάννη, ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΙΣΧΥΟΥΝ ΣΤΟ ΑΚΕΡΑΙΟ, ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΣΤΑΛΙΝ :
«Να θυμάστε, σύντροφοι, ότι μόνο εκείνα τα στελέχη είναι καλά, που δε φοβούνται τις δυσκολίες, που δεν κρύβονται από τις δυσκολίες, αλλά, αντίθετα, πηγαίνουν να συναντήσουν τις δυσκολίες για να τις υπερνικήσουν και να τις εξαλείψουν. Μόνο στην πάλη με τις δυσκολίες σφυρηλατούνται τα πραγματικά στελέχη». 9
Παρέμβαση της Έλλης Παππά ...μετά θάνατον
Στα τόσα που γράφτηκαν και ειπώθηκαν για τον Μπελογιάννη, μετά το θάνατο της Ελλης Παππά, οι ρήτορες και οι συγγραφείς επεδίωξαν να αποσυνδέσουν τον Μπελογιάννη από το πραγματικό γεγονός: Ότι έζησε και εκτελέστηκε ως στέλεχος του ΚΚΕ.
Ταυτόχρονα, ισχυρίστηκαν, και συνεχίζουν να ισχυρίζονται, ότι ο Μπελογιάννης δεν ανήκει στο ΚΚΕ, αλλά ότι ανήκει στη λεγόμενη «κομμουνιστική αριστερά» ή και γενικότερα στην «αριστερά»!
Ετσι, μετά τον Λ. Κύρκο, ο οποίος έγραψε ότι ο Μπερλινγκουέρ του θύμισε αργότερα κάτι από τον Μπελογιάννη(!!!!), πολλοί ακόμα από τον οπορτουνιστικό και σοσιαλδημοκρατικό χώρο, όπως οι Π. Παρασκευόπουλος, Τ. Βουρνάς κ.ά., έγραψαν παρόμοια φαιδρά, ενώ πρόσφατα στην ΕΤ-3 (27/3/2010) ο συγγραφέας Β. Βασιλικός είπε ότι ο Μπελογιάννης ήταν ο Ελληνας Γκράμσι!..
Επίσης, ΕΧΟΥΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙ ΔΙΑΦΟΡΟΙ ΝΑ ''ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΟΥΝ'' ΤΟ ΠΑΡΑΔΟΞΟ, ότι ο Μπελογιάννης, όπως και ο Πλουμπίδης, ΔΕΝ ΑΝΗΚΟΥΝ ΣΤΟ ΚΚΕ, αλλά ότι ανήκουν στον πολιτικό χώρο ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΤΑ ΣΥΓΓΕΝΙΚΑ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΩΠΑ!!! ....
ΟΙ ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗΔΕΣ ΑΝΗΚΟΥΝ ΣΤΟ ΚΚΕ. Και βεβαίως δεν ανήκουν πολιτικά στους συγγενείς τους, οπουδήποτε και αν βρίσκονται οι τελευταίοι ιδεολογικά ή και κομματικά. Είναι τελείως διαφορετικοί οι συγγενικοί δεσμοί αίματος, από τους δεσμούς αίματος των ηρωικών νεκρών μας με το ΚΚΕ. Μόνον αυτοί οι δεσμοί μπορούν να αποτιμηθούν ιστορικά και πολιτικά.
Παρόμοιες τοποθετήσεις είχε κάνει πολλές φορές στο παρελθόν η Ελλη Παππά. Σε μία από αυτές, με αφορμή συνέντευξη που έδωσαν στη ΝΕΤ (22 Απριλίου 1998) η ίδια και η Διδώ Σωτηρίου, είχε απαντήσει ο «Ριζοσπάστης» με το άρθρο Το ΚΚΕ γεννάει Μπελογιάννηδες 10.
Ανάμεσα σε άλλα στο άρθρο γράφτηκε:
«...δεν μπορεί κανείς να μην επισημάνει, τόσο ορισμένες ουσιώδεις παραλείψεις, όσο και αρνητικές υπογραμμίσεις στις οποίες στάθηκαν η Διδώ Σωτηρίου και η Ελλη Παππά.
(...) Ο Νίκος Μπελογιάννης υπήρξε γνήσιο παιδί του ΚΚΕ. Στις γραμμές του διαπαιδαγωγήθηκε και αναπτύχθηκε, μέσα στις φυλακές, στην ΕΑΜική Αντίσταση, στο Δημοκρατικό Στρατό, στην παρανομία. Ουσιαστικά ο Μπελογιάννης, όντας στο ΚΚΕ από τα πρώτα εφηβικά χρόνια μέχρι το τέλος του, δεν γνώρισε άλλη ζωή πέραν αυτής στο ΚΚΕ. Εκεί διαμόρφωσε την προσωπικότητά του. Δίχως το ΚΚΕ δεν θα υπήρχε Μπελογιάννης. Οπως δεν θα υπήρχαν και οι χιλιάδες επώνυμοι και μη επώνυμοι Μπελογιάννηδες που γέννησε τούτο το Κόμμα.
Και όμως, αυτό το οφθαλμοφανέστατο, αυτό το χιλιάδες φορές αποδεδειγμένο και θεμελιακής σημασίας θέμα, δεν θεώρησαν άξιο λόγου να το αναφέρουν ούτε μια φορά οι Ελλη Παππά και Διδώ Σωτηρίου(...) Το προσπέρασαν ως μη υπάρχον.
(...) Να σημειωθεί, με την ευκαιρία, ότι μια σειρά ασχολούμενοι με την Ιστορία του ΚΚΕ συνηθίζουν να διαχωρίζουν τα πρόσωπα από το Κόμμα, σα να πρόκειται για δύο άσχετες μεταξύ τους οντότητες».
Πολλά χρόνια πριν από το θάνατό της η Ελλη Παππά κατέθεσε στο Μουσείο Μπενάκη δύο πολυσέλιδα κείμενα, με την εντολή να δημοσιευτούν αφού πεθάνει. (Για να μην αντιμετωπίσει τον αντίλογο, υποθέτω).
Μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές έχει δημοσιευτεί μόνο η επιστολή 11, την οποία κατέθεσε με το δεύτερο κείμενο και που την έχει σχολιάσει ο «Ριζοσπάστης» (6 Δεκεμβρίου 2009). Διαβάζοντας την επιστολή, αντιλαμβάνεται κανείς γιατί πανηγύρισε ο αστικός Τύπος, που βεβαίως δεν σκοτίστηκε για την ιστορική αλήθεια, παρά μόνο για το πώς θα επιτεθεί στο ΚΚΕ.
Στο μεταξύ τίποτα το νέο δεν υπάρχει στα δημοσιεύματά τους επί δεκαετίες. Απλώς αναμασούν τα ίδια και τα ίδια. Και εκλαμβάνουν περίπου ως θέσφατο οτιδήποτε έχει πει κάποιος από τους πρωταγωνιστές εκείνης της εποχής, αρκεί αυτό να στρέφεται κατά του ΚΚΕ.
Για τον ίδιο λόγο αντιμετωπίζουν ως ιστορική πηγή κάθε μαρτυρία της Ελλης Παππά. Αυτό συνιστά αυθαιρεσία. Το γιατί, φαίνεται από το εξής παράδειγμα:
Πολλές φορές η Ελλη Παππά υπογράμμισε σε συνεντεύξεις της ότι ο Μπελογιάννης της είπε «να ζήσεις για το παιδί και για την εκδίκηση».
Το νόημα που η Ελλη Παππά έδωσε σε αυτήν τη φράση, έπειτα από χρόνια, είναι ότι με τη λέξη «εκδίκηση» ο Μπελογιάννης, ούτε λίγο - ούτε πολύ, εννοούσε ανατροπές στην οργανωτική λειτουργία του Κόμματος, στα επαναστατικά του χαρακτηριστικά και άλλα, όπως και «εκδίκηση» για την επιλογή από το ΚΚΕ της ένοπλης πάλης στα 1946-1949.
Ομως, ΑΛΛΑ ΕΓΡΑΨΕ Η ΙΔΙΑ, πριν από πολλά χρόνια, σχετικά με τη λέξη «εκδίκηση».
Στις 3 Μαΐου 1952 ο ραδιοφωνικός σταθμός «Ελεύθερη Ελλάδα» μετέδωσε το δεύτερο γράμμα της Ελλης Παππά, που είχε δημοσιευτεί στη γαλλική εφημερίδα «Ουμανιτέ» τέσσερις μέρες πριν (29 Απριλίου), με τον τίτλο «Εκδίκηση».
Εκεί έγραψε:
«Πρέπει να ζήσεις για την εκδίκηση. Αυτά ήταν τα τελευταία λόγια του Μπελογιάννη όταν έφευγε για το εκτελεστικό απόσπασμα. Είμαι βέβαιη πως εσείς λεύτεροι άνθρωποι στην Ελλάδα και σ' όλο τον κόσμο, τον ακούσατε μαζί μου, μα και πως σας εμπνέουν την ίδια αγανάκτηση, την ίδια φλόγα, για να εκδικηθείτε τους δολοφόνους του Μπελογιάννη, τους δολοφόνους χιλιάδων και χιλιάδων αγωνιστών, εκείνους που αλυσοδένουν τους λαούς και δολοφονούν τα καλύτερα παιδιά του» 12.
Εξάλλου, στα γράμματα που έστειλε στον Νίκο Ζαχαριάδη από τη φυλακή, το 1952, η Ελλη Παππά αναφέρθηκε και πάλι στην «εκδίκηση», γράφοντας:
«Αγαπητέ μου σ., αυτά είναι λίγα μπροστά στα όσα έχω να σου πω. Δεν ξέρω αν κατάφερα τίποτα, βλέπεις δεν διαβάζω 13 και τι γράφω και ίσως βρεις και ασυναρτησίες. Πάντως το να σας το πω έστω και κουτσά το θεωρώ σαν υπέρτατη υποχρέωσή μου και σε σας και στο Κόμμα και στην εκδίκηση που μου ζήτησε ο Νίκος. Σκέφτεσαι σ. πως όλη αυτή η πλεκτάνη δεν θα μπορούσε να γίνει αν ζούσε; Γι' αυτό τον φάγανε (...) Σύντροφε, σου στέλνουμε όλη μας τη σκέψη, την αγάπη και την ελπίδα πως θα γιατρέψετε γρήγορα την κατάσταση όπως πρέπει και όπως περιμένουμε» 14.
Τόσο από αυτό, όσο και από το γράμμα στην «Ουμανιτέ», γίνεται φανερό ότι άλλο ήταν το νόημα της λέξης «εκδίκηση» και όχι αυτό που εκ των υστέρων υποστήριξε η Ελλη Παππά.
Το βέβαιο είναι, ότι ο Μπελογιάννης επέδειξε αταλάντευτη στάση στην εφαρμογή της πολιτικής του Κόμματος.
Και πάντως, ΚΑΝΕΝΑΣ ΔΕ ΔΙΚΑΙΟΥΤΑΙ ΝΑ ''ΜΕΤΑΦΕΡΕΙ'' ΣΗΜΕΡΑ ΤΟΝ ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗ, ΣΤΟ ΛΕΓΟΜΕΝΟ ''ΑΝΑΝΕΩΤΙΚΟ ΧΩΡΟ''. ΓΙΑΤΙ ΑΥΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΤΑΙ.
ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ, λοιπόν, ΑΞΙΟΠΙΣΤΗ κάθε μαρτυρία της Ελλης Παππά, αφού στα λόγια και στα γραπτά της, ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΟΛΛΕΣ ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ.
Ας προστεθούν εδώ και τα παρακάτω αξιοσημείωτα:
Αν και η Ελλη Παππά ΣΩΣΤΑ ΠΑΛΕΨΕ ΓΙΑ ΝΑ ΠΕΙΣΕΙ ΟΤΙ ο Πλουμπίδης δεν ήταν πράκτορας του εχθρού, όπως τον είχε άδικα κατηγορήσει η ηγεσία του ΚΚΕ, ωστόσο κάποιο διάστημα και η ίδια είχε ερωτηματικά για τον Πλουμπίδη, τα οποία διατύπωσε στον Ν. Ζαχαριάδη σε μία από τις εκθέσεις που του έστειλε από τη φυλακή.
Διαβάζουμε:
«Λίγα ακόμα για το ζήτημα του Πλουμπίδη. Εμένα με βασάνισαν τρία σημεία:
1) Οταν ήρθε στη φυλακή η Κατερίνα Τριανταφ(υλλίδη) μου είπε: "Ο Πλουμπίδης είναι έξω φρενών μαζί σου γιατί πήγες στο σπίτι του Καλοφωλιά, ενώ στο είχε απαγορεύσει". Εγώ έμεινα κατάπληχτη, γιατί στο σπίτι του Καλοφ(ωλιά) πήγα ακριβώς ύστερα από συνεννόηση μαζί του (από κει θα παίρναμε επαφή με την οργάνωση μετά τη σύλληψη του Νίκου). Τότε το απέδωσα σε υπερβολικότητες της Κατερίνας. Μετά την καταγγελία για τον Πλ(ουμπίδη) με βασάνισε πολύ.
2) Η τοποθέτηση της Ειρήνης Καστανάκη σε τόσο σοβαρή δουλειά. Απ' αυτήν ξεκινάει στην υπόθεσή μας, όλο το κορδόνι της παρακολούθησης. Ο Πλ. όταν την έβαλε στη δουλειά μού είχε διαβάσει μια έκθεσή της στην οποία έλεγε, πως υπέγραψε δήλωση στη Μακρόνησο ύστερα από βασανιστήρια, "που δεν έπαθε ούτε ο Χριστός". Του είχα πει τότε, πως δεν μ' αρέσει εμένα αυτή η γυναίκα που διαφημίζει το τι πέρασε, για να δικαιολογήσει τη δήλωσή της (τότε δεν ξέραμε ακόμη πως δεν έγιναν ατομικά βασανιστήρια στη Μακρον. στις γυναίκες). Οταν ήρθα στη φυλακή, έμαθα από τις γυναίκες πως η Καστανάκη ουδέποτε είχε πάει στη Μακρ., ότι αντίθετα είχε συλληφθεί το 1948 με τους ιδιωτ. υπάλληλους, ότι αφέθηκε ελεύθερη, χωρίστηκε η δίκη της και δεν έγινε ποτέ (όπως και τώρα). Το έγραψα στον Πλ. ρωτώντας τον πώς μας κορόιδεψε. Δεν πήρα απάντηση. Κι αυτό μ' απασχολεί πολύ.
3) Η υποχώρησή του στις εκλογές για να μην χάσουμε τον Κύρκο, ενώ είχαμε πεισθεί πριν πιαστώ πως ο Κύρκος ήταν ανοιχτός χαφιές και προβοκάτορας. Ομως όλα αυτά τα ήξερε ο Νίκος, τα δυο τελευταία τα συζητήσαμε στην Καλλιθέα, μα ποτέ δεν έδειξε να αμφέβαλε για την καλή πίστη του Πλ(ουμπίδη)» 15.
ΚΑΙ ΤΑ ΕΓΡΑΨΕ ΑΥΤΑ, ΣΤΗΝ ΙΔΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ, ΟΠΟΥ ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΩΣΤΑ ΥΠΕΡΑΜΥΝΟΤΑΝ ΤΗΣ ΑΘΩΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΠΛΟΥΜΠΙΔΗ.
Εξάλλου, η 'Ελλη Παππά ήταν κατηγορηματική και για την Ρόζα Ιμβριώτη και για πολλές άλλες συγκρατούμενές της:
«Χρησιμοποιούνται ανεξέλεγκτα από την οργάνωση στοιχεία αντικομματικά - αντιηγετικά που έκαναν θραύση στις φυλακές και στις εξορίες (όπως κάτι δικηγορίνες που είχαμε εδώ) η'' η Ρόζα Ιμβριώτη που στην εξορία έκανε καθαρά αντιηγετική δουλειά και κατά τη γνώμη μου είναι πράχτορας» 16.
Κατηγορηματική ήταν η Ελλη Παππά και όσον αφορά τον Βαβούδη. Σίγουρα χαφιέ θεωρούσε η Ελλη Παππά και τον Νίκο Ακριτίδη. Μέχρι το θάνατό της πίστευε ότι ο Ακριτίδης πρόδωσε τον Μπελογιάννη.
Εγραψε η Ελλη Παππά στον Ζαχαριάδη:
«Και - έξω απ' τους μικρούς - πραγματικός χαφιές είναι αυτός που βρίσκεται στην Αθήνα επικεφαλής της δουλειάς. Αν αυτός είναι πάντα ο Ακριτίδης, τότε χαφιές είναι ο Ακριτίδης». 17
Ακόμα:
«2) Τι συμβαίνει με τους κώδικες; Πριν αρχίσει η δεύτερη δίκη ο Μπάρμπας μού είχε γράψει πως αρχείο δεν κρατιόταν και δεν μπορούσαν να έχουν τίποτα στα χέρια τους. Αποδείχτηκε ότι είχαν πολλά στα χέρια τους. Σχηματίσαμε βαριές υπόνοιες για τον Βαβούδη. Ο Νίκος μάλιστα στην Καλλιθέα μου είπε πως ο Β. στην Κατοχή ήταν στον Τίτο και μπορεί να τον ψωνίσανε τότε. Για το Β. εγώ είχα υπόνοιες από τις εκλογές του 1950. Αλλοτε μπορώ να σας πω πού τις στήριζα. Τις είπα στο Μπάρμπα, που όμως δεν τις πήρε στα σοβαρά. Και μάλιστα τις είπε στον Β. σαν κριτική δική μου. Από τότε χρονολογείται και το άσβεστο μίσος του Β. για μένα που το πληροφορήθηκα πολύ αργά, μόλις είδα το αξιοθρήνητο σήμα για μένα και το Νίκο. Τις υπόνοιές μου για αυτόν τις διατηρώ. Κανείς δεν τον είδε νεκρό. Θα φρίξετε αν κάποτε μάθετε πώς δούλευε αυτός ο άνθρωπος. Μα και μόνο η προσπάθειά του, να μας συκοφαντεί όλους και η τάση του να θέλει να πάρει όλη τη δουλειά στα χέρια του, δείχνουν πολλά. Ούτε και μπορούμε να πιστέψουμε πως αυτοί έχουν στις γραμμές μας ένα πράχτορα και όχι δίχτυ από τέτοιους. Αν οι κώδικες δεν είναι από τον Βαβούδη, ποιος τους έδωσε; Σ' αυτό ίσως θα μπορούσε να δώσει απάντηση ο Μπάρμπας. Νομίζω πως αυτό θα μπορούσε να το κάνει μόνο ο Ακριτίδης» 18.
Επομένως, ούτε η Ελλη Παππά ήταν απαλλαγμένη από τη γενικότερη τάση «χαφιεδολογίας» που υπήρχε στην ηγεσία του Κόμματος, βεβαίως σε συνθήκες που η Ασφάλεια κατέφερε ισχυρά χτυπήματα στις παράνομες οργανώσεις του, αλλά και σε συνθήκες εσωκομματικής ιδεολογικοπολιτικής διαπάλης, την οποία αξιοποιούσε ο ταξικός εχθρός.
Το γεγονός ότι η Ελλη Παππά έκανε λαθεμένες εκτιμήσεις για πρόσωπα και πράγματα, εξηγείται, μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί και να δικαιολογείται, παίρνοντας κανείς υπόψη τις δύσκολες και σύνθετες συνθήκες δράσης του ΚΚΕ. Ωστόσο, στις μέχρι το θάνατό της, ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΕΙΣ, ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΣΤΑΘΕΙ ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΑ, ΕΝΩ ΕΧΕΙ ΚΑΤΑΓΓΕΙΛΕΙ ΑΛΛΟΥΣ, ΠΟΥ ΥΠΕΠΕΣΑΝ ΣΤΑ ΙΔΙΑ ΛΑΘΗ ΜΕ ΤΑ ΔΙΚΑ ΤΗΣ.
Για τη μαρτυρία ως ιστορική πηγή
Σχετικά με τη μαρτυρία, διατυπώθηκε και η εξής άποψη: «...η μαρτυρία ως αναδρομική εξιστόρηση, μνήμη και αναστοχασμός, αποτυπώνει τα βιώματα, τις σκέψεις και τις εμπειρίες μιας εποχής, δανειζόμενη από την ύστερη γνώση και τις μεταγενέστερες συνειδητοποιήσεις» 19.
Η αποδοχή αυτής της άποψης για τη μαρτυρία είναι πιθανό να οδηγήσει στην αποδοχή μιας παραποιημένης πραγματικότητας, ακόμα και αν δεχθούμε ότι τη συγκεκριμένη στιγμή που η μαρτυρία διαμορφωνόταν, πράγματι απεικόνιζε με ακρίβεια το ιστορούμενο γεγονός. Γιατί οι μεταγενέστερες συνειδητοποιήσεις και η ύστερη γνώση, ίσως «δανείζουν» στη μαρτυρία, όμως δανείζοντας μπορεί και να την παραμορφώνουν. Αυτό συμβαίνει σε πάμπολλες περιπτώσεις. Τα στρώματα του χρόνου που συσσωρεύονται στη μνήμη, ανακατεμένα σε πολλούς και πολλές με την παθογένεια νέων ιδεολογικών τάσεων (οπορτουνιστικών), κάνουν τη μαρτυρία σύμβουλο κακό.
ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΣ ΠΑΠΠΑ, ΑΥΤΟ ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΜΦΙΣΒΗΤΗΤΟ.
Επιπλέον υπάρχει το εξής ερώτημα:
ΜΕ ΠΟΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ, ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ φερέγγυα η τάδε ή η δείνα μαρτυρία της και ΜΕ ΠΟΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΔΕΝ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ φερέγγυα κάποια άλλη;
Καμιά προσωπική μαρτυρία δεν αποτελεί ιστορική πηγή, παρά μόνο στην περίπτωση που επιβεβαιώνεται από επίσημα ντοκουμέντα. Αν το τελευταίο δεν συμβαίνει, τότε απαραίτητη προϋπόθεση, για να θεωρηθεί η μαρτυρία ιστορική πηγή, είναι να υπάρχουν και άλλες μαρτυρίες που να συμπίπτουν με τη συγκεκριμένη προσωπική μαρτυρία. Προϋπόθεση είναι, ακόμα, όλες μαζί να συναρθρώνονται στην ολόπλευρη και λεπτομερή ανάλυση της εξεταζόμενης περιόδου. Διαφορετικά, η αξιοπιστία κάθε μαρτυρίας μένει να αποδειχθεί.
Η μαρτυρία ενός μεμονωμένου προσώπου αναμφίβολα μετά την πάροδο χρόνων σημαδεύεται με συναισθηματικά κίνητρα, προσωπικά κριτήρια, αναστοχασμούς κλπ. Ομως, αυτά δεν ακυρώνουν τον κυρίαρχο ρόλο που διαδραματίζει στη μαρτυρία του η πολιτική του τοποθέτηση. Πολύ περισσότερο, θα λέγαμε ότι το ατομικό ταξικό πρίσμα προσδιορίζει και τα συναισθηματικά κριτήρια και τους αναστοχασμούς.
Από την άλλη, η μαρτυρία δεν είναι από μόνη της Ιστορία.
Για παράδειγμα, η μαρτυρία ενός «ανανήψαντος» (ή και πολλών), που πιστεύει ότι ήταν λάθος του να πολεμήσει στα 1946-1949, δεν είναι δυνατό να στοιχειοθετήσει ότι κακώς διεξήχθη ο αγώνας του ΔΣΕ.
Σειρά λόγων, λοιπόν, συνηγορούν στο να μην είναι πολλές φορές οι πρωταγωνιστές και οι πιο αντικειμενικοί κριτές ιστορικών γεγονότων. Επιπλέον, οι πρωταγωνιστές δεν ερμηνεύονται αυθεντικά μόνο ή κυρίως από τις μαρτυρίες συγγενών και φίλων. Αυτό επιχειρείται σήμερα για τους Μπελογιάννη και Πλουμπίδη, ενώ συμπίπτουν στους στόχους συγγενείς και αστική ιδεολογία. Γι' αυτό οι προσωπικές εκμυστηρεύσεις έχουν ελάχιστη ιστορική αξία. Τις εκμυστηρεύσεις έχει χρησιμοποιήσει κατά κόρον και με σαφή υπονοούμενα η Ελλη Παππά, κάνοντας συνεχείς αναφορές στο τι της είπε ή δεν της είπε ο Μπελογιάννης, ή τι εννοούσε για το ένα ή για το δείνα θέμα.
ΑΣΤΟΧΟ.
ΟΥΤΕ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΤΗΝ ΔΙΑΨΕΥΣΕΙ ΚΑΝΕΙΣ, ΑΦΟΥ ΚΑΝΕΙΣ ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΠΑΡΩΝ ΣΤΗΝ ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΗΤΗΡΙΟΥ, ΟΥΤΕ ΕΚΕΙΝΗ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΑΠΟΔΕΙΞΕΙ ΤΑ ΛΕΓΟΜΕΝΑ ΤΗΣ. Και αν υπολόγιζε ότι στους ισχυρισμούς, που έχει εγείρει, δίνει το ακαταμάχητο το αγωνιστικό της παρελθόν, ΕΠΙΣΗΣ ΑΣΤΟΧΗΣΕ.
Γιατί, ΕΙΠΕ ΤΟΣΑ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ, ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΣΤΗΝ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ''ΞΕΧΑΣΕ'', ΩΣΤΕ ΕΧΕΙ ΧΑΣΕΙ ΚΑΙ ΤΟ ''ΑΚΑΤΑΜΑΧΗΤΟ''.
Η ανάδειξη της ιστορικής αλήθειας, απαιτεί επιστημονική μεθοδολογία, ανάλυση όλων των βασικών παραγόντων που διαμόρφωσαν τα ιστορικά γεγονότα, μελέτη της διαλεκτικής σχέσης των διαφόρων παραγόντων, εργασία που απαιτεί συλλογικότητα και σε καμία περίπτωση δεν ταυτίζεται με την ατομική μαρτυρία.
Η ιστοριογραφία είναι ταξική. Δεν υπάρχει «ουδέτερη» συγγραφή, είτε αυτό το αντιλαμβάνεται ο ιστορικός που τοποθετείται με την αστική σκοπιά, είτε δεν το αντιλαμβάνεται.
Βιβλιογραφία - σημειώσεις:
1. Γιάννης Πετσόπουλος, «Τα πραγματικά αίτια της διαγραφής μου από το ΚΚΕ», Αθήνα 1946.
2. Πότης Παρασκευόπουλος, «Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο», σελ. 19-20, εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ.
3. Πότης Παρασκευόπουλος, «Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο», σελ. 10, εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ.
4. 6η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, σελ. 71, έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ (μόνο για εσωκομματική χρήση).
5. 6η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, σελ. 92 - 93, έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ (μόνο για εσωκομματική χρήση).
6. Η ΑΥΓΗ, 1 Νοεμβρίου 2009.
7. Σπύρος Λιναρδάτος, «Από τον εμφύλιο στη χούντα», τ. Α΄, σελ. 216 - 217, εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗ.
8. Περιοδικό «Νέος Κόσμος», Μάρτιος 1954, σελ. 49, άρθρο του Αλέκου Ψηλορείτη ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗΣ.
9. Ι. Β. Στάλιν, ΑΠΑΝΤΑ τ. 14ος , σελ. 107, εκδόσεις ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ.
10. «Ριζοσπάστης», 26 Απριλίου 1998.
11. Τα βασικά σημεία της επιστολής αναφέρονται και σχολιάζονται σε άλλες σελίδες του παρόντος.
12. Επιμορφωτικό Κέντρο «Χαρίλαος Φλωράκης», ΑΜ 441416. Η επιστολή της Ελλης Παππά γράφτηκε στις 2 Απριλίου 1952 και μεταδόθηκε από τον ρ/φ σταθμό «Ελεύθερη Ελλάδα» στις 3 Μαΐου του 1952. Είχε δημοσιευτεί στην «Ουμανιτέ» στις 29 Απριλίου 1952.
13. Η Ελλη Παππά έγραψε τα γράμματα με χυμό λεμονιού στις λευκές σελίδες και στα περιθώρια ενός βιβλίου.
14. Αρχείο ΚΚΕ - Εγγραφο 119112: Εκθέσεις της Ελλης Ιωαννίδου προς τον Ν. Ζαχαριάδη.
15. Αρχείο ΚΚΕ - Εγγραφο 119112: Εκθέσεις της Ελλης Ιωαννίδου προς τον Ν. Ζαχαριάδη.
16. Αρχείο ΚΚΕ - Εγγραφο 119112: Εκθέσεις της Ελλης Ιωαννίδου προς τον Ν. Ζαχαριάδη.
17. Αρχείο ΚΚΕ - Εγγραφο 119112: Εκθέσεις της Ελλης Ιωαννίδου προς τον Ν. Ζαχαριάδη.
18. Αρχείο ΚΚΕ - Εγγραφο 119112: Εκθέσεις της Ελλης Ιωαννίδου προς τον Ν. Ζαχαριάδη.
19. Ιωάννα Παπαθανασίου, από διανεμημένη ομιλία της στην παρουσίαση του βιβλίου «Οι παράνομοι», με τίτλο «Οι παράνομοι ως αντι - ήρωες της επαναστατικής δράσης», ξενοδοχείο Τιτάνια, 7 Μαΐου 1997.
*Ριζοσπάστης*
Για παράδειγμα, είναι περίπου μνημειώδης η συκοφαντική επίθεση του Γιάννη Πετσόπουλου, ο οποίος, σε βιβλίο του - λίβελο 1 κατά του Ζαχαριάδη, τον κατηγορεί ότι «έσπασε» στα μπουντρούμια της Μεταξικής δικτατορίας και έγραψε ένα σοσιαλπατριωτικό γράμμα (εννοεί το πρώτο γράμμα για τον ελληνοϊταλικό πόλεμο), προκειμένου να σώσει τη ζωή του!
Μετά το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ (1956) ακολούθησε η 6ηΠλατιά Ολομέλεια της ΚΕ (11-12 Μαρτίου 1956), η οποία καθαίρεσε τον Ζαχαριάδη από ΓΓ της ΚΕ. Στη συνέχεια, η 7η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ (18-24 Φεβρουαρίου 1957) τον καθαίρεσε από την ΚΕ και τον διέγραψε από μέλος του Κόμματος, ενώ αποφάσισε να διερευνήσει ολόκληρη την κομματική πορεία του, για να εξετάσει αν ήταν πράκτορας του εχθρού.
Ολα αυτά τα χρόνια, τόσο η αστική, όσο και η οπορτουνιστική προπαγάνδα έχουν υψώσει ένα αντιδημοκρατικό ιδεολογικό τείχος, με σκοπό να γίνει απροσπέλαστη, αν όχι να φαίνεται εκ προοιμίου αφερέγγυα και δογματική, κάθε άλλη φωνή που επιχειρεί να κρίνει αντικειμενικά τον Ζαχαριάδη. Σε αυτό το πλαίσιο αντιμετωπίζεται και η αποστολή του Μπελογιάννη στην Ελλάδα. Ο οπορτουνιστικός χώρος έχει υποστηρίξει ότι η αποστολή του Μπελογιάννη υπονόμευε την πορεία της πολιτικής και δημοκρατικής ομαλότητας, που, όπως ισχυρίζεται, είχε ξεκινήσει από τον Απρίλιο του 1950, με το σχηματισμό της κυβέρνησης Ν. Πλαστήρα - Σοφ. Βενιζέλου - Γ. Παπανδρέου.
Και αυτό γιατί:
«Οταν ο Μπελογιάννης έφυγε από το Βουκουρέστι, άφησε εκεί μια κομμουνιστική ηγεσία και ένα Κόμμα που μολονότι είχε ηττηθεί, δεν είχε αποβάλει την αντάρτικη στολή και την ψυχολογία του βουνού.
Ο Ζαχαριάδης διακήρυσσε από το ραδιοφωνικό σταθμό που είχε εγκαταστήσει στις ανατολικές χώρες ότι οι αντάρτες κρατούν τα όπλα "παρά πόδα".
(...) Ετσι στο εσωτερικό της χώρας άρχισε να καλλιεργείται από το "σκληρό πυρήνα" της άκρας δεξιάς η ανησυχία ότι οι κομμουνιστές ετοιμάζουν τον "τρίτο γύρο"». 2
Ακόμα:
«Και ο Μπελογιάννης, σ' αυτή την υπόθεση (...) ήταν ο ιδεολόγος κομμουνιστής που αντιμετώπισε με αξιοπρέπεια και πνευματική ηρεμία τις συνέπειες ενός εμφυλίου πολέμου που, ενώ είχε λήξει από καιρό, οι "σκληροί" πυρήνες των αντιπάλων συντηρούσαν το κλίμα του τεχνητά, σ' ένα απίθανο και εθνικά επιζήμιο πολιτικό παιχνίδι». 3
Χαώδης είναι η απόσταση που χωρίζει αυτές τις απόψεις από κάθε έννοια επαναστατικής αντίληψης και πρακτικής, που περιλαμβάνει και την παράνομη, ανεξάρτητα από οποιεσδήποτε συνθήκες. Είναι άποψη που αρνείται κάθε έννοια στοιχειώδους αντίστασης απέναντι στην αιματοβαμμένη αστική εξουσία.Παρόμοιες αντιλήψεις του οπορτουνιστικού χώρου δείχνουν επιπλέον τέλεια αδιαφορία για όσα συνέβαιναν στον κόσμο, που μέρος τους αποτελούσαν και οι εξελίξεις στην Ελλάδα.
Στην πραγματικότητα, οι τέτοιες απόψεις της ηττοπάθειας και της υποταγής εμπεριέχουν και το εχθρικό στοιχείο απέναντι στην πολιτική της Σοβιετικής Ενωσης, που την τοποθετούν στη θέση της συνυπεύθυνης με τις ΗΠΑ για την πολιτική του «ψυχρού πολέμου». Κι ας κηρύχθηκε ο τελευταίος από τον ιμπεριαλισμό, κόντρα στη φιλειρηνική πολιτική της Σοβιετικής Ενωσης και των άλλων κρατών της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Είναι γεγονός ότι η 6η Ολομέλεια (9 Οκτωβρίου 1949) είχε αποφασίσει:
«...στη χώρα ξεσπούν κα φουντώνουν μεγάλοι λαϊκοί αγώνες, ενώ οι κύριες δυνάμεις του ΔΣΕ, παρά τη μοναρχοφασιστική επιτυχία στο Βίτσι - Γράμμο, παραμένουν άθιχτες και με το όπλο παρά πόδα». 4
Ταυτόχρονα, η 6η Ολομέλεια είχε αποφασίσει την πλήρη αλλαγή της τακτικής του ΚΚΕ.
Συγκεκριμένα:
«α) Να σταματήσει σήμερα τον ένοπλο αγώνα αφήνοντας μόνο μικρά παρτιζάνικα τμήματα, σαν μέσο πίεσης για όσο το δυνατόν περισσότερο εκδημοκρατισμό της πολιτικής ζωής του τόπου με βάση τις προτάσεις της Σ.Ε. και σαν μορφή άμυνας εναντίον του δολοφονικού οργίου των κρατικών και παρακρατικών οργάνων του μοναρχοφασισμού.
β) Να μεταφέρει το κέντρο βάρους της δουλειάς του στην οργάνωση και καθοδήγηση των οικονομικών και πολιτικών αγώνων... (...)
δ) Στο κέντρο της προσοχής του Κόμματος πρέπει να μπει το πρόβλημα της υπεράσπισης της ειρήνης (...)
ζ) Το Κόμμα πρέπει, χρησιμοποιώντας τις δυνατότητες που υπάρχουν, να βγάλει στην Αθήνα νόμιμη, περιοδική, μαζική πολιτική εφημερίδα». 5
Με βάση ΑΥΤΑ ΤΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ, πρέπει να προσεγγίζεται Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΛΗΘΕΙΑ και για την «υπόθεση Μπελογιάννη», ανεξάρτητα από το γεγονός ότι στην πολιτική του ΚΚΕ εντοπίζεται η αντίφαση, από τη μία να γίνεται λόγος για επαναστατική κατάσταση και, από την άλλη, να ακολουθείται (σωστά) η προηγούμενη πολιτική κατεύθυνση.
Ομως, η επίθεση για την αποστολή Μπελογιάννη έχει και τα συκοφαντικά χαρακτηριστικά της. Εξιστόρησε στο παρελθόν η Ελλη Παππά, που τα λεγόμενά της έγραψε Η ΑΥΓΗ μετά το θάνατό της:
«Ο Ζαχαριάδης είχε ανάγκη να δημιουργήσει τον μύθο ενός μάρτυρα και τον μύθο ενός προδότη. Τον Μπελογιάννη τον χρησιμοποίησε στη θέση του μάρτυρα. Και τον Πλουμπίδη στη θέση του προδότη» 6.
Τα ίδια έγραψαν οι Πότης Παρασκευόπουλος, Τάσος Βουρνάς κ.ά.
ΜΟΝΟ ΠΟΥ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ, ΔΙΑΨΕΥΔΟΥΝ ΤΕΤΟΙΕΣ ΑΥΘΑΙΡΕΣΙΕΣ.
Η αποστολή του Μπελογιάννη ήταν αναγκαία και από την άποψη ότι χρειαζόταν να έρθει στην Ελλάδα κάποιο από τα πιο ικανά στελέχη που διέθετε τότε το ΚΚΕ. Και ήρθαν εκείνα τα χρόνια δεκάδες στελέχη από την προσφυγιά, για να βοηθήσουν στην ανασυγκρότηση του Κόμματος. Ετσι έπρεπε να κάνει ένα Κομμουνιστικό Κόμμα που σέβεται το όνομά του και την ιστορία του.
Εκείνα τα χρόνια ήρθε παράνομα η Ρούλα Κουκούλου, γυναίκα του Ζαχαριάδη, μέλος της ΚΕ. Επίσης, τα μέλη του ΠΓ Δημήτρης Βλαντάς, Γιώργης Βοντίσιος (Γούσιας), Κώστας Κολιγιάννης, Γιώργης Ερυθριάδης (Πετρής), πολλά μέλη της ΚΕ, όπως οι Αύρα Παρτσαλίδου, Χαρίλαος Φλωράκης, Κώστας Λουλές, Μιλτιάδης Πορφυρογένης, Βασίλης Ζάχος, Μήτσος Δάλλας και άλλοι. Ο Πλουμπίδης ζητούσε να έρθει στην Ελλάδα μέλος του ΠΓ, μετά τη σύλληψη του Αναστασιάδη.
Στον Μπελογιάννη το ΠΓ και η ΚΕ είχαν επενδύσει μεγάλες ελπίδες. Το έδειχναν η ανάδειξή του στην ΚΕ και η ευθύνη που του ανατέθηκε στον παράνομο μηχανισμό.
Ετσι, είναι απόλυτα ταιριαστές οι παρακάτω φράσεις:
«Για να μην υπάρξουν ταλαντεύσεις και στο εσωτερικό και να εφαρμοστεί πιστά η γραμμή της, η ηγεσία του ΚΚΕ στέλνει με πλαστά διαβατήρια στην Ελλάδα τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής Νίκο Μπελογιάννη και Νίκο Ακριτίδη, παλιό μαθητή της σχολής Ευελπίδων και ηγετικό στέλεχος της ΕΠΟΝ κατά την Κατοχή». 7
Ο Μπελογιάννης είχε γράψει στο ημερολόγιό του:
«...μια ζωή μονότονη, πληχτική, χωρίς σοβαρό περιεχόμενο. 'Οαση η Συνδιάσκεψη και η 6η Ολομέλεια. Ο καιρός περνάει με το διάβασμα και με την προσμονή να ριχτούμε από μέρα σε μέρα στη δουλειά και στη δράση». 8
Ιδιαίτερα σε εκείνες τις συνθήκες, στην Ελλάδα έπρεπε να έρθουν στελέχη σαν τον Μπελογιάννη, ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΙΣΧΥΟΥΝ ΣΤΟ ΑΚΕΡΑΙΟ, ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΣΤΑΛΙΝ :
«Να θυμάστε, σύντροφοι, ότι μόνο εκείνα τα στελέχη είναι καλά, που δε φοβούνται τις δυσκολίες, που δεν κρύβονται από τις δυσκολίες, αλλά, αντίθετα, πηγαίνουν να συναντήσουν τις δυσκολίες για να τις υπερνικήσουν και να τις εξαλείψουν. Μόνο στην πάλη με τις δυσκολίες σφυρηλατούνται τα πραγματικά στελέχη». 9
Παρέμβαση της Έλλης Παππά ...μετά θάνατον
Στα τόσα που γράφτηκαν και ειπώθηκαν για τον Μπελογιάννη, μετά το θάνατο της Ελλης Παππά, οι ρήτορες και οι συγγραφείς επεδίωξαν να αποσυνδέσουν τον Μπελογιάννη από το πραγματικό γεγονός: Ότι έζησε και εκτελέστηκε ως στέλεχος του ΚΚΕ.
Ταυτόχρονα, ισχυρίστηκαν, και συνεχίζουν να ισχυρίζονται, ότι ο Μπελογιάννης δεν ανήκει στο ΚΚΕ, αλλά ότι ανήκει στη λεγόμενη «κομμουνιστική αριστερά» ή και γενικότερα στην «αριστερά»!
Ετσι, μετά τον Λ. Κύρκο, ο οποίος έγραψε ότι ο Μπερλινγκουέρ του θύμισε αργότερα κάτι από τον Μπελογιάννη(!!!!), πολλοί ακόμα από τον οπορτουνιστικό και σοσιαλδημοκρατικό χώρο, όπως οι Π. Παρασκευόπουλος, Τ. Βουρνάς κ.ά., έγραψαν παρόμοια φαιδρά, ενώ πρόσφατα στην ΕΤ-3 (27/3/2010) ο συγγραφέας Β. Βασιλικός είπε ότι ο Μπελογιάννης ήταν ο Ελληνας Γκράμσι!..
Επίσης, ΕΧΟΥΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙ ΔΙΑΦΟΡΟΙ ΝΑ ''ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΟΥΝ'' ΤΟ ΠΑΡΑΔΟΞΟ, ότι ο Μπελογιάννης, όπως και ο Πλουμπίδης, ΔΕΝ ΑΝΗΚΟΥΝ ΣΤΟ ΚΚΕ, αλλά ότι ανήκουν στον πολιτικό χώρο ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΤΑ ΣΥΓΓΕΝΙΚΑ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΩΠΑ!!! ....
ΟΙ ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗΔΕΣ ΑΝΗΚΟΥΝ ΣΤΟ ΚΚΕ. Και βεβαίως δεν ανήκουν πολιτικά στους συγγενείς τους, οπουδήποτε και αν βρίσκονται οι τελευταίοι ιδεολογικά ή και κομματικά. Είναι τελείως διαφορετικοί οι συγγενικοί δεσμοί αίματος, από τους δεσμούς αίματος των ηρωικών νεκρών μας με το ΚΚΕ. Μόνον αυτοί οι δεσμοί μπορούν να αποτιμηθούν ιστορικά και πολιτικά.
Παρόμοιες τοποθετήσεις είχε κάνει πολλές φορές στο παρελθόν η Ελλη Παππά. Σε μία από αυτές, με αφορμή συνέντευξη που έδωσαν στη ΝΕΤ (22 Απριλίου 1998) η ίδια και η Διδώ Σωτηρίου, είχε απαντήσει ο «Ριζοσπάστης» με το άρθρο Το ΚΚΕ γεννάει Μπελογιάννηδες 10.
Ανάμεσα σε άλλα στο άρθρο γράφτηκε:
«...δεν μπορεί κανείς να μην επισημάνει, τόσο ορισμένες ουσιώδεις παραλείψεις, όσο και αρνητικές υπογραμμίσεις στις οποίες στάθηκαν η Διδώ Σωτηρίου και η Ελλη Παππά.
(...) Ο Νίκος Μπελογιάννης υπήρξε γνήσιο παιδί του ΚΚΕ. Στις γραμμές του διαπαιδαγωγήθηκε και αναπτύχθηκε, μέσα στις φυλακές, στην ΕΑΜική Αντίσταση, στο Δημοκρατικό Στρατό, στην παρανομία. Ουσιαστικά ο Μπελογιάννης, όντας στο ΚΚΕ από τα πρώτα εφηβικά χρόνια μέχρι το τέλος του, δεν γνώρισε άλλη ζωή πέραν αυτής στο ΚΚΕ. Εκεί διαμόρφωσε την προσωπικότητά του. Δίχως το ΚΚΕ δεν θα υπήρχε Μπελογιάννης. Οπως δεν θα υπήρχαν και οι χιλιάδες επώνυμοι και μη επώνυμοι Μπελογιάννηδες που γέννησε τούτο το Κόμμα.
Και όμως, αυτό το οφθαλμοφανέστατο, αυτό το χιλιάδες φορές αποδεδειγμένο και θεμελιακής σημασίας θέμα, δεν θεώρησαν άξιο λόγου να το αναφέρουν ούτε μια φορά οι Ελλη Παππά και Διδώ Σωτηρίου(...) Το προσπέρασαν ως μη υπάρχον.
(...) Να σημειωθεί, με την ευκαιρία, ότι μια σειρά ασχολούμενοι με την Ιστορία του ΚΚΕ συνηθίζουν να διαχωρίζουν τα πρόσωπα από το Κόμμα, σα να πρόκειται για δύο άσχετες μεταξύ τους οντότητες».
Πολλά χρόνια πριν από το θάνατό της η Ελλη Παππά κατέθεσε στο Μουσείο Μπενάκη δύο πολυσέλιδα κείμενα, με την εντολή να δημοσιευτούν αφού πεθάνει. (Για να μην αντιμετωπίσει τον αντίλογο, υποθέτω).
Μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές έχει δημοσιευτεί μόνο η επιστολή 11, την οποία κατέθεσε με το δεύτερο κείμενο και που την έχει σχολιάσει ο «Ριζοσπάστης» (6 Δεκεμβρίου 2009). Διαβάζοντας την επιστολή, αντιλαμβάνεται κανείς γιατί πανηγύρισε ο αστικός Τύπος, που βεβαίως δεν σκοτίστηκε για την ιστορική αλήθεια, παρά μόνο για το πώς θα επιτεθεί στο ΚΚΕ.
Στο μεταξύ τίποτα το νέο δεν υπάρχει στα δημοσιεύματά τους επί δεκαετίες. Απλώς αναμασούν τα ίδια και τα ίδια. Και εκλαμβάνουν περίπου ως θέσφατο οτιδήποτε έχει πει κάποιος από τους πρωταγωνιστές εκείνης της εποχής, αρκεί αυτό να στρέφεται κατά του ΚΚΕ.
Για τον ίδιο λόγο αντιμετωπίζουν ως ιστορική πηγή κάθε μαρτυρία της Ελλης Παππά. Αυτό συνιστά αυθαιρεσία. Το γιατί, φαίνεται από το εξής παράδειγμα:
Πολλές φορές η Ελλη Παππά υπογράμμισε σε συνεντεύξεις της ότι ο Μπελογιάννης της είπε «να ζήσεις για το παιδί και για την εκδίκηση».
Το νόημα που η Ελλη Παππά έδωσε σε αυτήν τη φράση, έπειτα από χρόνια, είναι ότι με τη λέξη «εκδίκηση» ο Μπελογιάννης, ούτε λίγο - ούτε πολύ, εννοούσε ανατροπές στην οργανωτική λειτουργία του Κόμματος, στα επαναστατικά του χαρακτηριστικά και άλλα, όπως και «εκδίκηση» για την επιλογή από το ΚΚΕ της ένοπλης πάλης στα 1946-1949.
Ομως, ΑΛΛΑ ΕΓΡΑΨΕ Η ΙΔΙΑ, πριν από πολλά χρόνια, σχετικά με τη λέξη «εκδίκηση».
Στις 3 Μαΐου 1952 ο ραδιοφωνικός σταθμός «Ελεύθερη Ελλάδα» μετέδωσε το δεύτερο γράμμα της Ελλης Παππά, που είχε δημοσιευτεί στη γαλλική εφημερίδα «Ουμανιτέ» τέσσερις μέρες πριν (29 Απριλίου), με τον τίτλο «Εκδίκηση».
Εκεί έγραψε:
«Πρέπει να ζήσεις για την εκδίκηση. Αυτά ήταν τα τελευταία λόγια του Μπελογιάννη όταν έφευγε για το εκτελεστικό απόσπασμα. Είμαι βέβαιη πως εσείς λεύτεροι άνθρωποι στην Ελλάδα και σ' όλο τον κόσμο, τον ακούσατε μαζί μου, μα και πως σας εμπνέουν την ίδια αγανάκτηση, την ίδια φλόγα, για να εκδικηθείτε τους δολοφόνους του Μπελογιάννη, τους δολοφόνους χιλιάδων και χιλιάδων αγωνιστών, εκείνους που αλυσοδένουν τους λαούς και δολοφονούν τα καλύτερα παιδιά του» 12.
Εξάλλου, στα γράμματα που έστειλε στον Νίκο Ζαχαριάδη από τη φυλακή, το 1952, η Ελλη Παππά αναφέρθηκε και πάλι στην «εκδίκηση», γράφοντας:
«Αγαπητέ μου σ., αυτά είναι λίγα μπροστά στα όσα έχω να σου πω. Δεν ξέρω αν κατάφερα τίποτα, βλέπεις δεν διαβάζω 13 και τι γράφω και ίσως βρεις και ασυναρτησίες. Πάντως το να σας το πω έστω και κουτσά το θεωρώ σαν υπέρτατη υποχρέωσή μου και σε σας και στο Κόμμα και στην εκδίκηση που μου ζήτησε ο Νίκος. Σκέφτεσαι σ. πως όλη αυτή η πλεκτάνη δεν θα μπορούσε να γίνει αν ζούσε; Γι' αυτό τον φάγανε (...) Σύντροφε, σου στέλνουμε όλη μας τη σκέψη, την αγάπη και την ελπίδα πως θα γιατρέψετε γρήγορα την κατάσταση όπως πρέπει και όπως περιμένουμε» 14.
Τόσο από αυτό, όσο και από το γράμμα στην «Ουμανιτέ», γίνεται φανερό ότι άλλο ήταν το νόημα της λέξης «εκδίκηση» και όχι αυτό που εκ των υστέρων υποστήριξε η Ελλη Παππά.
Το βέβαιο είναι, ότι ο Μπελογιάννης επέδειξε αταλάντευτη στάση στην εφαρμογή της πολιτικής του Κόμματος.
Και πάντως, ΚΑΝΕΝΑΣ ΔΕ ΔΙΚΑΙΟΥΤΑΙ ΝΑ ''ΜΕΤΑΦΕΡΕΙ'' ΣΗΜΕΡΑ ΤΟΝ ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗ, ΣΤΟ ΛΕΓΟΜΕΝΟ ''ΑΝΑΝΕΩΤΙΚΟ ΧΩΡΟ''. ΓΙΑΤΙ ΑΥΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΤΑΙ.
ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ, λοιπόν, ΑΞΙΟΠΙΣΤΗ κάθε μαρτυρία της Ελλης Παππά, αφού στα λόγια και στα γραπτά της, ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΟΛΛΕΣ ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ.
Ας προστεθούν εδώ και τα παρακάτω αξιοσημείωτα:
Αν και η Ελλη Παππά ΣΩΣΤΑ ΠΑΛΕΨΕ ΓΙΑ ΝΑ ΠΕΙΣΕΙ ΟΤΙ ο Πλουμπίδης δεν ήταν πράκτορας του εχθρού, όπως τον είχε άδικα κατηγορήσει η ηγεσία του ΚΚΕ, ωστόσο κάποιο διάστημα και η ίδια είχε ερωτηματικά για τον Πλουμπίδη, τα οποία διατύπωσε στον Ν. Ζαχαριάδη σε μία από τις εκθέσεις που του έστειλε από τη φυλακή.
Διαβάζουμε:
«Λίγα ακόμα για το ζήτημα του Πλουμπίδη. Εμένα με βασάνισαν τρία σημεία:
1) Οταν ήρθε στη φυλακή η Κατερίνα Τριανταφ(υλλίδη) μου είπε: "Ο Πλουμπίδης είναι έξω φρενών μαζί σου γιατί πήγες στο σπίτι του Καλοφωλιά, ενώ στο είχε απαγορεύσει". Εγώ έμεινα κατάπληχτη, γιατί στο σπίτι του Καλοφ(ωλιά) πήγα ακριβώς ύστερα από συνεννόηση μαζί του (από κει θα παίρναμε επαφή με την οργάνωση μετά τη σύλληψη του Νίκου). Τότε το απέδωσα σε υπερβολικότητες της Κατερίνας. Μετά την καταγγελία για τον Πλ(ουμπίδη) με βασάνισε πολύ.
2) Η τοποθέτηση της Ειρήνης Καστανάκη σε τόσο σοβαρή δουλειά. Απ' αυτήν ξεκινάει στην υπόθεσή μας, όλο το κορδόνι της παρακολούθησης. Ο Πλ. όταν την έβαλε στη δουλειά μού είχε διαβάσει μια έκθεσή της στην οποία έλεγε, πως υπέγραψε δήλωση στη Μακρόνησο ύστερα από βασανιστήρια, "που δεν έπαθε ούτε ο Χριστός". Του είχα πει τότε, πως δεν μ' αρέσει εμένα αυτή η γυναίκα που διαφημίζει το τι πέρασε, για να δικαιολογήσει τη δήλωσή της (τότε δεν ξέραμε ακόμη πως δεν έγιναν ατομικά βασανιστήρια στη Μακρον. στις γυναίκες). Οταν ήρθα στη φυλακή, έμαθα από τις γυναίκες πως η Καστανάκη ουδέποτε είχε πάει στη Μακρ., ότι αντίθετα είχε συλληφθεί το 1948 με τους ιδιωτ. υπάλληλους, ότι αφέθηκε ελεύθερη, χωρίστηκε η δίκη της και δεν έγινε ποτέ (όπως και τώρα). Το έγραψα στον Πλ. ρωτώντας τον πώς μας κορόιδεψε. Δεν πήρα απάντηση. Κι αυτό μ' απασχολεί πολύ.
3) Η υποχώρησή του στις εκλογές για να μην χάσουμε τον Κύρκο, ενώ είχαμε πεισθεί πριν πιαστώ πως ο Κύρκος ήταν ανοιχτός χαφιές και προβοκάτορας. Ομως όλα αυτά τα ήξερε ο Νίκος, τα δυο τελευταία τα συζητήσαμε στην Καλλιθέα, μα ποτέ δεν έδειξε να αμφέβαλε για την καλή πίστη του Πλ(ουμπίδη)» 15.
ΚΑΙ ΤΑ ΕΓΡΑΨΕ ΑΥΤΑ, ΣΤΗΝ ΙΔΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ, ΟΠΟΥ ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΩΣΤΑ ΥΠΕΡΑΜΥΝΟΤΑΝ ΤΗΣ ΑΘΩΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΠΛΟΥΜΠΙΔΗ.
Εξάλλου, η 'Ελλη Παππά ήταν κατηγορηματική και για την Ρόζα Ιμβριώτη και για πολλές άλλες συγκρατούμενές της:
«Χρησιμοποιούνται ανεξέλεγκτα από την οργάνωση στοιχεία αντικομματικά - αντιηγετικά που έκαναν θραύση στις φυλακές και στις εξορίες (όπως κάτι δικηγορίνες που είχαμε εδώ) η'' η Ρόζα Ιμβριώτη που στην εξορία έκανε καθαρά αντιηγετική δουλειά και κατά τη γνώμη μου είναι πράχτορας» 16.
Κατηγορηματική ήταν η Ελλη Παππά και όσον αφορά τον Βαβούδη. Σίγουρα χαφιέ θεωρούσε η Ελλη Παππά και τον Νίκο Ακριτίδη. Μέχρι το θάνατό της πίστευε ότι ο Ακριτίδης πρόδωσε τον Μπελογιάννη.
Εγραψε η Ελλη Παππά στον Ζαχαριάδη:
«Και - έξω απ' τους μικρούς - πραγματικός χαφιές είναι αυτός που βρίσκεται στην Αθήνα επικεφαλής της δουλειάς. Αν αυτός είναι πάντα ο Ακριτίδης, τότε χαφιές είναι ο Ακριτίδης». 17
Ακόμα:
«2) Τι συμβαίνει με τους κώδικες; Πριν αρχίσει η δεύτερη δίκη ο Μπάρμπας μού είχε γράψει πως αρχείο δεν κρατιόταν και δεν μπορούσαν να έχουν τίποτα στα χέρια τους. Αποδείχτηκε ότι είχαν πολλά στα χέρια τους. Σχηματίσαμε βαριές υπόνοιες για τον Βαβούδη. Ο Νίκος μάλιστα στην Καλλιθέα μου είπε πως ο Β. στην Κατοχή ήταν στον Τίτο και μπορεί να τον ψωνίσανε τότε. Για το Β. εγώ είχα υπόνοιες από τις εκλογές του 1950. Αλλοτε μπορώ να σας πω πού τις στήριζα. Τις είπα στο Μπάρμπα, που όμως δεν τις πήρε στα σοβαρά. Και μάλιστα τις είπε στον Β. σαν κριτική δική μου. Από τότε χρονολογείται και το άσβεστο μίσος του Β. για μένα που το πληροφορήθηκα πολύ αργά, μόλις είδα το αξιοθρήνητο σήμα για μένα και το Νίκο. Τις υπόνοιές μου για αυτόν τις διατηρώ. Κανείς δεν τον είδε νεκρό. Θα φρίξετε αν κάποτε μάθετε πώς δούλευε αυτός ο άνθρωπος. Μα και μόνο η προσπάθειά του, να μας συκοφαντεί όλους και η τάση του να θέλει να πάρει όλη τη δουλειά στα χέρια του, δείχνουν πολλά. Ούτε και μπορούμε να πιστέψουμε πως αυτοί έχουν στις γραμμές μας ένα πράχτορα και όχι δίχτυ από τέτοιους. Αν οι κώδικες δεν είναι από τον Βαβούδη, ποιος τους έδωσε; Σ' αυτό ίσως θα μπορούσε να δώσει απάντηση ο Μπάρμπας. Νομίζω πως αυτό θα μπορούσε να το κάνει μόνο ο Ακριτίδης» 18.
Επομένως, ούτε η Ελλη Παππά ήταν απαλλαγμένη από τη γενικότερη τάση «χαφιεδολογίας» που υπήρχε στην ηγεσία του Κόμματος, βεβαίως σε συνθήκες που η Ασφάλεια κατέφερε ισχυρά χτυπήματα στις παράνομες οργανώσεις του, αλλά και σε συνθήκες εσωκομματικής ιδεολογικοπολιτικής διαπάλης, την οποία αξιοποιούσε ο ταξικός εχθρός.
Το γεγονός ότι η Ελλη Παππά έκανε λαθεμένες εκτιμήσεις για πρόσωπα και πράγματα, εξηγείται, μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί και να δικαιολογείται, παίρνοντας κανείς υπόψη τις δύσκολες και σύνθετες συνθήκες δράσης του ΚΚΕ. Ωστόσο, στις μέχρι το θάνατό της, ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΕΙΣ, ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΣΤΑΘΕΙ ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΑ, ΕΝΩ ΕΧΕΙ ΚΑΤΑΓΓΕΙΛΕΙ ΑΛΛΟΥΣ, ΠΟΥ ΥΠΕΠΕΣΑΝ ΣΤΑ ΙΔΙΑ ΛΑΘΗ ΜΕ ΤΑ ΔΙΚΑ ΤΗΣ.
Για τη μαρτυρία ως ιστορική πηγή
Σχετικά με τη μαρτυρία, διατυπώθηκε και η εξής άποψη: «...η μαρτυρία ως αναδρομική εξιστόρηση, μνήμη και αναστοχασμός, αποτυπώνει τα βιώματα, τις σκέψεις και τις εμπειρίες μιας εποχής, δανειζόμενη από την ύστερη γνώση και τις μεταγενέστερες συνειδητοποιήσεις» 19.
Η αποδοχή αυτής της άποψης για τη μαρτυρία είναι πιθανό να οδηγήσει στην αποδοχή μιας παραποιημένης πραγματικότητας, ακόμα και αν δεχθούμε ότι τη συγκεκριμένη στιγμή που η μαρτυρία διαμορφωνόταν, πράγματι απεικόνιζε με ακρίβεια το ιστορούμενο γεγονός. Γιατί οι μεταγενέστερες συνειδητοποιήσεις και η ύστερη γνώση, ίσως «δανείζουν» στη μαρτυρία, όμως δανείζοντας μπορεί και να την παραμορφώνουν. Αυτό συμβαίνει σε πάμπολλες περιπτώσεις. Τα στρώματα του χρόνου που συσσωρεύονται στη μνήμη, ανακατεμένα σε πολλούς και πολλές με την παθογένεια νέων ιδεολογικών τάσεων (οπορτουνιστικών), κάνουν τη μαρτυρία σύμβουλο κακό.
ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΣ ΠΑΠΠΑ, ΑΥΤΟ ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΜΦΙΣΒΗΤΗΤΟ.
Επιπλέον υπάρχει το εξής ερώτημα:
ΜΕ ΠΟΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ, ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ φερέγγυα η τάδε ή η δείνα μαρτυρία της και ΜΕ ΠΟΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΔΕΝ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ φερέγγυα κάποια άλλη;
Καμιά προσωπική μαρτυρία δεν αποτελεί ιστορική πηγή, παρά μόνο στην περίπτωση που επιβεβαιώνεται από επίσημα ντοκουμέντα. Αν το τελευταίο δεν συμβαίνει, τότε απαραίτητη προϋπόθεση, για να θεωρηθεί η μαρτυρία ιστορική πηγή, είναι να υπάρχουν και άλλες μαρτυρίες που να συμπίπτουν με τη συγκεκριμένη προσωπική μαρτυρία. Προϋπόθεση είναι, ακόμα, όλες μαζί να συναρθρώνονται στην ολόπλευρη και λεπτομερή ανάλυση της εξεταζόμενης περιόδου. Διαφορετικά, η αξιοπιστία κάθε μαρτυρίας μένει να αποδειχθεί.
Η μαρτυρία ενός μεμονωμένου προσώπου αναμφίβολα μετά την πάροδο χρόνων σημαδεύεται με συναισθηματικά κίνητρα, προσωπικά κριτήρια, αναστοχασμούς κλπ. Ομως, αυτά δεν ακυρώνουν τον κυρίαρχο ρόλο που διαδραματίζει στη μαρτυρία του η πολιτική του τοποθέτηση. Πολύ περισσότερο, θα λέγαμε ότι το ατομικό ταξικό πρίσμα προσδιορίζει και τα συναισθηματικά κριτήρια και τους αναστοχασμούς.
Από την άλλη, η μαρτυρία δεν είναι από μόνη της Ιστορία.
Για παράδειγμα, η μαρτυρία ενός «ανανήψαντος» (ή και πολλών), που πιστεύει ότι ήταν λάθος του να πολεμήσει στα 1946-1949, δεν είναι δυνατό να στοιχειοθετήσει ότι κακώς διεξήχθη ο αγώνας του ΔΣΕ.
Σειρά λόγων, λοιπόν, συνηγορούν στο να μην είναι πολλές φορές οι πρωταγωνιστές και οι πιο αντικειμενικοί κριτές ιστορικών γεγονότων. Επιπλέον, οι πρωταγωνιστές δεν ερμηνεύονται αυθεντικά μόνο ή κυρίως από τις μαρτυρίες συγγενών και φίλων. Αυτό επιχειρείται σήμερα για τους Μπελογιάννη και Πλουμπίδη, ενώ συμπίπτουν στους στόχους συγγενείς και αστική ιδεολογία. Γι' αυτό οι προσωπικές εκμυστηρεύσεις έχουν ελάχιστη ιστορική αξία. Τις εκμυστηρεύσεις έχει χρησιμοποιήσει κατά κόρον και με σαφή υπονοούμενα η Ελλη Παππά, κάνοντας συνεχείς αναφορές στο τι της είπε ή δεν της είπε ο Μπελογιάννης, ή τι εννοούσε για το ένα ή για το δείνα θέμα.
ΑΣΤΟΧΟ.
ΟΥΤΕ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΤΗΝ ΔΙΑΨΕΥΣΕΙ ΚΑΝΕΙΣ, ΑΦΟΥ ΚΑΝΕΙΣ ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΠΑΡΩΝ ΣΤΗΝ ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΗΤΗΡΙΟΥ, ΟΥΤΕ ΕΚΕΙΝΗ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΑΠΟΔΕΙΞΕΙ ΤΑ ΛΕΓΟΜΕΝΑ ΤΗΣ. Και αν υπολόγιζε ότι στους ισχυρισμούς, που έχει εγείρει, δίνει το ακαταμάχητο το αγωνιστικό της παρελθόν, ΕΠΙΣΗΣ ΑΣΤΟΧΗΣΕ.
Γιατί, ΕΙΠΕ ΤΟΣΑ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ, ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΣΤΗΝ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ''ΞΕΧΑΣΕ'', ΩΣΤΕ ΕΧΕΙ ΧΑΣΕΙ ΚΑΙ ΤΟ ''ΑΚΑΤΑΜΑΧΗΤΟ''.
Η ανάδειξη της ιστορικής αλήθειας, απαιτεί επιστημονική μεθοδολογία, ανάλυση όλων των βασικών παραγόντων που διαμόρφωσαν τα ιστορικά γεγονότα, μελέτη της διαλεκτικής σχέσης των διαφόρων παραγόντων, εργασία που απαιτεί συλλογικότητα και σε καμία περίπτωση δεν ταυτίζεται με την ατομική μαρτυρία.
Η ιστοριογραφία είναι ταξική. Δεν υπάρχει «ουδέτερη» συγγραφή, είτε αυτό το αντιλαμβάνεται ο ιστορικός που τοποθετείται με την αστική σκοπιά, είτε δεν το αντιλαμβάνεται.
Βιβλιογραφία - σημειώσεις:
1. Γιάννης Πετσόπουλος, «Τα πραγματικά αίτια της διαγραφής μου από το ΚΚΕ», Αθήνα 1946.
2. Πότης Παρασκευόπουλος, «Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο», σελ. 19-20, εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ.
3. Πότης Παρασκευόπουλος, «Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο», σελ. 10, εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ.
4. 6η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, σελ. 71, έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ (μόνο για εσωκομματική χρήση).
5. 6η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, σελ. 92 - 93, έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ (μόνο για εσωκομματική χρήση).
6. Η ΑΥΓΗ, 1 Νοεμβρίου 2009.
7. Σπύρος Λιναρδάτος, «Από τον εμφύλιο στη χούντα», τ. Α΄, σελ. 216 - 217, εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗ.
8. Περιοδικό «Νέος Κόσμος», Μάρτιος 1954, σελ. 49, άρθρο του Αλέκου Ψηλορείτη ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗΣ.
9. Ι. Β. Στάλιν, ΑΠΑΝΤΑ τ. 14ος , σελ. 107, εκδόσεις ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ.
10. «Ριζοσπάστης», 26 Απριλίου 1998.
11. Τα βασικά σημεία της επιστολής αναφέρονται και σχολιάζονται σε άλλες σελίδες του παρόντος.
12. Επιμορφωτικό Κέντρο «Χαρίλαος Φλωράκης», ΑΜ 441416. Η επιστολή της Ελλης Παππά γράφτηκε στις 2 Απριλίου 1952 και μεταδόθηκε από τον ρ/φ σταθμό «Ελεύθερη Ελλάδα» στις 3 Μαΐου του 1952. Είχε δημοσιευτεί στην «Ουμανιτέ» στις 29 Απριλίου 1952.
13. Η Ελλη Παππά έγραψε τα γράμματα με χυμό λεμονιού στις λευκές σελίδες και στα περιθώρια ενός βιβλίου.
14. Αρχείο ΚΚΕ - Εγγραφο 119112: Εκθέσεις της Ελλης Ιωαννίδου προς τον Ν. Ζαχαριάδη.
15. Αρχείο ΚΚΕ - Εγγραφο 119112: Εκθέσεις της Ελλης Ιωαννίδου προς τον Ν. Ζαχαριάδη.
16. Αρχείο ΚΚΕ - Εγγραφο 119112: Εκθέσεις της Ελλης Ιωαννίδου προς τον Ν. Ζαχαριάδη.
17. Αρχείο ΚΚΕ - Εγγραφο 119112: Εκθέσεις της Ελλης Ιωαννίδου προς τον Ν. Ζαχαριάδη.
18. Αρχείο ΚΚΕ - Εγγραφο 119112: Εκθέσεις της Ελλης Ιωαννίδου προς τον Ν. Ζαχαριάδη.
19. Ιωάννα Παπαθανασίου, από διανεμημένη ομιλία της στην παρουσίαση του βιβλίου «Οι παράνομοι», με τίτλο «Οι παράνομοι ως αντι - ήρωες της επαναστατικής δράσης», ξενοδοχείο Τιτάνια, 7 Μαΐου 1997.
*Ριζοσπάστης*
Το ΚΚΕ γεννά Μπελογιάννηδες
(γ΄ μέρος)
Η πρώτη δίκη με το νόμο 509/1947
Ο Μπελογιάννης έπεσε στα χέρια της Ασφάλειας στις 20 Δεκεμβρίου 1950. Οι αστυνομικοί, που κατά πάσα πιθανότητα τον περίμεναν, τον συνέλαβαν μόλις μπήκε στο σπίτι της οδού Πλαπούτα 30, κοντά στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας. Το σπίτι λειτουργούσε ως γιάφκα του παράνομου μηχανισμού.
Η σύλληψη ανακοινώθηκε από τον Τύπο στις 4 Ιανουαρίου 1951. Αναφέρονταν ανάμεσα σε άλλα:
«Ο Νίκος Μπελογιάννης , εξ Αμαλιάδος, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ , αποσταλείς κατόπιν εντολής του Πολιτικού Γραφείου από τας χώρας του Παραπετάσματος εις την Ελλάδα (...) διά την ανασυγκρότησιν του παρανόμου μηχανισμού και την προπαρασκευήν του Τετάρτου Γύρου. (...) συνελήφθη εις τας Αθήνας, κατόπιν κεραυνοβόλου ενεργείας της Ασφαλείας του Κράτους, (...) Ο Μπελογιάννης έφθασεν εις τας Αθήνας, κατέλυσεν εις το ξενοδοχείον «Μέγα» και ήρχισεν αμέσως τας επαφάς του με τα στελέχη, χρησιμοποιών ως σύνδεσμον την Ελλη Ιωαννίδου, μέλος της ΚΟΑ» 1.
Μαζί με τον Μπελογιάννη πιάστηκαν ακόμα 92 σύντροφοι.
Οι 93 κομμουνιστές παραπέμφθηκαν σε δίκη με βάση το νόμο 509/1947, ότι επεδίωξαν «την διά βιαίων μέσων ανατροπήν του κρατούντος κοινωνικού καθεστώτος».
Η δίκη τους άρχισε στις 19 Οκτωβρίου 1951 στο Εκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών, που συνεδρίαζε στα δικαστήρια της οδού Σανταρόζα. Πρόεδρος του δικαστηρίου ήταν ο αντισυνταγματάρχης της στρατιωτικής δικαιοσύνης Ανδρέας Σταυρόπουλος και στρατοδίκες οι ταγματάρχες Νικόλαος Κομνιανός, Γεώργιος Παπαδόπουλος (ο μετέπειτα δικτάτορας), Γεώργιος Κοράκης και ο λοχαγός Θεμ. Κυριακόπουλος. Με τη στάση του στο δικαστήριο ο Μπελογιάννης συνέτριψε το κατηγορητήριο, υπεράσπισε την πολιτική του ΚΚΕ και τον αγώνα του ΔΣΕ:
«Αντιτάξαμε βία στη βία. Δεν ήταν δυνατό να καθίσουμε και να λέμε "σφάξε με αγά μου, ν' αγιάσω". Η πολιτική μας αυτή στηρίζονταν στο λαό, γι' αυτό και τρία χρόνια αντιμετωπίσαμε τόσες δυσκολίες» 2.
Τέλειωσε την απολογία του με τα παρακάτω λόγια:
«Σας μίλησα για την πολιτική του ΚΚΕ . Θέλω όμως να τονίσω και αυτό: Οτι το ΚΚΕ έχει ρίζες στο λαό ποτισμένες με αίμα και δεν εξοντώνεται ούτε με στρατοδικεία, ούτε με εκτελεστικά αποσπάσματα. Η πολιτική του απόβλεπε πάντοτε στο καλό του λαού και της χώρας μας. Σ' αυτό αποβλέπει και σήμερα. Γι' αυτό και ο λαός το υποστηρίζει. (...) Γι' αυτή μας την πολιτική με δικάζετε. Δεν ζητώ την επιείκειά σας. Θα δεχτώ με περηφάνια και στωικότητα την καταδίκη μου και θαρραλέα θα αντιμετωπίσω ακόμη και το εκτελεστικό σας απόσπασμα». 3
Η δίκη διάρκεσε έως τις 16 Νοέμβρη. Από τους 93 κατηγορούμενους οι 12 καταδικάστηκαν σε θάνατο. 4
Μετά τη δίκη ο Μπελογιάννης μεταφέρθηκε στις φυλακές της Κέρκυρας. Εκεί ολοκλήρωσε το γνωστό βιβλίο «Σχέδιο για μια ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας: Πρώτες μακρινές ρίζες, προσχέδιο, σημειώσεις», το οποίο είχε αρχίσει να σχεδιάζει στο κελί της απομόνωσης.
Οι ασύρματοι - η δεύτερη δίκη με το νόμο 375/1936
Στο μεταξύ, δύο μέρες πριν από τη λήξη της πρώτης δίκης, στις 14 Νοέμβρη 1951, δυνάμεις της Κρατικής Ασφάλειας περικύκλωσαν τη βίλα «ΑΥΡΑ» στην Ανω Γλυφάδα και το σπίτι της οδού Λυκούργου 39 στην Καλλιθέα. Η βίλα «ΑΥΡΑ», όπου ζούσε η οικογένεια του Ηλία Αργυριάδη, παλιού στελέχους του ΚΚΕ , ήταν η κρύπτη του ενός ασυρμάτου και το σπίτι της Καλλιθέας, όπου κατοικούσε η οικογένεια του Νίκου Καλούμενου, επίσης παλιού στελέχους του Κόμματος, ήταν η κρύπτη του δεύτερου ασυρμάτου. Σε αυτήν βρισκόταν εκείνη την ώρα και ο Βαβούδης. Στο μεταξύ, από τις 23 Οκτώβρη 1951 είχε συλληφθεί από την Ασφάλεια Πειραιά ο δικηγόρος και οικονομολόγος Δημήτρης Μπάτσης. 5 Ο Αργυριάδης συνελήφθη, ενώ η γυναίκα του Κατερίνα Δάλλα φέρεται να αυτοκτόνησε λίγες μέρες αργότερα, σύμφωνα με την ανακοίνωση της Αστυνομίας. Συνελήφθη επίσης ο Ν.Καλούμενος. Ο Βαβούδης αυτοκτόνησε μέσα στην κρύπτη.
Με το «στοιχείο» των ασυρμάτων άρχισε στις 15 Φλεβάρη 1952 η δεύτερη δίκη του Νίκου Μπελογιάννη και ακόμα 28 κομμουνιστών, με την κατηγορία της «διενέργειας κατασκοπείας κατά των συμφερόντων του κράτους».
Η δίκη στο Α΄ Διαρκές Στρατοδικείο Αθηνών διεξήχθη με βάση τον Μεταξικό νόμο 375/1936, που ανασύρθηκε από τα συρτάρια και μπήκε σε εφαρμογή.
Με την κατηγορία της κατασκοπείας, το αστικό κράτος επεδίωξε το διασυρμό του ΚΚΕ ως κόμματος ξενοκίνητου, που η δράση του δήθεν ερχόταν σε ευθεία σύγκρουση με τα συμφέροντα του λαού.
Η κατηγορία, εξυπηρετούσε το στόχο της απομόνωσης του ΚΚΕ από το λαό, τη συκοφάντηση και το μηδενισμό της ηρωικής δράσης του ενάντια στο γερμανοϊταλικό και βουλγαρικό και στη συνέχεια στον αγγλικό και αμερικανικό ιμπεριαλισμό. Ο ταξικός αντίπαλος κατασκεύασε αυτήν την κατηγορία, διαστρέφοντας απόλυτα το περιεχόμενο του προλεταριακού διεθνισμού, τον πατριωτισμό της εργατικής τάξης.
Στην Ελλάδα, η «Φωνή της Αμερικής» μετέδωσε:
«Η δίκη Μπελογιάννη αποδεικνύει στον Ελεύθερο Κόσμο πως τα κομμουνιστικά κόμματα, όπου κι αν βρίσκονται, δεν είναι πολιτικά κόμματα, όπως τα υπόλοιπα, αλλά κατασκοπευτικές οργανώσεις» 6.
Το αστικό κράτος είχε και άλλους λόγους που χρειαζόταν την αναβίωση του συγκεκριμένου νόμου.
Η επιλογή του συντασσόταν με τη διεθνή αντικομμουνιστική υστερία και την ψυχροπολεμική πολιτική του καπιταλισμού. Δεν είναι καθόλου τυχαίο, ότι την ίδια περίοδο στις ΗΠΑ (29 Μάρτη 1951) καταδικάστηκαν σε θάνατο ως κατάσκοποι της Σοβιετικής Ενωσης ο Τζούλιους και η Εθελ Ρόζενμπεργκ, που εκτελέστηκαν στην ηλεκτρική καρέκλα στις 19 Ιούνη 1953.
Στις 18 Φλεβάρη 1952 η ανακοίνωση του Πολιτικού Γραφείου «για τους πραγματικούς σκοπούς της νέας δίκης Μπελογιάννη » ανέφερε:
«Ποιος θα πιστέψει ΤΟ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗ ΤΟΥ ΙΤΑΛΟΥ ΚΑΤΑΚΤΗΤΗ και τον ΟΡΓΑΝΩΤΗ ΤΗΣ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑΣ ΤΟΥ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΥ ΠΟΛΚ 7, ΤΟ ΔΗΜΙΟ του Ελληνικού Λαού ΡΕΝΤΗ, τα παραμύθια και τα κατασκευάσματά του;
Ποιος θα πιστέψει την κατηγορία για κατασκοπεία, τη στιγμή που ο επίσημος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στον Ο(ργανισμό) Η(νωμένων) Ε(θνών) Κύρου από πολύ τώρα καιρό ζητούσε απ' την κυβέρνηση, όπως έγραψε το προσωπικό δημοσιογραφικό του όργανο, η "Εστία" της 12ης του Δεκέμβρη 1951, οι κομμουνιστές να δικάζονται όταν δε συνεδριάζει η γενική συνέλευση του ΟΗΕ και με την κατηγορία της κατασκοπείας, ανεξάρτητα αν αυτή στέκει είτε όχι;
(...) Ποιος μπορεί να αμφιβάλλει για τους πραγματικούς σκοπούς της νέας δίκης Μπελογιάννη , όταν οι υπουργοί του παλατιού και του Πλαστήρα, Σακελλαρίου και Ρέντης (...) δήλωναν στη Βουλή στις 10 του Δεκέμβρη του 1951, ότι η πρώτη δίκη του Μπελογιάννη ήταν λάθος, ότι έπρεπε να παραπεμφθεί ο Μπελογιάννης με τους συναγωνιστές του στο τακτικό στρατοδικείο, (...) "θα είχον αναμφιβόλως σήμερον εκτελεστεί" (Ρέντης) και όταν ξέρει την κανιβαλική δήλωση του Σακελλαρίου στην ίδια συνεδρίαση: "Σας δίνω το λόγο μου ότι θα εκτελεσθούν όλοι!''» 8.
Σε επόμενη ανακοίνωση, στις 23 Φλεβάρη 1952, «Η σκηνοθεσία καταρρέει. Κάτω τα χέρια απ' τον Μπελογιάννη » το ΠΓ κατάγγειλε:
«Ο γνωστός (...) Ρέντης ομολόγησε χτες στη Βουλή ότι καταρρακώθηκε κιόλας η εγκυρότητα του στρατοδικείου και της απόφασής του. (...) Το ΚΚΕ ποτέ δεν έκρυψε την πολιτική του (...) δηλώνει ότι είναι πάντα έτοιμο να δεχθεί μέσα στην ίδια την Αθήνα οποιαδήποτε πολιτική αντιδικία με τον μοναρχοφασισμό και την αμερικανοκρατία, εφόσον θα εξασφαλίζονταν οι απαραίτητες νομικές και πολιτικές εγγυήσεις, κάτω από την εποπτεία του ίδιου του λαού και αρμόδιων διεθνών δημοκρατικών και προοδευτικών οργανώσεων». 9
Για πολλούς λόγους, λοιπόν, το αστικό κράτος «ξεπάγωσε» το νόμο 375/1936 «περί κατασκοπείας» και οδήγησε τον Μπελογιάννη και τους συντρόφους του σε δεύτερη δίκη, παρά το γεγονός ότι εκείνη την περίοδο ΟΙ ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΩΝ ΕΙΧΑΝ ΣΤΑΜΑΤΗΣΕΙ και παρά το γεγονός ότι ο Μπελογιάννης ΕΙΧΕ ΗΔΗ ΚΑΤΑΔΙΚΑΣΤΕΙ ΣΕ ΘΑΝΑΤΟ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ 509/1947.
Η κατηγορία της κατασκοπείας ήταν πολύ δύσκολο έως αδύνατο να εμπέσει σε αμνηστία, ΣΕ ΑΝΤΙΘΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΚΑΤΑΔΙΚΕΣ ΜΕ ΤΟΝ 509, για τις οποίες διαφαινόταν ότι ΜΠΟΡΟΥΣΕ Η ΠΟΙΝΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΝΑ ΜΕΤΑΤΡΑΠΕΙ ΣΕ ΠΟΙΝΗ ΙΣΟΒΙΩΝ ΔΕΣΜΩΝ.
Στο μεταξύ, ενώ κινήθηκε η διαδικασία παραπομπής των θανατικών ποινών στο Συμβούλιο Χαρίτων, που σε συνέχεια η γνωμάτευσή του θα αποστελλόταν στον βασιλιά Παύλο, ο οποίος θα έπαιρνε την τελική απόφαση, ογκώθηκε η διεθνής αντίδραση για τη ματαίωση των εκτελέσεων και πύκνωσαν οι διαμαρτυρίες και τα τηλεγραφήματα προς την κυβέρνηση και τον βασιλιά. Προσωπικότητες παγκόσμιου κύρους, όπως ο Τσάρλι Τσάπλιν, ο Λουί Αραγκόν, ο Πωλ Ελυάρ, ο Ζαν Πωλ Σαρτρ, ο Ζαν Κοκτώ και άλλοι, κινητοποιήθηκαν, μαζί με εκατομμύρια ανθρώπους, για τη σωτηρία του Μπελογιάννη και των συντρόφων του.
Η κατηγορία «περί κατασκοπείας» αντιμετωπίστηκε ως πρόκληση από ανθρώπους των επιστημών και των τεχνών με διεθνές κύρος, ακόμα και από πολιτικούς του αστικού κόσμου, οι οποίοι αντιμετώπισαν ευέλικτα αυτή την ασύστατη κατηγορία.
Το ΚΚΕ , με ανακοίνωση του ΠΓ της ΚΕ, στις 18 Φλεβάρη 1952, διακήρυξε:
«Μας κατηγορούν για παράνομη δράση. Τους απαντάμε : Το πιο νόμιμο και ιερό δικαίωμα και υποχρέωση του κάθε πατριώτη Ελληνα είναι να παλεύει την παρανομία τους και το νόμο τους. Η πιο άγια και απαραβίαστη νομιμότητα σήμερα στην Ελλάδα είναι ο αγώνας, ο ανειρήνευτος και αποφασιστικός». 10
ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΚΟΥΚΟΥΕΔΩΝ
Η στάση του Μπελογιάννη , της Ελλης Ιωαννίδου, του Τάκη Λαζαρίδη και άλλων κατηγορουμένων στη δεύτερη δίκη ήταν υποδειγματική, όπως και στην πρώτη. Η επιχειρηματολογία τους κατακεραύνωσε και συνέτριψε την κατασκευασμένη κατηγορία.Παραθέτουμε ένα απόσπασμα από την απολογία του Νίκου Μπελογιάννη :
«... Τον Απρίλη του 1944 στη Λακωνία, τότε που ήταν η περίοδος που οι σύμμαχοι ετοίμαζαν την απόβαση στη Δυτική Ευρώπη, το δεύτερο μέτωπο, για να παραπλανηθούν οι γερμανοί, έδωσε εντολή εδώ πέρα το Στρατηγείο της Μ. Ανατολής, έδωσε εντολή στον ΕΛΑΣ να αρχίσει μια έντονη δράση κατά των γερμανών, με σκοπό ακριβώς αυτοί να παραπλανηθούν. Και πραγματικά άρχισε αυτή η δράση. Οι γερμανοί νόμισαν ότι μπορεί κάτι να συμβεί εδώ πέρα και άρχισαν να παίρνουν μέτρα και ειδικότερα στη Νότια Πελοπόννησο πιο πολύ. Εκείνη την περίοδο ακριβώς στη Λακωνία πήρα μια πληροφορία ότι θα περάσει ένας γερμανός Στρατηγός με το επιτελείο του και ένα τμήμα γερμανικό για να επιθεωρήσει τα έργα που γινόντουσαν στη Νότια Πελοπόννησο και με ρώτησαν οι άγγλοι τι θα κάνουμε, θα τους χτυπήσουμε ή όχι; Και η ερώτηση αυτή είχε το νόημά της, γιατί ένα γερμανό Στρατηγό θα τον πληρώναμε πολύ ακριβά. Είχαν προηγηθεί άλλες περιπτώσεις.
Στο Κούρνοβο ανατινάχτηκε μια αμαξοστοιχία και εκτελέστηκαν 120 στελέχη του ΚΚΕ που είχαν κάνει και στην Ακροναυπλία.
Σε τέτοιες περιπτώσεις, δεν χωρούν δισταγμοί και αδίσταχτα είπα, χτυπήστε τους. Πέρασαν, δεν έχω ακριβώς την εφημερίδα και ξεχνώ το όνομα του Στρατηγού, τον χτύπησαν, σκοτώθηκε ο γερμανός, το επιτελείο του και αρκετοί φαντάροι. Για αντίποινα οι γερμανοί τουφέκισαν 200 στελέχη του Κόμματος στο σκοπευτήριο της Καισαριανής από το Χαϊδάρι.
Επίσης την ίδια ακριβώς περίοδο ανακοίνωσαν: "ως αντίποινα διά την δολοφονία δύο γερμανών Αξ/κών διαπραχθείσαν την 25 Απριλίου 1944 ανάνδρως εξ ενέδρας, διέταξα τον τυφεκισμόν 110 κομμουνιστών επί τόπου και την ριζικήν καταστροφήν του χωρίου Κυριάκη. Ο Ανώτατος Αρχηγός των Ταγμάτων Ασφαλείας και της Αστυνομίας Ελλάδος", δηλαδή ο περιβόητος Σιμάνα.
Αυτή ήταν η δική μας δράση. Και αυτές τις εκατόμβες προσφέραμε. Ετσι αγαπάμε εμείς την Ελλάδα, με την καρδιά μας και με το αίμα μας». 11
Την 1η Μαρτίου εκδόθηκε η απόφαση του στρατοδικείου που προέβλεπε την ποινή του θανάτου για 8 κατηγορούμενους 12. Ο Μπελογιάννης καταδικάστηκε δις εις θάνατον.
Στο «συνήθη τόπο» νύχτα Κυριακής
Την Κυριακή 30 Μάρτη 1952 ο Νίκος Μπελογιάννης και ακόμα 3 από τους 8 καταδικασμένους σε θάνατο (ο Ηλίας Αργυριάδης, ο Νίκος Καλούμενος και ο Δημήτρης Μπάτσης) έπεφταν νεκροί από τα βόλια του εκτελεστικού αποσπάσματος. Η εκτέλεση των τεσσάρων κομμουνιστών έγινε στο «συνήθη τόπο» των εκτελέσεων (Γουδή, πίσω από το νοσοκομείο «Σωτηρία») υπό το φως των προβολέων των στρατιωτικών αυτοκινήτων. Ηταν νύχτα, ώρα 4 και 10΄. Σε λίγο θα ξημέρωνε.
Οι νεκροί μεταφέρθηκαν στο Γ΄ Νεκροταφείο όπου και θάφτηκαν, ενώ πλήθος κόσμου, μόλις πληροφορήθηκε τις εκτελέσεις, άρχισε να καταφθάνει στο Γ΄ Νεκροταφείο, για να αποθέσει ένα κόκκινο γαρύφαλλο, φωνάζοντας συνθήματα κατά των δολοφόνων. Η αστυνομία προχώρησε σε συλλήψεις.
Το ΚΚΕ κατάγγειλε τη δολοφονία με ανακοίνωση του ΠΓ στις 30 Μάρτη 1952, όπου ανέφερε μεταξύ άλλων:
«Σήμερα στις 4 η ώρα έπαψε να χτυπάει η φλογερή καρδιά ενός μεγάλου αγωνιστή του λαού της Ελλάδας και της φιλειρηνικής ανθρωπότητας. (...) Ο Μπελογιάννης έπεσε από τα αμερικάνικα βόλια που τα έριξαν οι δήμιοι Πλαστήρας - Βενιζέλος. Ο Μπελογιάννης όμως ζει μέσα στις καρδιές εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων. Ο Μπελογιάννης πέρασε στο πάνθεον των μεγάλων ηρώων της προοδευτικής ανθρωπότητας». 13
Για την εκτέλεση του Μπελογιάννη γράφτηκε στο ΒΗΜΑ της Κυριακής 30 Μάρτη 1952:
«Κατεβλήθη προσπάθεια όπως η ποινή του Μπελογιάννη μετατραπεί εις ισόβια δεσμά, λόγω της αναγραφής εις την απόφασιν του Στρατοδικείου της φράσεως ότι καταδικάζεται διά το αδίκημα της κατασκοπείας, διά το μέχρι του Ιουνίου 1950 χρονικόν διάστημα. Αλλά, λόγω της θέσεως την οποίαν κατέχει εις το ΚΚΕ , η άποψις αυτή δεν έγινεν δεκτή από τον Ανώτατον Αρχοντα».
Οι δολοφόνοι
Στην εκτέλεση του Μπελογιάννη και των συντρόφων του επέμεναν οι ΗΠΑ, η κυβέρνηση της Μ. Βρετανίας και οι εγχώριοι αστοί, Παλάτι και κομματικές ηγεσίες, με πρώτη φυσικά την κυβέρνηση του Ν. Πλαστήρα, μαζί και ο υπουργός Δικαιοσύνης Δημ. Παπασπύρου, ο οποίος προσποιήθηκε όλα τα μετέπειτα χρόνια ότι, δεν γνώριζε πως οι εκτελέσεις θα γίνονταν Κυριακή! Μέχρι και ο Νίκος Παπαπολίτης δημοσίευσε άρθρο στο οποίο έγραφε:
«...πρέπει πάντως να επισημανθεί ο ρόλος του αρμόδιου υπουργού της Δικαιοσύνης, ο οποίος εξυπαρχής υπήρξε σκοτεινός και ακατανόητος». 14
Ας θυμηθούμε ότι ο Πλαστήρας έκανε τις παρακάτω δηλώσεις στις 17 Νοέμβρη 1951, μετά την πρώτη δίκη και καταδίκη σε θάνατο του Νίκου Μπελογιάννη :
«Ο Μπελογιάννης και οι μετ' αυτού καταδικασθέντες σε θάνατο από το Εκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών, δεν πρόκειται να εκτελεστούν. Απόφασις της κυβερνήσεως είναι ότι δι' αδικήματα διαπραχθέντα προ της 1ης Νοεμβρίου 1951, οπότε η παρούσα κυβέρνησις δεν ευρίσκετο εις την Αρχήν, αι τυχόν επιβαλλόμεναι θανατικαί ποιναί διά κομμουνιστικήν δράσιν θα υπήγοντο εις την ρύθμισιν η οποία είχε συμφωνηθεί δι' όλας τας μέχρι τούδε επιβληθείσας και μη εκτελεσθείσας θανατικάς καταδίκας».15
Ωστόσο, στις 8 Δεκέμβρη 1951 ο ρ/φ σταθμός «Ελεύθερη Ελλάδα» μετέδωσε :
«Περίμενε ο Πλαστήρας να τελειώσει η συζήτηση του ελληνικού ζητήματος στη Γ.Σ. του ΟΗΕ για να εξαγγείλει τις οριστικές αποφάσεις της κυβέρνησής του για τα λεγόμενα μέτρα επιεικείας, που τα κοιλοπόνησε βδομάδες ολόκληρες. Και τις ανακοίνωσε χτες με τον υπουργό του της Δικαιοσύνης Παπασπύρου, όταν στον ΟΗΕ έκλεινε η συζήτηση στο ελληνικό. Το πρώτο μέτρο "ειρήνευσης" που παίρνει ο Πλαστήρας είναι ότι εξαιρεί την περίπτωση του Ν. Μπελογιάννη και των 11 συντρόφων του - που τους καταδίκασε σε θάνατο το στρατοδικείο της Αθήνας - από την μετατροπή των θανατικών ποινών σε ισόβια δεσμά. Ο Παπασπύρου δήλωσε επίσης ότι η "υπό όρους απόλυσις" δεν θα ισχύσει για τους καταδικασμένους πάνω από 20 χρόνια και γι' αυτούς που καταδικάστηκαν απ' τα κακουργιοδικεία, δηλαδή για όλους τους φυλακισμένους αγωνιστές της πρώτης Εθνικής Αντίστασης». 16
Η διάσταση λόγων και έργων μετά τη δεύτερη δίκη είναι προφανής. Πολλά χρόνια αργότερα, ο Ανδρέας Ιωσήφ, υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ στην κυβέρνηση Πλαστήρα, αποκάλυψε σε εκπομπή της ΝΕΤ (28 Μάρτη 2002):
«Είχαμε συνεδρίαση του λεγομένου μικρού υπουργικού συμβουλίου. Εξήταζε τα κάπως μυστικά ζητήματα. Και το θέμα ήταν το αποτέλεσμα της δίκης και το τι γίνεται παραπέρα. Ηταν ένα συμβούλιο στο οποίο μετείχαν μόνο ο Σοφοκλής Βενιζέλος, φυσικά ο Πλαστήρας, ο Γιώργος Καρτάλης, ένας έκτακτος άνθρωπος, έντιμος, καλός οικονομολόγος που είχε το βάρος του υπουργείου Συντονισμού, ο υπουργός Ρέντης, απόγονος του Ζαΐμη και εγώ.
Και ακούω σε κάποια στιγμή να λέει ο Ρέντης: "Πόσους να στείλουμε στο απόσπασμα; Τέσσερις ή έξι;" Και φαίνεται πετάχτηκα αυθόρμητα και είπα: Κύριε Υπουργέ μιλάμε για εκτελέσεις. Δεν απήντησε αλλά μου έστειλε ένα φονικό βλέμμα (...)
Δημοσιογράφος (Κούλογλου): Κανείς άλλος δεν πήρε το λόγο να μιλήσει, ούτε ο Πλαστήρας δεν πήρε θέση;
Ιωσήφ: Μιλιά. Ούτε αυτός, ούτε ο Βενιζέλος, ούτε ο Καρτάλης.
Το άλλο πρωί αμέσως έτρεξα στον Γιώργο Καρτάλη. Και του είπα: "Γιώργο το να πει κάτι ή να κάνει κάτι ένας μικρός κούκος Ανοιξη δεν έρχεται. Αν εσύ όμως παραιτηθείς, η κυβέρνηση πέφτει και τα πράγματα είναι αλλιώς και παύουμε να ρεζιλευόμαστε σε έναν ολόκληρο λαό που μας αγάπησε και έτσι η χώρα μπορεί να πηγαίνει καλύτερα".
Ξέρετε τι μου απήντησε ο Καρτάλης;
"Σήμερα το πρωί ο Αγγλος πρέσβης ήρθε εδώ και με πίεσε να μην παραιτηθώ, διότι όπως θα ξέρεις οι Αγγλοι θέλουν να βοηθήσουν τους Αμερικανούς να πάει το πράγμα προς τον Παπάγο"».
Οσον αφορά τον υπουργό Συντονισμού Γεώργιο Καρτάλη, πήγε στον Πλαστήρα και υπέβαλε την παραίτησή του μετά τις εκτελέσεις. Και έπειτα από παράκληση του Πλαστήρα παρέμεινε στην κυβέρνηση...
Ο Πλαστήρας υπήρξε για ένα διάστημα ο ευνοούμενος των ΗΠΑ και των Ανακτόρων για την πρωθυπουργία. Ωστόσο, εκείνο το διάστημα είχε διαφανεί ότι ΗΠΑ και Ανάκτορα προσανατολίζονταν πια προς τον Παπάγο. Η κυβέρνηση Πλαστήρα δεν αντιτάχθηκε στην εκτέλεση του Μπελογιάννη , για να διατηρήσει την εύνοιά τους και να παραμείνει στην εξουσία.
Η ΕΔΑ
Ως προς τις αντιδράσεις της ΕΔΑ μετά τις εκτελέσεις, διαβάζουμε:
«Οι επίσημες αντιδράσεις της ΕΔΑ για τις εκτελέσεις ήταν έντονες και σοβαρές, αλλά ήπιες στη φρασεολογία, προσαρμοσμένες στις τότε συνθήκες. Στις ανακοινώσεις της προβάλλεται περισσότερο η ανάγκη για γαλήνευση της χώρας, παρά εκείνο που είναι πια ένα τετελεσμένο συνταρακτικό γεγονός.
Το βράδυ της Δευτέρας, 31ης Μαρτίου 1952, την άλλη μέρα δηλαδή από τις εκτελέσεις, στη συνεδρίαση της Βουλής, ο πρόεδρος της ΕΔΑ ζητά να του δοθεί ο λόγος πριν από την ημερήσια διάταξη. Ο πρόεδρος της Βουλής αρνείται. Υστερα από αυτό, οι οχτώ βουλευτές της ΕΔΑ αποχωρούν από την συνεδρίαση, ακολουθούμενοι και από τον ανεξάρτητο Μιχάλη Κύρκο, σε ένδειξη διαμαρτυρίας, αφού καταθέτουν σχετικό έγγραφο στο προεδρείο. Η έγγραφη διαμαρτυρία τους για τις εκτελέσεις καταλήγει με έκκληση προς "τους αντιπροσώπους του Εθνους όσους πιστεύουν εις την εθνικήν ανάγκην της ειρηνεύσεως του τόπου να αντικρύσουν το ελληνικό πρόβλημα ψύχραιμα χωρίς προκαταλήψεις και φανατισμούς, παραμερίζοντες τας ξενικάς επεμβάσεις"!» 17
Οι βουλευτές της ΕΔΑ αποχώρησαν από τη Βουλή, επειδή δεν δόθηκε ο λόγος στον Πασαλίδη.
Εκείνο όμως που θα είχε αξία, ήταν οι καταθέσεις τους στο δικαστήριο ως μάρτυρες υπεράσπισης του Μπελογιάννη , ΚΑΤΙ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΚΑΝΑΝ. 18
Αλλά και ΔΕΝ ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΑΝ να κινητοποιήσουν κόσμο που θα πολιορκούσε τη φυλακή, για να παρεμποδίσει τις εκτελέσεις.
Για το θέμα αυτό ο ραδιοφωνικός σταθμός «Ελεύθερη Ελλάδα» μετέδωσε στις 11 Μάρτη 1952:
«Στις λαϊκές συνοικίες της Αθήνας, του Πειραιά, της Θεσσαλονίκης, του Βόλου κ.α. συζητιέται πολύ το γεγονός ότι η ΕΔΑ και οι βουλευτές της κράτησαν και γύρω από τη δίκη, όπου ουσιαστικά δικαζόταν και η ΕΔΑ, και γύρω από τις κινητοποιήσεις για τη σωτηρία των δικασμένων σε θάνατο λαϊκών αγωνιστών, πολύ περίεργη ανεκτική και χλιαρή στάση. Συζητιέται και το γεγονός ότι στη δίκη δεν παρουσιάστηκαν, (...) ούτε οι βουλευτές της ΕΔΑ, ούτε και ο Σαράφης...». 19
Υπάρχουν και απόψεις ότι σωστά έπραξαν οι βουλευτές της ΕΔΑ, που δεν πήγαν μάρτυρες υπεράσπισης! Διαβάζουμε:
«Ετσι, ορθά (συν)εκτιμήθηκε από τους δημοκρατικούς παράγοντες της ΕΔΑ, αλλά και από τον κομμουνιστικό πυρήνα της, ότι μια δημόσια εμφάνιση βουλευτών της, ως μάρτυρες υπεράσπισης του Νίκου Μπελογιάννη στη δεύτερη δίκη για "κατασκοπεία", θα μπλοκάριζε την κυβέρνηση Πλαστήρα, και θα επιτάχυνε τη διαδικασία του Αν. Ν. 509/1947 για να διαλύσει την ΕΔΑ και να τη θέσει εκτός νόμου (...)
ΑΥΤΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΠΟΛΥ ΣΟΒΑΡΟΣ ΛΟΓΟΣ, ΤΗΣ ΜΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΣΗΜΗΣ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΕΔΑ, στη διάρκεια της δεύτερης δίκης του Νίκου Μπελογιάννη ». 20
Την απουσία των βουλευτών της ΕΔΑ είχε στηλιτεύσει και η Ελλη Παππά σε μία από τις επιστολές της στον Νίκο Ζαχαριάδη:
«Η ΕΔΑ το ήξερε (...) Τι υπάρχει πίσω από όλα αυτά;». 21
Την αντίδραση του ΚΚΕ στην εκτέλεση του Μπελογιάννη , ο οπορτουνιστικός χώρος επί της ουσίας την αποδοκίμασε. Γράφτηκε:
«Πιο έντονη και βίαιη είναι η αντίδραση του ΚΚΕ . Ο ραδιοσταθμός του από το εξωτερικό χαρακτηρίζει τον Πιουριφόι "γκάγκστερ", τους Πλαστήρα και Βενιζέλο "δήμιους", που "παζάρεψαν το κεφάλι του Μπελογιάννη για να μείνει η κυβέρνησή τους" και ανοίγουν τον δρόμο στον Παπάγο. Το ίδιο περιεχόμενο έχουν και οι εκπομπές στα ελληνικά της Μόσχας και άλλων χωρών της Αν. Ευρώπης»! 22
Τελικά, ποιο ήταν εκείνο που τροφοδότησε με τόση δύναμη τον Μπελογιάννη , που τροφοδότησε με τόση δύναμη εκατομμύρια Μπελογιάννηδες στην Ελλάδα και όπου Γης, ώστε να αντιμετωπίσουν με τόση περιφρόνηση το θάνατο; Ηταν δίχως αμφιβολία το όραμα για μια κοινωνία απαλλαγμένη από την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, μια κοινωνία αληθινής ελευθερίας. Ηταν η πίστη ότι αυτά θα γίνουν πραγματικότητα.
Οι νέες γενιές των κομμουνιστών ας κρατήσουν τα λόγια του Μπελογιάννη :«Αντλείς όμως απέραντες και ανεξάντλητες δυνάμεις από την πίστη σου στο Κόμμα και στη νίκη». 23
Βιβλιογραφία - σημειώσεις:
1. Πότης Παρασκευόπουλος, «Ο Ανθρωπος με το γαρύφαλο», σελ. 35, εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ.
2. «ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ», Μάρτιος 1954, σελ. 46, από το άρθρο του Αλέκου Ψηλορείτη ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗΣ .
3. «ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ», Μάρτιος 1954, σελ. 52, από το άρθρο του Αλέκου Ψηλορείτη ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗΣ .
4. Σε θάνατο καταδικάστηκαν: Νίκος Μπελογιάννης , Ελλη Ιωαννίδου, Στέργιος Γραμμένος, Τάκης (Δημήτρης) Καλοφωληάς, Θεοδώρα Γεωργιάδου, Αφροδίτη Μανιάτη, Θανάσης Κανελλόπουλος, Δημήτρης Κανελλόπουλος, Πέτρος Παπανικολάου, Στάθης Δρομάζος, Καλλιόπη Παπαδοπούλου, Λίζα Κόττου. Ακόμη καταδικάστηκαν 3 σε ισόβια, 12 σε ειρκτή ή φυλάκιση. Οι υπόλοιποι σε μικρότερες ποινές ή αθωώθηκαν.
5. Ο Δημήτρης Μπάτσης ήταν διευθυντής του επιστημονικού περιοδικού «Ανταίος». Εγραψε το βιβλίο «Η βαριά βιομηχανία στην Ελλάδα».
6. Γιάννης Αγγέλου, «ΟΙ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΕΣ - ΜΝΗΜΕΣ ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ», σελ. 104, εκδόσεις ΔΙΟΓΕΝΗΣ.
7. Ο Αμερικανός δημοσιογράφος Τζορτζ Πολκ, ανταποκριτής του αμερικανικού ραδιοφωνικού δικτύου CBS στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, δολοφονήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 8 Μάη 1948, σύμφωνα με τις τρεις «καταθέσεις» του δημοσιογράφου Γρηγόρη Στακτόπουλου, ο οποίος κατηγορήθηκε ως συνένοχος στη δολοφονία και καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά (αποφυλακίστηκε μετά από 12 χρόνια), μετά από σκηνοθετημένη δίκη. Το πτώμα του Πολκ βρέθηκε στον Θερμαϊκό Κόλπο, κοντά στο Λευκό Πύργο, στις 16 Μάη 1948. Σύμφωνα με τις «καταθέσεις» του Στακτόπουλου στις ανακρίσεις, που διηύθυναν ο ταγματάρχης Χωροφυλακής Ν. Μουσχουντής στη Θεσσαλονίκη και ο διευθυντής της Αστυνομίας στο υπουργείο Εσωτερικών Ι. Πανόπουλος, στην Αθήνα, τον Πολκ δολοφόνησαν ο Αδάμ Μουζενίδης και ο Βαγγέλης Βασβανάς, μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ . Επρόκειτο για προβοκάτσια, όπως αποδείχθηκε πολύ γρήγορα.
Ο Αδάμ Μουζενίδης είχε σκοτωθεί στο βουνό αρκετές μέρες προτού να έρθει στην Ελλάδα ο Πολκ, γεγονός που δεν γνώριζαν οι σκευωροί, όταν σκάρωναν την προβοκάτσια. Ούτε, φυσικά, ο Βασβανάς και ο Στακτόπουλος είχαν κάποια σχέση με το έγκλημα. Ο δικαστικός και αστυνομικός ισχυρισμός για το γεγονός ήταν ότι ο Πολκ επιχείρησε να πάει στο βουνό για να πάρει συνέντευξη από τον Μάρκο Βαφειάδη και δολοφονήθηκε σε μια βάρκα που θα τον μετέφερε από τη Θεσσαλονίκη σε κάποιο σημείο, στο δρόμο προς τον προορισμό του. Η δολοφονία αξιοποιήθηκε για να συκοφαντηθεί το ΚΚΕ , ωστόσο τα πραγματικά της αίτια παραμένουν άγνωστα. Επικρατεί η άποψη ότι ο Πολκ δολοφονήθηκε από τον Εγγλέζο πρόξενο στη Θεσσαλονίκη Ρ. Κόατ, δίχως αυτό να είναι βέβαιο. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο αρχηγός της αντικατασκοπείας των ΗΠΑ και ιδρυτής της CIA, στρατηγός Ουίλιαμ Ντόνοβαν, ήρθε στη Θεσσαλονίκη και παρακολούθησε ανελλιπώς τη δίκη. Ο «φάκελος Πολκ» έχει εξαφανιστεί, ενώ ο Αρειος Πάγος απορρίπτει μέχρι και σήμερα αιτήσεις για αναψηλάφηση της δίκης και για την αθώωση και με δικαστική απόφαση του Γρηγόρη Στακτόπουλου, έστω μετά το θάνατό του.
8. Το ΚΚΕ - ΕΠΙΣΗΜΑ ΚΕΙΜΕΝΑ, τ. 7ος, σελ. 241, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
9. Το ΚΚΕ - ΕΠΙΣΗΜΑ ΚΕΙΜΕΝΑ, τ. 7ος, σελ. 246, 247, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
10. Το ΚΚΕ - ΕΠΙΣΗΜΑ ΚΕΙΜΕΝΑ, τ. 7ος, σελ. 243, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
11. Κούλης Ζαμπαθάς, «Νίκος Μπελογιάννης - Νίκος Πλουμπίδης», σελ. 100 - 101, εκδόσεις ΔΩΡΙΚΟΣ.
12. Σε θάνατο καταδικάστηκαν ο Νίκος Μπελογιάννης , η Ελλη Ιωαννίδου, ο Δημήτρης Μπάτσης, ο Ηλίας Αργυριάδης, ο Νίκος Καλούμενος, ο Τάκης Λαζαρίδης, ο Χαρ. Τουλιάτος και ο Μ. Μπισμπιάνος.
13. «Το ΚΚΕ - ΕΠΙΣΗΜΑ ΚΕΙΜΕΝΑ», τ. 7ος, σελ. 252, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
14. Σπύρος Λιναρδάτος, «Από τον Εμφύλιο στη Χούντα», τ. Α΄, σελ. 435, εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗ.
15. Πότης Παρασκευόπουλος, «Φιλελεύθερα ανοίγματα στην Ελλάδα μετά τον εμφύλιο», σελ. 173, εκδόσεις «Φυτράκης».
16. Επιμορφωτικό Κέντρο «Χαρίλαος Φλωράκης», μετάδοση του ρ/φ σταθμού «Ελεύθερη Ελλάδα», 8/12/1951, ΑΜ 375926.
17. Σπύρος Λιναρδάτος, «Από τον Εμφύλιο στη Χούντα», τ. Α΄, σελ. 436 - 437, εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗ.
18. Οι βουλευτές της ΕΔΑ ήταν: Πασαλίδης Γιάννης, Κύρκος Μιχάλης, Μπριλλάκης Αντώνης, Εφραιμίδης Βασίλης, Μάντακας Μανώλης, Σπηλιόπουλος Γιώργος, Κατερίνης Παναγιώτης, Καραμαούνας Λεωνίδας, Σίμος Γιώργος, Βλαμόπουλος Γιώργος.
19. Αρχείο ΚΚΕ - Εγγραφο 313317.
20. Ντούντα Α. Κουσίδου - Σταύρος Γ. Σταυρόπουλος, «Η υπόθεση Νίκου Πλουμπίδη», σελ. 637, εκδόσεις «ΔΙΟΓΕΝΗΣ».
21. Αρχείο ΚΚΕ - Εγγραφο 119112: Εκθέσεις της Ελλης Ιωαννίδου προς τον Ν. Ζαχαριάδη.
22. Σπύρος Λιναρδάτος, «Από τον Εμφύλιο στη Χούντα», τ. Α΄, σελ. 438, εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗ.
23. «Νέος Κόσμος», Μάρτιος 1954, σελ. 45, από άρθρο του Αλέκου Ψηλορείτη. Αυτό έγραψε στο ημερολόγιό του ο Νίκος Μπελογιάννης , στις 9 Αυγούστου 1949, λίγες ημέρες πριν από την υποχώρηση του ΔΣΕ.
*Ριζοσπάστης - Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ*
Ο Μπελογιάννης έπεσε στα χέρια της Ασφάλειας στις 20 Δεκεμβρίου 1950. Οι αστυνομικοί, που κατά πάσα πιθανότητα τον περίμεναν, τον συνέλαβαν μόλις μπήκε στο σπίτι της οδού Πλαπούτα 30, κοντά στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας. Το σπίτι λειτουργούσε ως γιάφκα του παράνομου μηχανισμού.
Η σύλληψη ανακοινώθηκε από τον Τύπο στις 4 Ιανουαρίου 1951. Αναφέρονταν ανάμεσα σε άλλα:
«Ο Νίκος Μπελογιάννης , εξ Αμαλιάδος, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ , αποσταλείς κατόπιν εντολής του Πολιτικού Γραφείου από τας χώρας του Παραπετάσματος εις την Ελλάδα (...) διά την ανασυγκρότησιν του παρανόμου μηχανισμού και την προπαρασκευήν του Τετάρτου Γύρου. (...) συνελήφθη εις τας Αθήνας, κατόπιν κεραυνοβόλου ενεργείας της Ασφαλείας του Κράτους, (...) Ο Μπελογιάννης έφθασεν εις τας Αθήνας, κατέλυσεν εις το ξενοδοχείον «Μέγα» και ήρχισεν αμέσως τας επαφάς του με τα στελέχη, χρησιμοποιών ως σύνδεσμον την Ελλη Ιωαννίδου, μέλος της ΚΟΑ» 1.
Μαζί με τον Μπελογιάννη πιάστηκαν ακόμα 92 σύντροφοι.
Οι 93 κομμουνιστές παραπέμφθηκαν σε δίκη με βάση το νόμο 509/1947, ότι επεδίωξαν «την διά βιαίων μέσων ανατροπήν του κρατούντος κοινωνικού καθεστώτος».
Η δίκη τους άρχισε στις 19 Οκτωβρίου 1951 στο Εκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών, που συνεδρίαζε στα δικαστήρια της οδού Σανταρόζα. Πρόεδρος του δικαστηρίου ήταν ο αντισυνταγματάρχης της στρατιωτικής δικαιοσύνης Ανδρέας Σταυρόπουλος και στρατοδίκες οι ταγματάρχες Νικόλαος Κομνιανός, Γεώργιος Παπαδόπουλος (ο μετέπειτα δικτάτορας), Γεώργιος Κοράκης και ο λοχαγός Θεμ. Κυριακόπουλος. Με τη στάση του στο δικαστήριο ο Μπελογιάννης συνέτριψε το κατηγορητήριο, υπεράσπισε την πολιτική του ΚΚΕ και τον αγώνα του ΔΣΕ:
«Αντιτάξαμε βία στη βία. Δεν ήταν δυνατό να καθίσουμε και να λέμε "σφάξε με αγά μου, ν' αγιάσω". Η πολιτική μας αυτή στηρίζονταν στο λαό, γι' αυτό και τρία χρόνια αντιμετωπίσαμε τόσες δυσκολίες» 2.
Τέλειωσε την απολογία του με τα παρακάτω λόγια:
«Σας μίλησα για την πολιτική του ΚΚΕ . Θέλω όμως να τονίσω και αυτό: Οτι το ΚΚΕ έχει ρίζες στο λαό ποτισμένες με αίμα και δεν εξοντώνεται ούτε με στρατοδικεία, ούτε με εκτελεστικά αποσπάσματα. Η πολιτική του απόβλεπε πάντοτε στο καλό του λαού και της χώρας μας. Σ' αυτό αποβλέπει και σήμερα. Γι' αυτό και ο λαός το υποστηρίζει. (...) Γι' αυτή μας την πολιτική με δικάζετε. Δεν ζητώ την επιείκειά σας. Θα δεχτώ με περηφάνια και στωικότητα την καταδίκη μου και θαρραλέα θα αντιμετωπίσω ακόμη και το εκτελεστικό σας απόσπασμα». 3
Η δίκη διάρκεσε έως τις 16 Νοέμβρη. Από τους 93 κατηγορούμενους οι 12 καταδικάστηκαν σε θάνατο. 4
Μετά τη δίκη ο Μπελογιάννης μεταφέρθηκε στις φυλακές της Κέρκυρας. Εκεί ολοκλήρωσε το γνωστό βιβλίο «Σχέδιο για μια ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας: Πρώτες μακρινές ρίζες, προσχέδιο, σημειώσεις», το οποίο είχε αρχίσει να σχεδιάζει στο κελί της απομόνωσης.
Οι ασύρματοι - η δεύτερη δίκη με το νόμο 375/1936
Στο μεταξύ, δύο μέρες πριν από τη λήξη της πρώτης δίκης, στις 14 Νοέμβρη 1951, δυνάμεις της Κρατικής Ασφάλειας περικύκλωσαν τη βίλα «ΑΥΡΑ» στην Ανω Γλυφάδα και το σπίτι της οδού Λυκούργου 39 στην Καλλιθέα. Η βίλα «ΑΥΡΑ», όπου ζούσε η οικογένεια του Ηλία Αργυριάδη, παλιού στελέχους του ΚΚΕ , ήταν η κρύπτη του ενός ασυρμάτου και το σπίτι της Καλλιθέας, όπου κατοικούσε η οικογένεια του Νίκου Καλούμενου, επίσης παλιού στελέχους του Κόμματος, ήταν η κρύπτη του δεύτερου ασυρμάτου. Σε αυτήν βρισκόταν εκείνη την ώρα και ο Βαβούδης. Στο μεταξύ, από τις 23 Οκτώβρη 1951 είχε συλληφθεί από την Ασφάλεια Πειραιά ο δικηγόρος και οικονομολόγος Δημήτρης Μπάτσης. 5 Ο Αργυριάδης συνελήφθη, ενώ η γυναίκα του Κατερίνα Δάλλα φέρεται να αυτοκτόνησε λίγες μέρες αργότερα, σύμφωνα με την ανακοίνωση της Αστυνομίας. Συνελήφθη επίσης ο Ν.Καλούμενος. Ο Βαβούδης αυτοκτόνησε μέσα στην κρύπτη.
Με το «στοιχείο» των ασυρμάτων άρχισε στις 15 Φλεβάρη 1952 η δεύτερη δίκη του Νίκου Μπελογιάννη και ακόμα 28 κομμουνιστών, με την κατηγορία της «διενέργειας κατασκοπείας κατά των συμφερόντων του κράτους».
Η δίκη στο Α΄ Διαρκές Στρατοδικείο Αθηνών διεξήχθη με βάση τον Μεταξικό νόμο 375/1936, που ανασύρθηκε από τα συρτάρια και μπήκε σε εφαρμογή.
Με την κατηγορία της κατασκοπείας, το αστικό κράτος επεδίωξε το διασυρμό του ΚΚΕ ως κόμματος ξενοκίνητου, που η δράση του δήθεν ερχόταν σε ευθεία σύγκρουση με τα συμφέροντα του λαού.
Η κατηγορία, εξυπηρετούσε το στόχο της απομόνωσης του ΚΚΕ από το λαό, τη συκοφάντηση και το μηδενισμό της ηρωικής δράσης του ενάντια στο γερμανοϊταλικό και βουλγαρικό και στη συνέχεια στον αγγλικό και αμερικανικό ιμπεριαλισμό. Ο ταξικός αντίπαλος κατασκεύασε αυτήν την κατηγορία, διαστρέφοντας απόλυτα το περιεχόμενο του προλεταριακού διεθνισμού, τον πατριωτισμό της εργατικής τάξης.
Στην Ελλάδα, η «Φωνή της Αμερικής» μετέδωσε:
«Η δίκη Μπελογιάννη αποδεικνύει στον Ελεύθερο Κόσμο πως τα κομμουνιστικά κόμματα, όπου κι αν βρίσκονται, δεν είναι πολιτικά κόμματα, όπως τα υπόλοιπα, αλλά κατασκοπευτικές οργανώσεις» 6.
Το αστικό κράτος είχε και άλλους λόγους που χρειαζόταν την αναβίωση του συγκεκριμένου νόμου.
Η επιλογή του συντασσόταν με τη διεθνή αντικομμουνιστική υστερία και την ψυχροπολεμική πολιτική του καπιταλισμού. Δεν είναι καθόλου τυχαίο, ότι την ίδια περίοδο στις ΗΠΑ (29 Μάρτη 1951) καταδικάστηκαν σε θάνατο ως κατάσκοποι της Σοβιετικής Ενωσης ο Τζούλιους και η Εθελ Ρόζενμπεργκ, που εκτελέστηκαν στην ηλεκτρική καρέκλα στις 19 Ιούνη 1953.
Στις 18 Φλεβάρη 1952 η ανακοίνωση του Πολιτικού Γραφείου «για τους πραγματικούς σκοπούς της νέας δίκης Μπελογιάννη » ανέφερε:
«Ποιος θα πιστέψει ΤΟ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗ ΤΟΥ ΙΤΑΛΟΥ ΚΑΤΑΚΤΗΤΗ και τον ΟΡΓΑΝΩΤΗ ΤΗΣ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑΣ ΤΟΥ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΥ ΠΟΛΚ 7, ΤΟ ΔΗΜΙΟ του Ελληνικού Λαού ΡΕΝΤΗ, τα παραμύθια και τα κατασκευάσματά του;
Ποιος θα πιστέψει την κατηγορία για κατασκοπεία, τη στιγμή που ο επίσημος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στον Ο(ργανισμό) Η(νωμένων) Ε(θνών) Κύρου από πολύ τώρα καιρό ζητούσε απ' την κυβέρνηση, όπως έγραψε το προσωπικό δημοσιογραφικό του όργανο, η "Εστία" της 12ης του Δεκέμβρη 1951, οι κομμουνιστές να δικάζονται όταν δε συνεδριάζει η γενική συνέλευση του ΟΗΕ και με την κατηγορία της κατασκοπείας, ανεξάρτητα αν αυτή στέκει είτε όχι;
(...) Ποιος μπορεί να αμφιβάλλει για τους πραγματικούς σκοπούς της νέας δίκης Μπελογιάννη , όταν οι υπουργοί του παλατιού και του Πλαστήρα, Σακελλαρίου και Ρέντης (...) δήλωναν στη Βουλή στις 10 του Δεκέμβρη του 1951, ότι η πρώτη δίκη του Μπελογιάννη ήταν λάθος, ότι έπρεπε να παραπεμφθεί ο Μπελογιάννης με τους συναγωνιστές του στο τακτικό στρατοδικείο, (...) "θα είχον αναμφιβόλως σήμερον εκτελεστεί" (Ρέντης) και όταν ξέρει την κανιβαλική δήλωση του Σακελλαρίου στην ίδια συνεδρίαση: "Σας δίνω το λόγο μου ότι θα εκτελεσθούν όλοι!''» 8.
Σε επόμενη ανακοίνωση, στις 23 Φλεβάρη 1952, «Η σκηνοθεσία καταρρέει. Κάτω τα χέρια απ' τον Μπελογιάννη » το ΠΓ κατάγγειλε:
«Ο γνωστός (...) Ρέντης ομολόγησε χτες στη Βουλή ότι καταρρακώθηκε κιόλας η εγκυρότητα του στρατοδικείου και της απόφασής του. (...) Το ΚΚΕ ποτέ δεν έκρυψε την πολιτική του (...) δηλώνει ότι είναι πάντα έτοιμο να δεχθεί μέσα στην ίδια την Αθήνα οποιαδήποτε πολιτική αντιδικία με τον μοναρχοφασισμό και την αμερικανοκρατία, εφόσον θα εξασφαλίζονταν οι απαραίτητες νομικές και πολιτικές εγγυήσεις, κάτω από την εποπτεία του ίδιου του λαού και αρμόδιων διεθνών δημοκρατικών και προοδευτικών οργανώσεων». 9
Για πολλούς λόγους, λοιπόν, το αστικό κράτος «ξεπάγωσε» το νόμο 375/1936 «περί κατασκοπείας» και οδήγησε τον Μπελογιάννη και τους συντρόφους του σε δεύτερη δίκη, παρά το γεγονός ότι εκείνη την περίοδο ΟΙ ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΩΝ ΕΙΧΑΝ ΣΤΑΜΑΤΗΣΕΙ και παρά το γεγονός ότι ο Μπελογιάννης ΕΙΧΕ ΗΔΗ ΚΑΤΑΔΙΚΑΣΤΕΙ ΣΕ ΘΑΝΑΤΟ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ 509/1947.
Η κατηγορία της κατασκοπείας ήταν πολύ δύσκολο έως αδύνατο να εμπέσει σε αμνηστία, ΣΕ ΑΝΤΙΘΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΚΑΤΑΔΙΚΕΣ ΜΕ ΤΟΝ 509, για τις οποίες διαφαινόταν ότι ΜΠΟΡΟΥΣΕ Η ΠΟΙΝΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΝΑ ΜΕΤΑΤΡΑΠΕΙ ΣΕ ΠΟΙΝΗ ΙΣΟΒΙΩΝ ΔΕΣΜΩΝ.
Στο μεταξύ, ενώ κινήθηκε η διαδικασία παραπομπής των θανατικών ποινών στο Συμβούλιο Χαρίτων, που σε συνέχεια η γνωμάτευσή του θα αποστελλόταν στον βασιλιά Παύλο, ο οποίος θα έπαιρνε την τελική απόφαση, ογκώθηκε η διεθνής αντίδραση για τη ματαίωση των εκτελέσεων και πύκνωσαν οι διαμαρτυρίες και τα τηλεγραφήματα προς την κυβέρνηση και τον βασιλιά. Προσωπικότητες παγκόσμιου κύρους, όπως ο Τσάρλι Τσάπλιν, ο Λουί Αραγκόν, ο Πωλ Ελυάρ, ο Ζαν Πωλ Σαρτρ, ο Ζαν Κοκτώ και άλλοι, κινητοποιήθηκαν, μαζί με εκατομμύρια ανθρώπους, για τη σωτηρία του Μπελογιάννη και των συντρόφων του.
Η κατηγορία «περί κατασκοπείας» αντιμετωπίστηκε ως πρόκληση από ανθρώπους των επιστημών και των τεχνών με διεθνές κύρος, ακόμα και από πολιτικούς του αστικού κόσμου, οι οποίοι αντιμετώπισαν ευέλικτα αυτή την ασύστατη κατηγορία.
Το ΚΚΕ , με ανακοίνωση του ΠΓ της ΚΕ, στις 18 Φλεβάρη 1952, διακήρυξε:
«Μας κατηγορούν για παράνομη δράση. Τους απαντάμε : Το πιο νόμιμο και ιερό δικαίωμα και υποχρέωση του κάθε πατριώτη Ελληνα είναι να παλεύει την παρανομία τους και το νόμο τους. Η πιο άγια και απαραβίαστη νομιμότητα σήμερα στην Ελλάδα είναι ο αγώνας, ο ανειρήνευτος και αποφασιστικός». 10
ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΚΟΥΚΟΥΕΔΩΝ
Η στάση του Μπελογιάννη , της Ελλης Ιωαννίδου, του Τάκη Λαζαρίδη και άλλων κατηγορουμένων στη δεύτερη δίκη ήταν υποδειγματική, όπως και στην πρώτη. Η επιχειρηματολογία τους κατακεραύνωσε και συνέτριψε την κατασκευασμένη κατηγορία.Παραθέτουμε ένα απόσπασμα από την απολογία του Νίκου Μπελογιάννη :
«... Τον Απρίλη του 1944 στη Λακωνία, τότε που ήταν η περίοδος που οι σύμμαχοι ετοίμαζαν την απόβαση στη Δυτική Ευρώπη, το δεύτερο μέτωπο, για να παραπλανηθούν οι γερμανοί, έδωσε εντολή εδώ πέρα το Στρατηγείο της Μ. Ανατολής, έδωσε εντολή στον ΕΛΑΣ να αρχίσει μια έντονη δράση κατά των γερμανών, με σκοπό ακριβώς αυτοί να παραπλανηθούν. Και πραγματικά άρχισε αυτή η δράση. Οι γερμανοί νόμισαν ότι μπορεί κάτι να συμβεί εδώ πέρα και άρχισαν να παίρνουν μέτρα και ειδικότερα στη Νότια Πελοπόννησο πιο πολύ. Εκείνη την περίοδο ακριβώς στη Λακωνία πήρα μια πληροφορία ότι θα περάσει ένας γερμανός Στρατηγός με το επιτελείο του και ένα τμήμα γερμανικό για να επιθεωρήσει τα έργα που γινόντουσαν στη Νότια Πελοπόννησο και με ρώτησαν οι άγγλοι τι θα κάνουμε, θα τους χτυπήσουμε ή όχι; Και η ερώτηση αυτή είχε το νόημά της, γιατί ένα γερμανό Στρατηγό θα τον πληρώναμε πολύ ακριβά. Είχαν προηγηθεί άλλες περιπτώσεις.
Στο Κούρνοβο ανατινάχτηκε μια αμαξοστοιχία και εκτελέστηκαν 120 στελέχη του ΚΚΕ που είχαν κάνει και στην Ακροναυπλία.
Σε τέτοιες περιπτώσεις, δεν χωρούν δισταγμοί και αδίσταχτα είπα, χτυπήστε τους. Πέρασαν, δεν έχω ακριβώς την εφημερίδα και ξεχνώ το όνομα του Στρατηγού, τον χτύπησαν, σκοτώθηκε ο γερμανός, το επιτελείο του και αρκετοί φαντάροι. Για αντίποινα οι γερμανοί τουφέκισαν 200 στελέχη του Κόμματος στο σκοπευτήριο της Καισαριανής από το Χαϊδάρι.
Επίσης την ίδια ακριβώς περίοδο ανακοίνωσαν: "ως αντίποινα διά την δολοφονία δύο γερμανών Αξ/κών διαπραχθείσαν την 25 Απριλίου 1944 ανάνδρως εξ ενέδρας, διέταξα τον τυφεκισμόν 110 κομμουνιστών επί τόπου και την ριζικήν καταστροφήν του χωρίου Κυριάκη. Ο Ανώτατος Αρχηγός των Ταγμάτων Ασφαλείας και της Αστυνομίας Ελλάδος", δηλαδή ο περιβόητος Σιμάνα.
Αυτή ήταν η δική μας δράση. Και αυτές τις εκατόμβες προσφέραμε. Ετσι αγαπάμε εμείς την Ελλάδα, με την καρδιά μας και με το αίμα μας». 11
Την 1η Μαρτίου εκδόθηκε η απόφαση του στρατοδικείου που προέβλεπε την ποινή του θανάτου για 8 κατηγορούμενους 12. Ο Μπελογιάννης καταδικάστηκε δις εις θάνατον.
Στο «συνήθη τόπο» νύχτα Κυριακής
Την Κυριακή 30 Μάρτη 1952 ο Νίκος Μπελογιάννης και ακόμα 3 από τους 8 καταδικασμένους σε θάνατο (ο Ηλίας Αργυριάδης, ο Νίκος Καλούμενος και ο Δημήτρης Μπάτσης) έπεφταν νεκροί από τα βόλια του εκτελεστικού αποσπάσματος. Η εκτέλεση των τεσσάρων κομμουνιστών έγινε στο «συνήθη τόπο» των εκτελέσεων (Γουδή, πίσω από το νοσοκομείο «Σωτηρία») υπό το φως των προβολέων των στρατιωτικών αυτοκινήτων. Ηταν νύχτα, ώρα 4 και 10΄. Σε λίγο θα ξημέρωνε.
Οι νεκροί μεταφέρθηκαν στο Γ΄ Νεκροταφείο όπου και θάφτηκαν, ενώ πλήθος κόσμου, μόλις πληροφορήθηκε τις εκτελέσεις, άρχισε να καταφθάνει στο Γ΄ Νεκροταφείο, για να αποθέσει ένα κόκκινο γαρύφαλλο, φωνάζοντας συνθήματα κατά των δολοφόνων. Η αστυνομία προχώρησε σε συλλήψεις.
Το ΚΚΕ κατάγγειλε τη δολοφονία με ανακοίνωση του ΠΓ στις 30 Μάρτη 1952, όπου ανέφερε μεταξύ άλλων:
«Σήμερα στις 4 η ώρα έπαψε να χτυπάει η φλογερή καρδιά ενός μεγάλου αγωνιστή του λαού της Ελλάδας και της φιλειρηνικής ανθρωπότητας. (...) Ο Μπελογιάννης έπεσε από τα αμερικάνικα βόλια που τα έριξαν οι δήμιοι Πλαστήρας - Βενιζέλος. Ο Μπελογιάννης όμως ζει μέσα στις καρδιές εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων. Ο Μπελογιάννης πέρασε στο πάνθεον των μεγάλων ηρώων της προοδευτικής ανθρωπότητας». 13
Για την εκτέλεση του Μπελογιάννη γράφτηκε στο ΒΗΜΑ της Κυριακής 30 Μάρτη 1952:
«Κατεβλήθη προσπάθεια όπως η ποινή του Μπελογιάννη μετατραπεί εις ισόβια δεσμά, λόγω της αναγραφής εις την απόφασιν του Στρατοδικείου της φράσεως ότι καταδικάζεται διά το αδίκημα της κατασκοπείας, διά το μέχρι του Ιουνίου 1950 χρονικόν διάστημα. Αλλά, λόγω της θέσεως την οποίαν κατέχει εις το ΚΚΕ , η άποψις αυτή δεν έγινεν δεκτή από τον Ανώτατον Αρχοντα».
Οι δολοφόνοι
Στην εκτέλεση του Μπελογιάννη και των συντρόφων του επέμεναν οι ΗΠΑ, η κυβέρνηση της Μ. Βρετανίας και οι εγχώριοι αστοί, Παλάτι και κομματικές ηγεσίες, με πρώτη φυσικά την κυβέρνηση του Ν. Πλαστήρα, μαζί και ο υπουργός Δικαιοσύνης Δημ. Παπασπύρου, ο οποίος προσποιήθηκε όλα τα μετέπειτα χρόνια ότι, δεν γνώριζε πως οι εκτελέσεις θα γίνονταν Κυριακή! Μέχρι και ο Νίκος Παπαπολίτης δημοσίευσε άρθρο στο οποίο έγραφε:
«...πρέπει πάντως να επισημανθεί ο ρόλος του αρμόδιου υπουργού της Δικαιοσύνης, ο οποίος εξυπαρχής υπήρξε σκοτεινός και ακατανόητος». 14
Ας θυμηθούμε ότι ο Πλαστήρας έκανε τις παρακάτω δηλώσεις στις 17 Νοέμβρη 1951, μετά την πρώτη δίκη και καταδίκη σε θάνατο του Νίκου Μπελογιάννη :
«Ο Μπελογιάννης και οι μετ' αυτού καταδικασθέντες σε θάνατο από το Εκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών, δεν πρόκειται να εκτελεστούν. Απόφασις της κυβερνήσεως είναι ότι δι' αδικήματα διαπραχθέντα προ της 1ης Νοεμβρίου 1951, οπότε η παρούσα κυβέρνησις δεν ευρίσκετο εις την Αρχήν, αι τυχόν επιβαλλόμεναι θανατικαί ποιναί διά κομμουνιστικήν δράσιν θα υπήγοντο εις την ρύθμισιν η οποία είχε συμφωνηθεί δι' όλας τας μέχρι τούδε επιβληθείσας και μη εκτελεσθείσας θανατικάς καταδίκας».15
Ωστόσο, στις 8 Δεκέμβρη 1951 ο ρ/φ σταθμός «Ελεύθερη Ελλάδα» μετέδωσε :
«Περίμενε ο Πλαστήρας να τελειώσει η συζήτηση του ελληνικού ζητήματος στη Γ.Σ. του ΟΗΕ για να εξαγγείλει τις οριστικές αποφάσεις της κυβέρνησής του για τα λεγόμενα μέτρα επιεικείας, που τα κοιλοπόνησε βδομάδες ολόκληρες. Και τις ανακοίνωσε χτες με τον υπουργό του της Δικαιοσύνης Παπασπύρου, όταν στον ΟΗΕ έκλεινε η συζήτηση στο ελληνικό. Το πρώτο μέτρο "ειρήνευσης" που παίρνει ο Πλαστήρας είναι ότι εξαιρεί την περίπτωση του Ν. Μπελογιάννη και των 11 συντρόφων του - που τους καταδίκασε σε θάνατο το στρατοδικείο της Αθήνας - από την μετατροπή των θανατικών ποινών σε ισόβια δεσμά. Ο Παπασπύρου δήλωσε επίσης ότι η "υπό όρους απόλυσις" δεν θα ισχύσει για τους καταδικασμένους πάνω από 20 χρόνια και γι' αυτούς που καταδικάστηκαν απ' τα κακουργιοδικεία, δηλαδή για όλους τους φυλακισμένους αγωνιστές της πρώτης Εθνικής Αντίστασης». 16
Η διάσταση λόγων και έργων μετά τη δεύτερη δίκη είναι προφανής. Πολλά χρόνια αργότερα, ο Ανδρέας Ιωσήφ, υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ στην κυβέρνηση Πλαστήρα, αποκάλυψε σε εκπομπή της ΝΕΤ (28 Μάρτη 2002):
«Είχαμε συνεδρίαση του λεγομένου μικρού υπουργικού συμβουλίου. Εξήταζε τα κάπως μυστικά ζητήματα. Και το θέμα ήταν το αποτέλεσμα της δίκης και το τι γίνεται παραπέρα. Ηταν ένα συμβούλιο στο οποίο μετείχαν μόνο ο Σοφοκλής Βενιζέλος, φυσικά ο Πλαστήρας, ο Γιώργος Καρτάλης, ένας έκτακτος άνθρωπος, έντιμος, καλός οικονομολόγος που είχε το βάρος του υπουργείου Συντονισμού, ο υπουργός Ρέντης, απόγονος του Ζαΐμη και εγώ.
Και ακούω σε κάποια στιγμή να λέει ο Ρέντης: "Πόσους να στείλουμε στο απόσπασμα; Τέσσερις ή έξι;" Και φαίνεται πετάχτηκα αυθόρμητα και είπα: Κύριε Υπουργέ μιλάμε για εκτελέσεις. Δεν απήντησε αλλά μου έστειλε ένα φονικό βλέμμα (...)
Δημοσιογράφος (Κούλογλου): Κανείς άλλος δεν πήρε το λόγο να μιλήσει, ούτε ο Πλαστήρας δεν πήρε θέση;
Ιωσήφ: Μιλιά. Ούτε αυτός, ούτε ο Βενιζέλος, ούτε ο Καρτάλης.
Το άλλο πρωί αμέσως έτρεξα στον Γιώργο Καρτάλη. Και του είπα: "Γιώργο το να πει κάτι ή να κάνει κάτι ένας μικρός κούκος Ανοιξη δεν έρχεται. Αν εσύ όμως παραιτηθείς, η κυβέρνηση πέφτει και τα πράγματα είναι αλλιώς και παύουμε να ρεζιλευόμαστε σε έναν ολόκληρο λαό που μας αγάπησε και έτσι η χώρα μπορεί να πηγαίνει καλύτερα".
Ξέρετε τι μου απήντησε ο Καρτάλης;
"Σήμερα το πρωί ο Αγγλος πρέσβης ήρθε εδώ και με πίεσε να μην παραιτηθώ, διότι όπως θα ξέρεις οι Αγγλοι θέλουν να βοηθήσουν τους Αμερικανούς να πάει το πράγμα προς τον Παπάγο"».
Οσον αφορά τον υπουργό Συντονισμού Γεώργιο Καρτάλη, πήγε στον Πλαστήρα και υπέβαλε την παραίτησή του μετά τις εκτελέσεις. Και έπειτα από παράκληση του Πλαστήρα παρέμεινε στην κυβέρνηση...
Ο Πλαστήρας υπήρξε για ένα διάστημα ο ευνοούμενος των ΗΠΑ και των Ανακτόρων για την πρωθυπουργία. Ωστόσο, εκείνο το διάστημα είχε διαφανεί ότι ΗΠΑ και Ανάκτορα προσανατολίζονταν πια προς τον Παπάγο. Η κυβέρνηση Πλαστήρα δεν αντιτάχθηκε στην εκτέλεση του Μπελογιάννη , για να διατηρήσει την εύνοιά τους και να παραμείνει στην εξουσία.
Η ΕΔΑ
Ως προς τις αντιδράσεις της ΕΔΑ μετά τις εκτελέσεις, διαβάζουμε:
«Οι επίσημες αντιδράσεις της ΕΔΑ για τις εκτελέσεις ήταν έντονες και σοβαρές, αλλά ήπιες στη φρασεολογία, προσαρμοσμένες στις τότε συνθήκες. Στις ανακοινώσεις της προβάλλεται περισσότερο η ανάγκη για γαλήνευση της χώρας, παρά εκείνο που είναι πια ένα τετελεσμένο συνταρακτικό γεγονός.
Το βράδυ της Δευτέρας, 31ης Μαρτίου 1952, την άλλη μέρα δηλαδή από τις εκτελέσεις, στη συνεδρίαση της Βουλής, ο πρόεδρος της ΕΔΑ ζητά να του δοθεί ο λόγος πριν από την ημερήσια διάταξη. Ο πρόεδρος της Βουλής αρνείται. Υστερα από αυτό, οι οχτώ βουλευτές της ΕΔΑ αποχωρούν από την συνεδρίαση, ακολουθούμενοι και από τον ανεξάρτητο Μιχάλη Κύρκο, σε ένδειξη διαμαρτυρίας, αφού καταθέτουν σχετικό έγγραφο στο προεδρείο. Η έγγραφη διαμαρτυρία τους για τις εκτελέσεις καταλήγει με έκκληση προς "τους αντιπροσώπους του Εθνους όσους πιστεύουν εις την εθνικήν ανάγκην της ειρηνεύσεως του τόπου να αντικρύσουν το ελληνικό πρόβλημα ψύχραιμα χωρίς προκαταλήψεις και φανατισμούς, παραμερίζοντες τας ξενικάς επεμβάσεις"!» 17
Οι βουλευτές της ΕΔΑ αποχώρησαν από τη Βουλή, επειδή δεν δόθηκε ο λόγος στον Πασαλίδη.
Εκείνο όμως που θα είχε αξία, ήταν οι καταθέσεις τους στο δικαστήριο ως μάρτυρες υπεράσπισης του Μπελογιάννη , ΚΑΤΙ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΚΑΝΑΝ. 18
Αλλά και ΔΕΝ ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΑΝ να κινητοποιήσουν κόσμο που θα πολιορκούσε τη φυλακή, για να παρεμποδίσει τις εκτελέσεις.
Για το θέμα αυτό ο ραδιοφωνικός σταθμός «Ελεύθερη Ελλάδα» μετέδωσε στις 11 Μάρτη 1952:
«Στις λαϊκές συνοικίες της Αθήνας, του Πειραιά, της Θεσσαλονίκης, του Βόλου κ.α. συζητιέται πολύ το γεγονός ότι η ΕΔΑ και οι βουλευτές της κράτησαν και γύρω από τη δίκη, όπου ουσιαστικά δικαζόταν και η ΕΔΑ, και γύρω από τις κινητοποιήσεις για τη σωτηρία των δικασμένων σε θάνατο λαϊκών αγωνιστών, πολύ περίεργη ανεκτική και χλιαρή στάση. Συζητιέται και το γεγονός ότι στη δίκη δεν παρουσιάστηκαν, (...) ούτε οι βουλευτές της ΕΔΑ, ούτε και ο Σαράφης...». 19
Υπάρχουν και απόψεις ότι σωστά έπραξαν οι βουλευτές της ΕΔΑ, που δεν πήγαν μάρτυρες υπεράσπισης! Διαβάζουμε:
«Ετσι, ορθά (συν)εκτιμήθηκε από τους δημοκρατικούς παράγοντες της ΕΔΑ, αλλά και από τον κομμουνιστικό πυρήνα της, ότι μια δημόσια εμφάνιση βουλευτών της, ως μάρτυρες υπεράσπισης του Νίκου Μπελογιάννη στη δεύτερη δίκη για "κατασκοπεία", θα μπλοκάριζε την κυβέρνηση Πλαστήρα, και θα επιτάχυνε τη διαδικασία του Αν. Ν. 509/1947 για να διαλύσει την ΕΔΑ και να τη θέσει εκτός νόμου (...)
ΑΥΤΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΠΟΛΥ ΣΟΒΑΡΟΣ ΛΟΓΟΣ, ΤΗΣ ΜΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΣΗΜΗΣ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΕΔΑ, στη διάρκεια της δεύτερης δίκης του Νίκου Μπελογιάννη ». 20
Την απουσία των βουλευτών της ΕΔΑ είχε στηλιτεύσει και η Ελλη Παππά σε μία από τις επιστολές της στον Νίκο Ζαχαριάδη:
«Η ΕΔΑ το ήξερε (...) Τι υπάρχει πίσω από όλα αυτά;». 21
Την αντίδραση του ΚΚΕ στην εκτέλεση του Μπελογιάννη , ο οπορτουνιστικός χώρος επί της ουσίας την αποδοκίμασε. Γράφτηκε:
«Πιο έντονη και βίαιη είναι η αντίδραση του ΚΚΕ . Ο ραδιοσταθμός του από το εξωτερικό χαρακτηρίζει τον Πιουριφόι "γκάγκστερ", τους Πλαστήρα και Βενιζέλο "δήμιους", που "παζάρεψαν το κεφάλι του Μπελογιάννη για να μείνει η κυβέρνησή τους" και ανοίγουν τον δρόμο στον Παπάγο. Το ίδιο περιεχόμενο έχουν και οι εκπομπές στα ελληνικά της Μόσχας και άλλων χωρών της Αν. Ευρώπης»! 22
Τελικά, ποιο ήταν εκείνο που τροφοδότησε με τόση δύναμη τον Μπελογιάννη , που τροφοδότησε με τόση δύναμη εκατομμύρια Μπελογιάννηδες στην Ελλάδα και όπου Γης, ώστε να αντιμετωπίσουν με τόση περιφρόνηση το θάνατο; Ηταν δίχως αμφιβολία το όραμα για μια κοινωνία απαλλαγμένη από την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, μια κοινωνία αληθινής ελευθερίας. Ηταν η πίστη ότι αυτά θα γίνουν πραγματικότητα.
Οι νέες γενιές των κομμουνιστών ας κρατήσουν τα λόγια του Μπελογιάννη :«Αντλείς όμως απέραντες και ανεξάντλητες δυνάμεις από την πίστη σου στο Κόμμα και στη νίκη». 23
Βιβλιογραφία - σημειώσεις:
1. Πότης Παρασκευόπουλος, «Ο Ανθρωπος με το γαρύφαλο», σελ. 35, εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ.
2. «ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ», Μάρτιος 1954, σελ. 46, από το άρθρο του Αλέκου Ψηλορείτη ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗΣ .
3. «ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ», Μάρτιος 1954, σελ. 52, από το άρθρο του Αλέκου Ψηλορείτη ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗΣ .
4. Σε θάνατο καταδικάστηκαν: Νίκος Μπελογιάννης , Ελλη Ιωαννίδου, Στέργιος Γραμμένος, Τάκης (Δημήτρης) Καλοφωληάς, Θεοδώρα Γεωργιάδου, Αφροδίτη Μανιάτη, Θανάσης Κανελλόπουλος, Δημήτρης Κανελλόπουλος, Πέτρος Παπανικολάου, Στάθης Δρομάζος, Καλλιόπη Παπαδοπούλου, Λίζα Κόττου. Ακόμη καταδικάστηκαν 3 σε ισόβια, 12 σε ειρκτή ή φυλάκιση. Οι υπόλοιποι σε μικρότερες ποινές ή αθωώθηκαν.
5. Ο Δημήτρης Μπάτσης ήταν διευθυντής του επιστημονικού περιοδικού «Ανταίος». Εγραψε το βιβλίο «Η βαριά βιομηχανία στην Ελλάδα».
6. Γιάννης Αγγέλου, «ΟΙ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΕΣ - ΜΝΗΜΕΣ ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ», σελ. 104, εκδόσεις ΔΙΟΓΕΝΗΣ.
7. Ο Αμερικανός δημοσιογράφος Τζορτζ Πολκ, ανταποκριτής του αμερικανικού ραδιοφωνικού δικτύου CBS στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, δολοφονήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 8 Μάη 1948, σύμφωνα με τις τρεις «καταθέσεις» του δημοσιογράφου Γρηγόρη Στακτόπουλου, ο οποίος κατηγορήθηκε ως συνένοχος στη δολοφονία και καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά (αποφυλακίστηκε μετά από 12 χρόνια), μετά από σκηνοθετημένη δίκη. Το πτώμα του Πολκ βρέθηκε στον Θερμαϊκό Κόλπο, κοντά στο Λευκό Πύργο, στις 16 Μάη 1948. Σύμφωνα με τις «καταθέσεις» του Στακτόπουλου στις ανακρίσεις, που διηύθυναν ο ταγματάρχης Χωροφυλακής Ν. Μουσχουντής στη Θεσσαλονίκη και ο διευθυντής της Αστυνομίας στο υπουργείο Εσωτερικών Ι. Πανόπουλος, στην Αθήνα, τον Πολκ δολοφόνησαν ο Αδάμ Μουζενίδης και ο Βαγγέλης Βασβανάς, μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ . Επρόκειτο για προβοκάτσια, όπως αποδείχθηκε πολύ γρήγορα.
Ο Αδάμ Μουζενίδης είχε σκοτωθεί στο βουνό αρκετές μέρες προτού να έρθει στην Ελλάδα ο Πολκ, γεγονός που δεν γνώριζαν οι σκευωροί, όταν σκάρωναν την προβοκάτσια. Ούτε, φυσικά, ο Βασβανάς και ο Στακτόπουλος είχαν κάποια σχέση με το έγκλημα. Ο δικαστικός και αστυνομικός ισχυρισμός για το γεγονός ήταν ότι ο Πολκ επιχείρησε να πάει στο βουνό για να πάρει συνέντευξη από τον Μάρκο Βαφειάδη και δολοφονήθηκε σε μια βάρκα που θα τον μετέφερε από τη Θεσσαλονίκη σε κάποιο σημείο, στο δρόμο προς τον προορισμό του. Η δολοφονία αξιοποιήθηκε για να συκοφαντηθεί το ΚΚΕ , ωστόσο τα πραγματικά της αίτια παραμένουν άγνωστα. Επικρατεί η άποψη ότι ο Πολκ δολοφονήθηκε από τον Εγγλέζο πρόξενο στη Θεσσαλονίκη Ρ. Κόατ, δίχως αυτό να είναι βέβαιο. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο αρχηγός της αντικατασκοπείας των ΗΠΑ και ιδρυτής της CIA, στρατηγός Ουίλιαμ Ντόνοβαν, ήρθε στη Θεσσαλονίκη και παρακολούθησε ανελλιπώς τη δίκη. Ο «φάκελος Πολκ» έχει εξαφανιστεί, ενώ ο Αρειος Πάγος απορρίπτει μέχρι και σήμερα αιτήσεις για αναψηλάφηση της δίκης και για την αθώωση και με δικαστική απόφαση του Γρηγόρη Στακτόπουλου, έστω μετά το θάνατό του.
8. Το ΚΚΕ - ΕΠΙΣΗΜΑ ΚΕΙΜΕΝΑ, τ. 7ος, σελ. 241, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
9. Το ΚΚΕ - ΕΠΙΣΗΜΑ ΚΕΙΜΕΝΑ, τ. 7ος, σελ. 246, 247, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
10. Το ΚΚΕ - ΕΠΙΣΗΜΑ ΚΕΙΜΕΝΑ, τ. 7ος, σελ. 243, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
11. Κούλης Ζαμπαθάς, «Νίκος Μπελογιάννης - Νίκος Πλουμπίδης», σελ. 100 - 101, εκδόσεις ΔΩΡΙΚΟΣ.
12. Σε θάνατο καταδικάστηκαν ο Νίκος Μπελογιάννης , η Ελλη Ιωαννίδου, ο Δημήτρης Μπάτσης, ο Ηλίας Αργυριάδης, ο Νίκος Καλούμενος, ο Τάκης Λαζαρίδης, ο Χαρ. Τουλιάτος και ο Μ. Μπισμπιάνος.
13. «Το ΚΚΕ - ΕΠΙΣΗΜΑ ΚΕΙΜΕΝΑ», τ. 7ος, σελ. 252, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
14. Σπύρος Λιναρδάτος, «Από τον Εμφύλιο στη Χούντα», τ. Α΄, σελ. 435, εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗ.
15. Πότης Παρασκευόπουλος, «Φιλελεύθερα ανοίγματα στην Ελλάδα μετά τον εμφύλιο», σελ. 173, εκδόσεις «Φυτράκης».
16. Επιμορφωτικό Κέντρο «Χαρίλαος Φλωράκης», μετάδοση του ρ/φ σταθμού «Ελεύθερη Ελλάδα», 8/12/1951, ΑΜ 375926.
17. Σπύρος Λιναρδάτος, «Από τον Εμφύλιο στη Χούντα», τ. Α΄, σελ. 436 - 437, εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗ.
18. Οι βουλευτές της ΕΔΑ ήταν: Πασαλίδης Γιάννης, Κύρκος Μιχάλης, Μπριλλάκης Αντώνης, Εφραιμίδης Βασίλης, Μάντακας Μανώλης, Σπηλιόπουλος Γιώργος, Κατερίνης Παναγιώτης, Καραμαούνας Λεωνίδας, Σίμος Γιώργος, Βλαμόπουλος Γιώργος.
19. Αρχείο ΚΚΕ - Εγγραφο 313317.
20. Ντούντα Α. Κουσίδου - Σταύρος Γ. Σταυρόπουλος, «Η υπόθεση Νίκου Πλουμπίδη», σελ. 637, εκδόσεις «ΔΙΟΓΕΝΗΣ».
21. Αρχείο ΚΚΕ - Εγγραφο 119112: Εκθέσεις της Ελλης Ιωαννίδου προς τον Ν. Ζαχαριάδη.
22. Σπύρος Λιναρδάτος, «Από τον Εμφύλιο στη Χούντα», τ. Α΄, σελ. 438, εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗ.
23. «Νέος Κόσμος», Μάρτιος 1954, σελ. 45, από άρθρο του Αλέκου Ψηλορείτη. Αυτό έγραψε στο ημερολόγιό του ο Νίκος Μπελογιάννης , στις 9 Αυγούστου 1949, λίγες ημέρες πριν από την υποχώρηση του ΔΣΕ.
*Ριζοσπάστης - Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ*